احساس، گڏهه، اٺ ۽ سنڌ
اسان مزدور ماڻهو سڄو هفتو ڪم ڪار کان واندا ٿي آچر کي پنهنجي آرام، ذاتي ڪم ڪارين ۽ لکڻ پڙهڻ لاءِ ڪم آڻيندا آهيون، پر فون ۽ موبائل فون تي ڳالهائيندڙ دوست ان جو غلط استعمال ڪري ٻئي جو خيال نه ڪندا آهن. ۽ پنهنجي مطلب لاءِ بنا سوچ ۽ سمجهه جي اڳلي جي آرام ۾ خلل جو سبب بڻجندا آهن.
27 جولاءِ تي آچر ڏينهن صبح جو 8 وڳي ننڊ ۾ ستو پيو هيس. موبائل فون ايمرجنسي اطلاح جي ڪري کولي هيم (جيڪا محسوس ٿئي ٿي ته وڏو ڏوهه آهي) گهنٽين مٿان گهنٽيون وڄنديون رهيون، سوچيم الله خير ڪري، ننڊ مان اٿي فون کنيم. اڳيان جيڪو لفظ ٻڌ ۾، عاجز امانت ٿو ڳالهايان، لفافو پهتو؟ چيم، عاجز هي ڪا ايمرجنسي آهي؟ اوهان پوءِ به پڇي پئي سگهيا؟ ان لاءِ ننڊ مان اٿارڻ زيادتي ناهي؟ حالانڪه آچر تي ڪوبه لفافو ناهي ايندو! ۽ نه ئي صبح جو ستين وڳي ڪو خط ملندو آهي!
هاڻي ان مانواري عاجز امانت، اخبار جي ادبي صفحي لاءِ ڪو خط لکيو هوندو، ۽ اهو به اخبار جي ائڊريس تي- ان لاءِ آچر ڏينهن صبح جو 8 وڳي (اصل ستين وڳي) ننڊ مان اٿاري پڇڻ عاجز امانت جو جيڪڏهن ڪو حق آهي، ته مان معذرت خواهه آهيان، پر افسوس ضرور ٿئي ٿو. مان سمجهان ٿو، ان ڪري ئي اسان جا ڪيترا اديب يا ته ڪنهن کي فون جو نمبر ئي نه ڏيندا آهن، يا وري ٽيليفون بند ڪري ڇڏيندا آهن. جو اهو هڪ عاجز امانت به آهي، پر اهڙا تمام گهڻا دوست آهن.
هي ٻه لفظ به ان ڪري لکڻا پيا آهن، ته دوست کي اهو احساس هجڻ گهرجي، ته اڳلو ڪيئن آهي؟ ڪھڙي حالت ۾ آهي؟ ڪٿي بيٺو آهي؟ ڪيئن ويٺو آهي؟ ڪيترين ئي جاين تي ميٽنگن ۾ آفيسرن ۽ ڪامورن جي سامهون. اوهان ٽيليفون تي ڳالهائي نه ٿا سگهو. اهي صاحبان ته وڏي واڪ ڳالهائيندا آهن، پر جيڪڏهن ڪنهن ماتحت ماڻهو جو فون ايندو آهي، ته وڏي رڙ ڪري هڪل ڪندا آهن. موبائل بند ڪيو. يا دڙڪو ڏيئي چوندا آهن، وڃي ٻاهر ڳالهايو، ۽ پوءِ ان لاءِ ڄڻ ته ان ڏينهن آفيس جو در بند ٿي ويندو آهي. ۽ گهڻي وقت کان پوءِ ميڙ ۽ منٿن تي مليل ٽائيم ضايع ٿي ويندو آهي، پر فون تي ڳالهائيندڙ دوست نه صرف ناراض ٿيندو آهي، پر هو ان کي پنهنجي اصلي ۽ بنيادي حقن جي خلاف ورزي سمجهندي، جيڪا راءِ ڏيندو آهي سا به انتهائي غير ذميوارانه هوندي آهي.
حلانڪه سماج ۾، اخلاق ۽ آدب ٿيندا آهن، جيڪي هاڻي نڪرندا ٿا وڃن، جيڪو ڏاڍو سو گابو، واري ريت تي هلندڙ هي سماج پنهنجا سمورا سماجي نامس ۽ ويليو پوئتي ڇڏيندو ٿو وڃي.
