وڏا ماڻهو وڏيون ڳالهيون
سپريم ڪورٽ جي اڳوڻي چيف جسٽس جناب سجاد علي شاهه صاحب جو 18 مئي تي هڪ اخبار ۾ انٽرويو ڇپيو آهي. جنهن ۾ هن دعويٰ ڪئي آهي. ته سرڪار عدليا وچ ۾ ورڪنگ رليشن ٿي آهي. جنهن جو مثال تازا عدالتي فيصلا آهن. جن ۾ سپريم ڪورٽ ۾ توهين عدالت وارو ڪيس آهي. بيان ڏيندڙ جيئن ته سپريم ڪورٽ جو چيف جسٽس رهيو آهي. ان ڪري ان کي ”ورڪنگ رليشن“ جو مطلب سمجهه ۾ اچي ويو هوندو. اسان کي ڪهڙي خبر ته ورڪنگ رليشن شپ ڇا ٿيندي آهي؟ گهٽ ۾ گهٽ ڪو ڪم عقلن کي اهو ٻڌائي! وري 19 مئي تي روزاني عوامي آواز ۾ اصغر خان جو بيان ڇپيو آهي ته سپريم ڪورٽ ملڪ جون پاڙون لوڏي ڇڏيون آهن. پنجاهه سالن جي تاريخ ۾ اهڙو الميو نه ٿيو آهي. مون کي سخت ڏک رسيو آهي. ۽ نا انصافي تي کلي طرح ڳالهائي رهيو آهيان. اصغر خان صاحب خبر ناهي ڇا کي ”ناانصافي“ چيو آهي. اٻوجهه عوام کي شايد اها به ڳالهه سمجهه ۾ نه اچي وري 21 مئي تي جنگ مئگزين ۾ اڳوڻو هاءِ ڪورٽ ۽ سپريم ڪورٽ جي جج جناب فخرالدين جي ابرهيم جو انٽرويو ڇپيو آهي. هن چيو آهي ته سياسي مقدمن عدليه کي تباهه ڪري ڇڏيو آهي. لاهور هاءِ ڪورٽ جي بار ۾ اها ڳالهه کليل طور ڪئي وڃي ٿي. ته فلاڻو جج ڪرپٽ آهي. ۽ فلاڻو جج ۽ وڪيل مليل آهن. ڀٽي صاحب کي سازش تحت ماريو ويو آهي. جو عالمي طاقتون مارڻ چاهن پيون. ۽ اها شيءَ جنرل ضياءِ کي سوٽ پئي ڪري.
اهي رايا عام ماڻهن جا نه پر قانون ڄاڻندڙن ۽ تشريح ڪندڙن، اعليٰ عدالتن جي اڳوڻن ججن جا آهن ۽ ملڪ جي دفاعي ماهرن ۽ سياستدان جا اهي رايا جيڪڏهن ڪنهن هلڪي سلڪي صحافي اديب يا مبصر جا هجن ها ته خبر ناهي ان لاءِ ڪيتري جرئت نظر اچي ٿي. پر جيئن ته اهي بيان به وڏن ماڻهن جا آهن. جن کي شايد اهي سهولتون هجن. جن جو هو اظهار ڪري رهيا آهن. ۽ پڪ سان انهن جي ڳالهين ۾ وزن هوندو. ۽ انهن جي راين کي يڪسير نظر انداز به ڪري نٿو سگهجي. باقي سوچڻ ۽ هنڊائڻ هڪ الڳ سوال آهي. اسان ۽ اسان جهڙا ڪروڙين ماڻهو اڄ به ان آس ۾ آهن. ته عدالتن مان انصاف ملندو. حالانڪ هتي انصاف ملڻ لاءِ دير ٿئي ٿي. ۽ لڳ ڀڳ هڪ ڪيس عام عدالتن ۾ گهٽ ۾ گهٽ پنج سال ۽ وڌ عرصو وٺي ٿو. جنهن جو اظهار سرڪاري اڳواڻ ۽ حاڪم ڪندا رهن ٿا. پو پنج سال لوڙي لوڙي جيڪو فيصلو ٿئي ٿو.ان جو رد عمل ڪهڙو هوندو؟ ان جواب ته ڪو اُن ڌُر کان پُڇي جن جا رُلي رُلي جوتا ئي گسي ويا آهن. ۽ سڀئي ڪم ڪار رُلن ٿا جو وڪيلن جون فيون، منشين جون خرچيون ۽ پيش ڪارن جون حاضريون چڱي ڀلي ماڻهو کي گسائي ٿيون ڇڏين.نه صرف گسائي پر ٿڪائي به وجهن ٿيون تازو 20 مئي جي اخبارن ۾ 1990ع ۾ آءِ ايس آءِ طرفان رقم ورهائڻ واري معاملي ۾ ڪوئي فيصلو نه ڏيندي چيو ويو ته هي ”ماضي جو قصو“ آهي جيڪو عدالت جي سماعت جي اختيار ۾ ناهي. ان لاءِ ڪو ٻيو فورم ٿي سگهي ٿو.
