علڻ فقير
علڻ فقير پنهنجي ڳايل هڪ ڪلام تي جيتوڻيڪ خوش نه هوندو هيو. پر ان تي شرمنده به نه ٿيندو هو. علڻ فقير سڄي دنيا گهميو پر هو سعودي عرب نه ويو. عجيب اتفاق آهي.آخري ڏينهن ۾ جناب حميد آخوند هن جي مدد ڪئي، ۽ هن کي حيدرآباد مان کڻائي لياقت نيشنل اسپتال جي ايگزيڪيوٽو وارڊ ۾ داخل ڪرايو. هونئن به آخوند صاحب جي علڻ سان محبت هئي ۽ علڻ کي به کيس پنهنجو محسن چوندو هيو، جڏهن به ماڻهو آخوند صاحب تي تنقيد ڪندا هئا. ته علڻ فقير تپي باهه ٿي ويندو هو. هو آخر دم تائين اهڙو اظهار ڪندو رهيو. علڻ فقير محبتي ماڻهو هيو سچو ماڻهو هيو، هن ڪڏهن به وڏائي نه ڪئي. اوهان کيس گهرايو، پوءِ جڏهن ۽ جنهن واري تي ڳارايوس. هو فرمائشون نه ڪندو هيو، ته هن کان اڳ وارو ڏيو يا هن کان پوءِ هر وقت ايٽ يوئر ڊسپوزل. اهو ڪمال ماسٽر فيروز گل جو به هيو، آخري ڏهاڙن ۾ علڻ فقير جا مالي حالات ٺيڪ نه هئا. ان جي باوجود هڪ فقير هوندي به هن چڪر نه هنيا.
پر علڻ جو الميو اهو به هيو ته هو مرد هيو. مرد به مڪمل مرد نه ته شايد قوم جو ڪجهه حصو هن ڏي به لڙي پئي ها. ڪو ويل وهي وڃيس ها. شمن ميرالي هن لاءِ ڪو شو نه ڪيو ۽ٻين به هزارن جي امداد جو اعلان نه ڪيو. حالانڪ علڻ فقير چار پنج ڏينهن اسپتال ۽ ان کان اڳ پنهنجي گهر بستري تي داخل هيو. جيئن ته هو مولائي ماڻهو هيو ۽ انهن سڀئي ڳالهين کان بي پرواهه قدرت ۾ هن جو وڌيڪ ويساهه هيو. هو دل جو ڏاڍو نرم هيو ۽ ٻارن وانگر جلديءَ ۾ ڊڄي به پوندو هيو ۽ روئي به ڏيندو هيو. لاڙڪاڻي ۾ هڪ مشاعرو هيو. جناح باغ ۾ ممتاز مرزا مرحوم ۽ آخوند صاحب خاص اڏام ذريعي ڪراچي کان شاعر ۽ فنڪار ان مشاعري ۾ شامل ٿيڻ لاءِ گهرايا. ان هوائي جهاز هوا جي دٻاءُ ۾ جهٽڪا کائڻ لڳو ته ان وقت جهاز ۾ علڻ فقير به هيو، اچي جو علڻ رڙيون ٿي ڪيون اصلي ٻارن وانگر رٺو پئي. الله رحم ڪيو. پر فقير سائين دل هاريو پئي هليو. علڻ فقير، فقير ضرور هيو پر دل جو بادشاهه ۽ سخي هيو ۽ ان جو فائدو ماڻهن ورتو به، فنڪشن ۾ گهرائي ڪن ڏنو، ڪن نه دعائون ڪندو رهيو. ڪڏهن ان مسئلي تي اسان هن کي ڪنهن سان جهيڙو ڪندي نه ڏٺو، نه ٻڌو شاگرد گهڻو ڪري هن کي گهرائي پوءِ دعائون وٺندا هئا ۽ واعدي جو به پڪو هوندو هيو چئي ڪري ضرور پهچندو هيو. فقيرائي لڏو ٻه ٽي روپيه ڀاڙو وٺندو هيو. اهو به علڻ جو هڪ وڏو ڪمال هيو ته هن ڪافيءَ جهڙي مقبول صنف جي دور ۾ وائي کي مقبول ڪيو. عام ڪيو ۽ ان ۾ ڳائڪيءَ جو روح ڦوڪيو. سندس آلاپ وجد ۾ آڻي ڇڏيندو هيو. علڻ فقير هڪ فطري فنڪار هيو. هو سنڌ جو واحد فنڪار هيو. علڻ فقير جي وفات سان وائي جي راڳ ۽ صنف سان گڏ اجرڪ جي اسٽائيل ۽ سنڌ جي لوڪ رنگ جو وڏو نقصان ٿيو آهي. الله کيس جنت ۾ جاءِ ڏي، جو هوئي حقيقي مالڪ ۽ دليون پرکيندڙ آهي.
