قسم جو سوال
پر ڀينڊي جو مسئلو قدري مختلف ۽ الڳ آهي. هن جي سمجهائڻ لاءِ نه ئي ڪو منشي مڙو آهي، نه ئي ڪو خاص ۽ الڳ ڪتاب، پر هن جون بي تڪيون ڳالهيون اچي منهنجي مٿي ۾ ائين لڳنديون آهن. جيئن اسان جي پوليس آفيسرن جي مٿي ۾ شاگردن جا ڪيس ۽ لڙ، ٻکيڙا.
بهرحال ڀينڊي جا سوال به جواب طلب هوندا آهن. جيڪي هو منجهي منجهي ۽ ڏڪي ڏڪي مون کان پڇندو آهي، جن مان گهڻن جا جواب مان به منجهي منجهي ۽ ڏڪي ڏڪي ڏيندو آهيانس، باقي ڪيترائي نو لفٽ هوندا آهن.
بلڪل ائين جيئن نوڪري جي درخواست ڏيندڙ اميدوارن ، متعلق محڪمن ۾ ڀينڊي پڇيو، وزير قسم ڇو کڻندا آهن؟
چڙ مان چيومانس، ته ڇا قرآن کڻن.
چيائين: پر آخر ائين ڇو ڪندا آهن.
چيومانس نئيي مقرري لاءِ اهو ضروري آهي.
چيائين اصل جيڪي سيڪريٽري جا ٻيا ڪامورا ڪڙا هوندا آهن. اهي جڏهن مقرر ٿيندا آهن پوءِ اهي قسم ڇو نه کڻندا آهن.
سمجهايو مانس ته، ڀينڊا ڀاءُ اهو مقرر نه ٿيندا آهن. پر بدلي ڪري مقرر ڪيا ويندا آهن. ۽ انهن کي ايڏي وڏي جانبداري ڪونهي هوندي. جيڏي وزير صاحبن کي هوندي آهي. اهو سڀ ڪچي ۽ پڪي جو چڪر آهي.
بهرحال ڀينڊو جو مغز ننڍڙو ۽ عقل پتڪڙو آهي. مونکي ته ان ۾ به شڪ آهي، ته ڀينڊي کي عقل آهي به يا نه؟ اهو سوال پنهنجي جاءِ تي وڏي معنيٰ ٿو رکي. ورنه ڪو به عقلمند اهڙا سوال نه ڪندو آهي. جنهن ماڻهوءَ کي ڪچي ۽ پڪي نوڪري جو سوال پڇجي ۽ اهو ويچارو ڪهڙو جواب ڏي ته؟ نوڪريون ته اچڻيو وڃڻيون آهن. پر ڀينڊو، دراصل منجهيل مسئلا پڇي، ماڻهن جي ذهن منجهان مونجهارا هٽائڻ ٿو چاهي ۽ واضح طور ٻڌائڻ ٿو چاهي ته اسانجا سوال جواب دراصل اهي ننڍڙا منجهيل جواب آهن. جيڪي ڪي ئي ماڻهو پنهنجي ذهن ۾ رکيو ٿا گهمن ۽ ٻيا ڦرن.
هو ڀلا جي ڪو قسم کڻي يا نه کڻي، ان ۾ نه ڀينڊي جو ڪو فائدو آهي. ۽ نه وري ڪو نقصان. پر هو عادت کان مجبور آهي. بلڪل ائين جيئن اسان جا سرڪاري عملدار، اخباري بيان ڪڍڻ تي مجبور هوندا آهن. ۽ سياستدان جسلي ڪرڻ تي ٻنهي کان پڇيو وڃي ته جواب ملندو عوام جي فائدي ۾ اهو سڀ ڪجهه ڪيو پيو وڃي. جيئن اسان جي ملڪ ۾ مارشل لا به عوام جي فائدي، ۾ لڳائي ويندي آهي، ۽ پوءِ اهو فائدو نو مهينا بجاءِ يارنهن سال هلندو. ان ۾ قسم وارو مسئلو آهي. هاڻي ته قسم کڻي کڻي اسان اهڙا ”قسمين“ ٿي ويا آهيون، جو اهو قسم وارو جز اسان جي روزاني زندگيءَ ۾ لازمي ٿي ويو آهي. ۽ بنا قسم جي اسان جي سماج ۾ ڪو ڪم ئي نٿو ٿئي ڀل ته آزمائي ڏسو.
(روزاني عبرت 11 ڊسمبر 1989ع)