ميلا ڪلچر
اهو به هڪ عجيب اتفاق آهي ته ميلا لڳن گهڻي ڀاڱي صوفي شاعرن، فقيرن ۽ بزرگن تي ٿا. پر اُتي انهن کي خراج عقيدت پيش ڪرڻ بجاءِ عياشي، قمار بازي جوا ۽ ٻيا اڏا اڏجن ٿا.
گذريل ڏينهن به ڀٽائي جي ميلي تي، جيڪو مون ۽ ناز سهتي نمونو ڏنو. اهو يقينن ڏُک ڀريو هو ته اسان جو عوام ۽ ماڻهو آخر ڪهڙي طرف وڃي رهيو آهي. ۽ ڌاريا انهن جو کيسو ڪيئن خالي ڪري رهيا آهن.
ميلي ۾ چڪر هڻندي اسان سرعام هر قسم جي جوا ڏٺي ۽ پئسه داءُ تي لڳندي ڏٺا.لڳو پئي ميلي جو اهو رواج اهم ۽ ڇڙ واڳ آهي انهن کانسواءِ ”ثقافت شو“ جي نالي ۾، ناچ ۽ هر هوٽل ۾ کدڙا، ناچ، جيڪو اهڙي موقعي تي هڪ صنعت جي جاءِ رکي ٿي. اهي سڀئي ڳالهيون اسان جو ماڻهو خوش ٿي ملهائي ٿو. ۽ انهن مان مزو ۽ لطف وٺي ٿو. گهڻو ڪري همراهه ٽولن ۾ هئا.جن جي بغل ۾ ڇوڪرا ڇوڪرا هئا. جيڪي ميلي لاءِ خالص ائٽم جي حيثيت رکن ٿا.
مون کي اهو سڀ ڏسي پنهنجي سماج جي ان روش ۽ پاسي تي انتهائي ڏک ٿيو. ته اسان هتي هي ميلا ۽ اهڙا ميلا ڇا جي ڪري ٿا لڳارايون ۽ انهن جو مقصد ڪهڙو آهي؟ هي ميلي جو جيڪو غيرسرڪاري پاسو آهي.ان جو اصل مقصد ڪهڙو آهي؟ ۽ اُن جو اهو رُخ سواءِ سماج ۾ هڪ ڀڃ ڊاهه ۽ غير صحتمند رجحان جي ٻيو ڇا ٿو ڏئي؟
ان کي ڪيئن روڪجي؟ ۽ ڪهڙي نموني سان صحيح بڻايو وڃي؟ ان لاءَ ماڻهن ۾ سماجي ، سياسي شعور لازمي آهي. ۽ اهو ڪم ڪيڏو نه ڏکيو آهي پر سهي تعليم ۽ علم ذريعي عام ڪري سگهجي ٿو. جنهن سان اسان جي ڳوٺاڻن جي سڄي سال جي ڪمائي ناج گهرن ۽ کدڙن جي چڪرن ۾ کاڄي وڃي ٿي. ۽ پوءِ وري انهن کي سڄو سال ڏاند وانگر وهڻو ٿو پوي جيڪو پوءِ ميلي ۾ هڪ ڦوڪ-سان اڏايو پيو وڃي.
اسان جي پوليس ۽ ٻيا ادارا جيڪي هر ڳالهه تي قلم 144 هڻي ڇڏيندا آهن. پر ميلي جي موقعي تي اهو اسم، اگهه وڌائڻ جو ڪم اچي ٿو. ۽ اسان جي پوليس سرعام پئسا وٺي. هن ناجائز ڪاروبار کي وڌائي ٿي ۽ اُن ۾ شريڪ ٿئي ٿي. اهو دنيا ۾ ائين ڪٿي به ڪونهي. پر پاڪستان پوليس جي اها ”عظيم خدمت“ هتي پنهنجي جاهه و جلال سان جاري آهي.
اسان جي پوليس جيڪڏهن چاهي ته رستي تان ماڻهو پڪڙي 294 قلم هيٺ چالان ڪري سگهي ٿي. پر ميلن جي موقعي تي قلم 293 تي به 144 قلم هيٺ بندش وڌي وڃي ٿي. ۽ عوام کي سرعام ناچ گاني کان لطف اندازو ٿيڻ جو ڀرپور موقعي ڏنو وڃي ٿو. حالانڪ ميلي جي موقعي تي وڏا وڏا امير، ڪبير ۽ وزير اچن ٿا. پر پوليس جي اعليٰ آفيسرن وانگي انهن جو به ڌيان ان پاسي نٿو وڃي. ۽ سڀ ٺيڪ آ جواب ۾ خوشي جو اظهار ڪيو وڃي ٿو.
خبر ناهي اسان جي هن سماج ۾ سماجي برايون ائين سرعام ڇو آهن؟۽ انهن جو اثر جيڪو ٿئي ٿو. اُن کان هر ڪو واقف آهي، ۽ پوري طرح واقف آهي. هتي جرم، ڏوهه ۾ برائي وڌي ٿي، ۽ اها ڪيڏي نه ڏک جهڙي ڳالهه آهي. ته اهو سڀ ڪجهه بزرگن ۽ شاعرن جي آستانن تي ٿئي ٿو. ۽ انهن جي ڏينهن ۽ ڏڻ جي موقعي تي ٿئي ٿو.
۽ اها ڪيڏي منافقي آهي. ته اهو سڀڪجهه ڪنهن کي نظر نه ٿو اچي ۽ خاص قلم لڳائيندڙ به پنهنجي موج ملهائين ٿا.
جيڪڏهن هنن ميلن کي سماجي ۽ ثقافتي ڏس ۾، آرگنائيز ڪيو وڃي ته جيڪر ٻين ملڪن ۾ ”قومي ڏڻن“ وانگر اسان وٽ اهڙن موقعن جي بهترين پذيرائي ۽ ڀلائي ڏسڻ ۾ ايندي.
(روزانه سنڌو حيدرآباد5-10 آڪٽوبر 1990ع)