جيئن ته اسان ننڍا ماڻهو آهيون. ان ڪري اسان کي هر ڳالهه سمجهه ۾ اچي ٿي. باقي وڏا ماڻهو ڀلي نه سمجهن ۽ بيان ڏين. باقي اسان کي خبر ناهي ته 15 جون تي عوام اخبار ۾ هيڊنگ سان ڇپيل سپريم ڪورٽ آڏو صحافي شاهد اورڪزئي جي ان بيان تي داد ڏيون يا افسوس جو اظهار ڪيون؟ ان سوچ ۽ ٻڏتر ۾ منجهيل آهيون. جنهن ۾ هن سپريم ڪورٽ ۾ حملي واري ڪيس تي نظر ثانيءَ جي درخواست پيش ڪندي چيو ته چيف جسٽس صاحب ڇهن ڏينهن کان پوءِ پنهنجي عدالتي منصبي تان فارغ ٿي رهيو آهي. مان اوهان کي گلن جو هار ڏيندس. پر اوهان وڃڻ کان اڳ سپريم ڪورٽ جي ڳچيءَ ۾ جيڪو جوتن جو هار وڌو آهي اهو لاهي وڃو. اسان ان ڳالهه کي وري ورجايون ٿا.ته اسان ننڍا ماڻهون آهيون. ان ڪري اسان کي هر ڳالهه سمجهه ۾ اچي ٿي باقي وڏا ماڻهو ڀلي نه سمجهن انهن جي مرضي آهي.
پنهنجي ملڪ ۾ پوليس جو عام ماڻهن سان ”حسن اخلاق“ ۽ ان جو رويو هينئر ڳجهو ڪونهي ۽ ان جو شڪار گهڻو ڪري شريف شهري ئي ٿيا آهن. جو ڌاڙيلن ۽ بدمعاشن سان هنن جي ياري به هينئر لڪل ڪانهي. جنهن جو مثال خود پوليس ان الزام تحت نڪتل ڪيترائي ماڻهو موجود آهن. اسان سڄي پوليس ذات کي ان ۾ شامل نٿا ڪيون. يقينن انهن ۾ چار چڱا به هوندا پر افسوس اهو آهي ته چڱن جو تعداد وڃي چار رهيو آهي. ان جا به ڪيترائي سماجي ۽ سياسي سبب آهن. جو هر دور ۾ پوليس کي مخالفن لاءِ استعمال ڪيو ويو آهي. هتي پوليس سروس آهي. خدمت نه- حالانڪ سڄي دنيا ۾ پوليس سروس (خدمت) جو نالو آهي. پر اسان وٽ اها نوڪري آهي. اسان وٽ به حاڪمانه پوليس جي حوالي سان کوڙ خبرون ۽ ڳالهيون آهن. ۽ سنڌي ۾ چوڻي آهي ته ”چورن مٿان مور“ سو قدرت جو پنهنجو نظام آهي غريبن مسڪين جون ڪڏهن ڪڏهن آهون ۽ دانهون به اگهجن ٿيون.
ٽريفڪ پوليس به هڪ نرالو کاتو آهي. يعني هنن وٽ نه ئي ته لٺ ۽ باٺو. نه ٿئي توپ ۽ بندوق پوءِ به واردات ۾ سڀ کان اڳرا آهن. ٽريفڪ سپاهي، جمعدار، عملدار يا آفيسر جي ڪنهن مسڪين ٽرڪ، ٽيڪسي، ٽئنڪر، اسڪوٽر يا ڪار واري تي نظر پوي. اصل قانون قاعدا ڀڃڪڙيون ٻڌايا ويندا: انهن جي سزا به تجويز ڪئي ويندي ۽ اڃان به جنهن ڏهه پندرهن رپيا نه ڏنا ته پوءِ بدتميزي جو هڪ وڏو طوفان گارگند وغيره ته هنن جي وات ۾ آهي. وري به شڪر آهي ته انهن وٽ لٺ هٿيار ڪونهي ۽ نه ئي ڪو قلم هنن جي هٿ وس آهي. ٻيو ته هنن جو اگهه به گهٽ ۾ گهٽ ڏهه رپيا ۽ وڌ ۾ وڌ پنجاهه رپيا آهي. جنهن جو مظاهرو ڪڏهن ڪڏهن ڪوچ ڊرائيور پنهنجي ڪنڊيڪٽر کي اهو چئي ڪندو آهي ته ”هڻيس ويهه رپيا منهن تي“۽ پوءِ ڪانسٽيل صاحب خوش ٿي چوندو آهي. ”ڪجهه ته خيال ڪر.“
ٽريفڪ پوليس جو اهو ڪار وهنوار سرعام ۽ سڀني جي سامهون آهي. جو هر ايندڙ ويندڙ کين پئسا وٺي کيسي ۾ وجهندي ڏسندو آهي. ۽ توهان ڪنهن به ٽريفڪ واري جي تلاشي وٺو ته ان جي کيسي مان گهنجيل پراڻا پنجن ۽ ڏهن رپين جا ڪيترائي نوٽ ملندا. جن جي پوءِ ورهاست ڪئي ويندي آهي. پر اسان جو قانون ان ڪم تي خاموش بلڪل چپ آهي. ان کي ڄڻ ته خبر ئي ڪانهي.
(روزانه هِلال پاڪستان ڇنڇر 26 جون 1999ع)