انصاف
ملڪ جي تاريخ ۾، هڪ سرڪاري اداري طرفان پنهنجي نوعيت جو هڪ عجيب و غريب نمونو هيو. اسان وٽ هتي سرڪار ۽ غير سرڪاري اڳواڻ ايندا رهيا آهن پر ڪڏهن به پي آءِ اي اهڙي تڪليف نه ڪئي آهي. پوءِ اهي ڪهڙا سبب آهن. جو ملڪ جي هن قومي ڪمپني کي مسافرن جو ايڏو اونو ٿيو. جو هڪ اڳواڻ جو استقبال جو اندازو پڻ ڪيو ويو آهي. ۽ ان جو پروگرام ٻڌايو ويو آهي. هتي اهڙي روايت ان کان اڳ ۾ ڪا به نه هئي پر هينئر لڳي ٿو ته ڪراچي ۽ حيدرآباد ۾ نيون روايتون جنم وٺنديون ۽ اڃا اهڙا ڪيترائي رونشا ٿيندا. پوءِ ڪڏهن اهي ڪنهن پردي جي اڳيان ته وري ڪڏهن پردي جي پويان.
هونئن به اسان جي ملڪ ۾ سياست ذريعي قانون کي نرم ڪيو ويو آهي. ۽ ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا وانگر يا وري جيڪو ڏاڍو سو گابو. ماڻهن کي خامين تي سرڪاري عملدارن کي حق سچ چوڻ جي عادت ئي ڪونهي ويچارا ڇا ڪن ان جي بدلي ۽ انهن جا ٻچا رلن ٿا.گهر ڦرن ٿا، فائيل ۽ اي سي آر جا وار ٿين ٿا. هر نئون ايندڙ هتي اڳلي کي بي ايمان چئي ٿو. ۽ اهو سلسلو هن ملڪ ۾ شروع کان وٺي جاري آهي. هتي ايمان ڄڻ اقتدار جو نالو آهي، جنهن وٽ اهو آهي اهو ايماندار ۽ سچو آهي. جي ويو ته پوءِ اهو بي ايمان ۽ ”مڪار“ آهن. اهو سلسلو به پراڻو آهي.
پر جيڪو مزو سرڪاري ڪاموري کي آهي اهو ٻئي کي ڪٿي به نه ملندو جو هتان جو اصل ته وڏا ڪامورا بادشاهه گُر آهن اُهي ملڪ ٿا هلائن. اهي جهاز ٿا هلائن ۽ اهي ئي سڀ ڪجهه ٿا هلائن. رول انهن وٽ، قانون انهن وٽ، تجربا انهن وٽ ۽ طريقا انهن وٽ حڪومت ڪهڙي به هجي. اهي ٻارنهن ئي مهينا موج ۾، هتي ادارا به، هوائي ڪرسي ٿي ويا آهن جنهن پاسي جي هوا، سارا ان پاسي ڏي، ڇا ٿو ڪري سگهجي؟ ڪجهه به ته نه !!
جمعي24 آگسٽ تي ڪراچي ٽي وي سينٽر تان ڊرامون ”باادب باملاحضه هوشيار“ ڏيکاريو ويو. جنهن جو هڪ سين ڪجهه هئين هو ته هڪ بادشاهه پنهنجي درٻار ۾ اچي ٿو. تخت تي ويهندي درٻار وارن کان پڇي ٿو ته اڄ ڪو فريادي ڪونهي آيو؟ اتي صلاحڪار اٿي بيهي ٿو ۽ چئي ٿو ته سائين اسان جو ٽيمون سڄي علائقي ۾ پکڙجي ويون آهن. جتي فريادن کي نسيت ۽ نابود ڪيو ويو آهي. بادشاهه سلامت خوش ٿئي ٿو. ۽ بادشاهي عملي کي شاباس ڏئي ٿو. اتي هڪ فريادي کي دربان وٺي اچي ٿو. بادشاهه پڇي ٿو ته هي فريادي ڇو آيو آهي؟ درٻان هن وڏو ڏوهه ڪيو آهي. بادشاهه پڇي ٿو ڪهڙو ڏوهه؟ فريادي چئي ٿو سائين مسڪين غريب آهيان شهر ۾ هڪ هوٽل اٿم اتي اوهان جا ڪارندا آيا ماني کائي ويا.
فريادي چئي ٿو ته سائين انهن منهنجي سموري ماني کاڌي.
بادشاهه:- سٺو.
دربان، بادشاهه سلامت هن انهن کان پئسا گهريا آهن.
بادشاهه ڇا صحيح آهي؟
فريادي جي سائين
بادشاهه:- انهن کي سرڪاري ورديون پاتل هيون؟
فريادي:- جي سائين
بادشاهه پوءِ توکي اها جرئت ڪئين ٿي.جو تون سرڪاري وردين پاتل اهلڪارن کان پئسا گهرين؟ پوءِ بادشاهه دربارن کي حڪم ڏئي ٿو. ته هن کي ان ڏوهه جي سخت سزا ڏني وڃي.
فريادي گهڻو ٻاڏائي ٿو. پر دربان ڇڪي کين کڻي وڃن ٿا، اها سين سڄي ملڪ ۽ ماڻهن ڏٺي هوندي ۽ داد پڻ ڏنو هوندو.
پر حيدرآباد ۾ اهڙيون تعديون ٽريفڪ پوليس طرفان روزانو ڪيون پيون وڃن. سرڪاري ۽ خانگي گاڏيون پڪڙي، قانون نافذ ڪندڙن جي حوالي ڪيون وڃن ٿيون گاڏيون ته بيگار ۾ آهن پر ڊرائيور لاهيو ڇڏين هاڻي جيڪڏهن ڪو غريب مسڪين وڃي ته ڪاڏي وڃي؟ دانهين تي ڪنهن وٽ؟
۽ ان ڏوهه ۾ جيڪي فريادي جا لاهه نڪرن ٿا اها خبر هڪ پوليس کي، ٻيو قانون کي ۽ ٽيون ان شخص کي. باقي الله ڄاڻي ۽ ان جا اهي بندا. مان سمجهان ٿو ته اهو ڪم اسان وٽ ائين ديناداستي پيو ٿئي ۽ وردي جنهن وٽ اختيار ۽ ڏنڊو آهي، اهو سڀ کان وڏو آهي.
(روزانه عبرت حيدرآباد، 6 سيپٽمبر 1990ع)