علڻ فقير جو موت، هڪ شخص جو موت ناهي، هي موت هڪ انداز جو موت آهي. علڻ فقير جو وڇوڙو سنڌي راڳ ۽ وائي جي ڳائڪيءَ جو وڇوڙو آهي. اجرڪ جي جهالردار تري جو وڇوڙو آهي. جيڪو صرف ۽ صرف علڻ فقير ئي ٻڌندو هو. سڄي سنڌ ۾ اهڙو خوبصورت جهالدار ترو سواءِ علڻ فقير جي نه ڪنهن ٻڌو ۽ نه ئي اسان ڪنهن کي ٻڌندي ڏٺو. علڻ فقير سريلي وائيءَ هو.اجرڪ هو. سنڌ هيو، هن جي موت سان صوفيانه ڪلام جو هڪ باب پورو ٿيو. علڻ فقير جي بيماري جي خبر پڙهي، جڏهن مان لياقت نيشنل اسپتال ڪراچي جي ايگزيڪيوٽو وارڊ جي ڪمري نمبر 106 (هڪ سؤ ڇهه) ۾ هن جي عيادت ڪرڻ ويس، ان وقت سندس پٽ فهيم موجود هو. جنهن ٻڌايو ته هي ڪنهن سان به نٿو ڳالهائي ۽ ڪنهن کي به نٿو سڃاڻي. مون هن جي مٿي تي هٿ رکيو. ان وقت علڻ چيو ته ويهه ۽ چيائين ته مون کي کاٻي ڏاٺ ۾ سور آهي. مون هن جي پٽ فهيم ڏي ڏٺو ۽ فهيم مون ڏي ته هن ته باقاعدگيءَ سان ڳالهائڻ شروع ڪيو، فهيم مونکي نه پيو سڃاڻي ان ڪر هن سان پنهنجو تعارف ڪرايم ۽ چيم ته لڳي ٿو ته علڻ مونکي پنهنجي تڪليف ٿو ٻڌائي پوءِ مان ٿوري دير هن وٽ ويٺس، مونکان پوءِ فون ڪري هڪ دوست صحافي صورتحال پڇي. کيس سمورو احوال ٻڌايم.
منهنجي علڻ فقير سان پراڻي نيازمندي هئي ۽ هو پنهنجن جيان ڀائيندو هيو.هو ڪڏهن ڪڏهن چوندو هيو هو ابا هل ته فلاڻي اقتدار جي مالڪ کي تنهنجي سفارش ڪري اچان. پر مان سدائين مرڪي مهرباني مڃيندو هيومانس. علڻ جي طبعيت ۾ مزاح ڀريل هوندو هو، گهڻو وقت اڳ جي ڳالهه آهي ته اسان ٽي وي اسٽيشن جي رسيپشن تي ملياسين. ان وقت سينئر سيڪيورٽي آفيسر شهاب خان نئون نئون آيو هو. هن علڻ کان پاس ٺاهڻ لاءِ نالو پڇيو. علڻ تپي باهه ٿي ويو. چيائين اڙي‘ تون مون کي سڃاڻين نٿو. نالو ٿو پڇين؟ هن چيو سائين نالو ٻڌايو ته پاس ٺاهيان. پوءِ علڻ جو وات هلڻ لڳو، ۽ مون کي چيائين ممتاز مرزا کي ٻڌايان ته گيٽ وارو نٿو ڇڏي، مون وڃي ممتاز مرزا مرحوم کي ٻڌايو. جنهن فون ڪئي ۽ معاملي کي ٽاريو.
مان علڻ کي چوندو هئس ته سوال پڇان چوندو هو کوڙ پڇ، چوندو هيومانس ته دنيا جو اهو ماڻهو ”جيڪو پاڻي نه پيسئندو آهي؟ جواب ڏيندو هيو. علڻ فقير،
پوءِ چوندو هيومانس ته لنڊن اچين وڃين ٿو. اها خبر گنيز بُڪ آف ورلڊ رڪارڊ ۾ ڇپراءِ چوندو هيو اهو ڪم ته ادا ممتاز يا تون ڪر. مان ڇا ڄاڻان ان رڪارڊ مان.
علڻ فنڪشن ۾ به ڳائڻ کان اڳ تقرير شروع ڪندو هو. مون کيس گهڻو سمجهايو ۽ ان مسلسل سمجهائڻ ۽ ٽوڪڻ جي باوجود اهو ڪم ختم نه ٿي سگهيو پر ان ۾ ڪنهن حد تائين ڪمي ضرور آئي.
علڻ فقير بلاشڪ سنڌ جي سڃاڻپ هو. هو ظاهري ۽ باطينيءَ سنڌ جو ئي حوالو هيو. هو سنڌ جي ثقافت هو، سنڌي موسيقي هو، ۽ سنڌ جو سفير هيو. هُو مان هو مان کان وٺي ٽڙي پوندا ٽارئين- تائين اهي ڪلام ڄڻ ته علڻ هئا.
(روزانه هِلال پاڪستان ڇنڇر 8 جولاءِ 2000ع)