پي آر تي هلندڙ دنيا
اڳي اُستاد گهڻي خوبين وارا هوندا هئا، هو سچ پچ وڏا ڏاها ۽ عالم هوندا هيا، هو هڪ سبجيڪٽ جا استاد نه، پر سڀني سبجيڪٽن ۾ ماهر هوندا هيا، هنن جو سماجي رتبو اعليٰ اخلاق بلند هوندو هيو، جو اُستاد جو درجو ماءُ پيءُ جيترو هوندو هيو، هو شاگردن کي سندن منزل تائين رسائڻ ۾ خوش ٿيندا هيا، اُن وقت شايد ٽيوشن جو رواج ئي نه هيو، سڀني کي هوم ورڪ ملندو هيو. جيڪو ٻئي ڏينهن چيڪ ٿيندو هيو ۽ اها هڪ قسم جي گهريلو ٽيوشن هوندي هئي، پڙهائڻ اُستاد جو فرض ۽ سماج جو اُن تي قرض هوندو هيو جيڪو هو هڪ ذميوار جي حيثيت سان نڀائيندو هيو. اُن وقت اُستاد جي ڀرتي به صلاحيت سان ئي ٿيندي هئي، جڏهن کان سياسي ڪارڪنن، ليڊرن علم جي ڀرتي کي منشي گيري بڻائي ڇڏيو ۽ ان کي اُستاد طور مقرر ڪيو، جيڪو ٻئي ڪنهن به جاءِ تي نوڪري نه ڪري سگهندو هجي ته اُستاد ٿي ويندو، جو اُن کي مقرر ڪرائيندڙ جي منشي گيري ڪرڻي هوندي آهي. ان ۾ ڪو به شڪ ڪونهي ته اڳي ماڻهو امتحان پڙهي ڏيندو هيو. هينئر پيپر تيار ٿي فوٽو اسٽيٽ وارن وٽان ملن ٿا، ۽ پوءِ اهي اُتاري نه صرف پاس ٿين ٿا، پر اوهان حيران نه ٿيندا جو ايوريج ڇوڪرو يا ڇوڪري جڏهن پوزيشن کڻي ظاهر ٿيندا آهن. تڏهن انهن جي مارڪن ۽ رڪارڊ پويان اهو ٿيلهو، ٿيهليون ۽ پرسون ظاهر ٿينديون آهن. جن جي آڌار تي هي نظام هلندو آهي، هينئر هر جاءِ ۽ هر هنڌ ”واڪ“ آهن، جو عملدارن کي پوسٽنگ وارو ڀتو پهچائڻو هوندو آهي، جيئن ته بجيٽ ايتري آهي ئي نه، پوءِ اهي امتحاني ئي ته وڃي بچيا آهن. جيڪو انهن سڀني پوراين سبب ڪو آهن ۽ ائين ئي ٿي رهيوآهي. جو ضلعي آفيسر کي مقرر ڪرائڻ جي ڪوٽا مقرر ٿيل آهي، ته فلاڻو فلاڻو مقرر ڪرائيندو، ساڳيو حال صحت کاتي جو به آهي.
جتي به سڀني کي پنهنجي صحت جو خيال رکڻو آهي نوڪريون ڪوٽا ته پوسٽنگون؟؟ اُتي ۽ خريداري واري خاص ٽرمن تي جو هر ڪنهن کي وارو وڄائڻو آهي.
اعليٰ عهديدارن ۽ عملدارن پڻ ”خاص منشي“ ۽ هڪ خاص ايجنڊا تحت رکيا ويا آهن ۽ رکيا وڃن ٿا. ماڻهو کي بس مال ميڙڻو آهي، ۽ اڳتي وڌائڻو آهي، خوف خدا رهيو ئي ناهي، انسان سان جيڪو ظلم، زيادتي ويڌن ٿئي ٿي، اها ٿيڻ نه گهرجي پر ٿي رهي آهي، ظلم الله پاڪ کي پسند ناهي ۽ ظلم ڪرڻ وارو به سدائين ناهي رهڻو، هر ڪو پنهنجو وارو وڄائي ويندو، اُن کان به اڳ ۾ ڪيئي آيا اڃان هنن کان وڌيڪ مضبوط هيا، پر پوءِ نه انهن جو ظلم رهيو ۽ نه ئي پاڻ رهيا. اڳتي ته الائي جي ڇا ٿيڻو آهي؟ اوهان هڪ نظر ڦيرايو، اميرن کان وزيرن تائين، نوڪرن کان چاڪرن تائين ۽ آفيسرن کان ڇوڪرن تائين اوهان کي رڳو ڌوڙ ئي ملندي. پوءِ ان باهه ۾ ويچاري ڪيترائي ساوا به سڙن ٿا. جو شڪايتن جو وڏو ڍير آهي، گند جي هن ڍير ۾ ماڻهو پنهنجي تاريخ تمدن ۽ اخلاقيات ئي وساري ويٺا آهن. ”ڀوتارڪي“هن سماج ۾ پٽواري عرف تپيدار کان وٺي. جمعدار ۽ جمادار جي جيڪا رهائي ۽ رسائي آهي سڄي ماضي جي تاريخ ۾ ان جو مثال نه ٿو ملي، جو ماڻهن پنهنجي ماضي کي ڊٽرجنسٽ سان ڌوئي صاف ڪيو آهي، کين اها خبر ناهي ته وقت جي اٿندڙ هن ڌوڙ ۽ رئي کين نه صرف لٽي ڇڏيندي پر انهن جو سڪون قرار ۽ نالو به مٽائي ڇڏيندي. ڀلي ته ڀاڙي ۽ ڪرائي تي تاريخ لکائي وئي هجي. يا لکجي رهي هجي، اها دنيا جي ڊسٽ بن ۾ اڇلائي وڃئي آهي ۽ اڇلائي وڃي ٿي جيتوڻيڪ انهن کي اُن ڳالهه جي پرواهه ئي ناهي پر ان ۾ به ڪو شڪ ناهي ته اوهان جون هي محلاتون، جاگيرون ۽ فيڪٽريون، اوهان جي عمل ۽ افعالن کي ”ڊراءِ ڪلينن“ ناهن ڪنديون ماڻهو ڀلي نٻل ۽ ڪمزور ئي سهي پر اهي جڏهن اٿن ٿا تڏهن سڄو وايو منڊل بدلجي وڃي ٿو. هتي هر جاءِ ۽ هر هائوس پي آر ۾ (پبلڪ رليشنگ) تي هلندڙ سيل قائم آهن جن ۾ ويٺل انساني رانديڪا پنهنجو ڪم ڪمال هوشياري سان ادا ڪن ٿا. انهن کي گهربل ناڻو ۽ سڀ سهولتون مهيا ٿيل آهن، جنهن ڪري هاٿي ڳيهندڙ نظر نه ٿو اچي ۽ ڪول ۽ ماڪوڙي اٽڪي پوي ٿي. جو ان کي نوٽ ڪرائڻ وارا پنهنجو ڪم نهايت ايمانداري سان ڪن ٿا. اهو ڪيڏو نه وڏو الميو آهي. ته بي ايماني ظاهر ئي نه ٿي ۽ ايمانداري ڪني ۽ ڪوجهي ڪئي ۽ چئي وڃي ٿي. اوهان نوانوي ڪوڙ ڳالهائي به هڪ سچ تي سزا کائو ٿا، پر نوانوي سچ چئي هڪ ڪوڙ تي ايوارڊ حاصل ڪيو ٿا. اهو ئي فرق وڃي رهيو آهي، ڪوڙ ۽ سچ جو هن سماج ۾ جتي سچ چوڻ وارا چريا ۽ ڪوڙ ڳالهائڻ وارا سڃاڻا ۽ دانشور آهن. پرائيويٽائيزيشن جي هن دور ۾، ڪوڙ پرائيويٽائيز ٿيو آهي. پر سچ نه ڪڏهن ٿيندو ۽ نه اهو ڪو وٺندو به جو هتي آئينا به ڌُنڌلا پسند ڪيا وڃن ٿا. ۽ اهو رواج هر هنڌ ۽ هر جاءِ جاري آهي. صرف نالا منايا وڃن ٿا، نالي جي ان سجاوٽ واري دنيا ۾ هر شي کي سجائي پيش ڪيو ويو آهي ۽ ڪيو وڃي پيو.
پر هڪ سوال ڌاڍو اهم آهي. ته ڇا گند جي مٿان پردو رکي ان کي ختم ڪري سگهجي ٿو؟ هينئر اهو ڪم ٿئي پيو ۽ هر فيلڊ ۾ ٿئي پِيو. خاص ڪري تعليم ۽ صحت جي معاملي ۾ ته ان جو عمل دخل وڌيڪ آهي ۽ ان ڪم کي اڃان وڌيڪ مضبوط ڪندڙ، اها پي آر (PR) آهي جنهن تي هي دنيا ۽ سماج هلي پيو، لابيز سڀ پيڊ آهن. ۽ بي ايمانيءَ ڏاڍي ايمانداري سان ادا ڪئي پئي وڃي. جنهن لاءِ اوهان نظرون ڦيرائي ڏسو ۽ ڪجهه نه چوندي به داد ڏيو. پر هي واري جا گهر ڪنهن آنڌي ۽ طوفان ۾ قائم ناهن رهڻا، ۽ هڪ نه هڪ ڏينهن ڊهڻا آهن، مون هتي تمشيل کان ان ڪري به ڪم ورتو آهي. جو سڌي لکڻ تي ئي اعتراض ناهي، پر ڇپجڻ وارو سوال هر وقت تلوار وانگر مٿان لٽڪي ٿو، بهرحال پي آر تي هلندڙ هي سماج پبلڪ رليشنگ بجاءِ ڊاڪٽرن وارو پي آر تي هلي رهيو آهي.
روزانه عوامي آواز ڪراچي، سومر 28 اپريل 2014ع، 27 جمادي الثاني 1435هه