جيئن ته منهنجو ميڊيڪل جي ايمرجنسي واري شعبي سان واسطو آهي، ڪراچي جهڙي شهر ۾، جتي هر وقت ڪجهه نه ڪجهه ٿئي ٿو. اتي ميڊيا جي دوستن جون به هر وقت فونون اچن ٿيون، ته فلاڻي واقعي جا تفصيل ڪھڙا آهن؟ يا هي جيڪو صبح حادثو ٿيو آهي. ان جا تفصيل ڪھڙا آهن؟ يا اعليٰ آفيسرن ۽ ادارن جا ٽيليفون تفصيل ڪنفرم ڪرڻ واسطي، يا دورا، ميٽنگ، مخطلف پروگرامن ۾ شرڪت يا ذاتي مصروفيتون ڪراچي جي زندگي ۾ ، پوءِ اها ڪنهن جي به هجي،، ننڍي جي هجي يا وڏي جي. ادنيٰ جي هجي يا اعليٰ جي. ماڻهوءَ کي وقت ڪونهي. ان حد تائين ته شهر ۾ پهچڻ تائين به ڪلاڪن جا ڪلاڪ لڳيو وڃن ۽ ايترو وقت واپسي تي به گهرجي ٿو. اهو ئي سبب آهي جو ڪراچي ۾ رهندڙ جا ۽ باقي سنڌ ۾ رهندڙن جا الڳ الڳ ڪم ٿين ٿا،. بهرحال دوستن کي گهٽ ۾ گهٽ محسوس ته ڪرڻ گهرجي. ان کان وڌيڪ ڇا ٿو ڪري سگهجي.
27 جولاءِ جي اخبارن ۾ هڪ خبر باڪس ۾ لڳل آهي، جيئن ته باڪس ۾ اهم خبر لڳندي آهي، ان ڪري ان خبر جي هيڊنگ آهي. ”سنڌ ۾ 10 لک گڏهه موجود ، 95 سيڪڙو ٿرپارڪر ۾ هجڻ جو انڪشاف“
سرڪاري انگن اکرن ۾ دعويٰ ڪئي وئي آهي، ته نسڌ ۾ 10 لک گڏهه موجود آهن، جن مان صرف ساڍا 9 لک گڏهه ٿرمارڪر ۾ موجود آهن. سنڌ ۾ جانورن جي افزائش واري کاتي جي انگن اکرن موجب سنڌ ۾ گڏهن جو مجموعي تعداد 10 لک 4 هزار 925 آهي. جڏهن ته ٿرپارڪر ۾ 9 لک 48 هزار 757 گڏهه آهن. جيڪو سنڌ ۾ موجود تعداد جو اٽڪل 95 سيڪڙو آهي. ٿر ۾ سڀ کان وڌيڪ گڏهه ڇاڇري تعلقي ۾ 7 لک 80 هزار کان وڌيڪ آهن. ماهرن (شايد گڏهن جا به ماهر ٿين ٿا) موجب گڏهن جي گهڻي موجودگي علائقي ۾ غربت جي گهڻي عڪاسي ڪري ٿي.
ٿر پارڪر ۾ ٻئي نمبر تي وڌيڪ جانور اٺ آهي، سنڌ ۾ اٽڪل ٻه لک اُٺ موجود آهن.
هن خبر مان ظاهر ٿئي ٿو ته سنڌ ۾ گهڻائي گڏهن ۽ اُٺن جي آهي، حالانڪ هونئن جانور ته ٻيا به گهڻا آهن. باقي جانورن جي مقابلي ۾ ماڻهن جي تمام گهڻي اڪثريت موجود آهي. (اسان ته اهو ٻڌو ۽ پڙهيو آهي) ته پنجاب ۾ ته کر به موجود آهن.
مونکي رڳو حيرت ان تي آهي ته انهن گڏهه ڪيئن ڳڻيا هوندا! انهن جو ٽوٽل ڪيئن ٿيو هوندو! جيئن ته هي سرڪاري کاتي جي ماڻهن جي کوجنا ۽ ڳڻپ آهي. انهن کي ٿرپارڪر جو ڪرايو ۽ پتو مليو هوندو. جيڪڏهن هر ضلعي ۾ اهڙي ڳڻپ ڪرائي وڃي. ته پوءِ پڪ سان اهو مال گهڻو هوندو ۽ ان کان پوءِ ماڻهن جي ڳڻپ به ڪرائي وڃي ته خبر پئجي ويندي ته ماڻهو ۽ گڏهه ۾ ڪيترو فرق آهي؟ مون لفظ ڪيترو استعمال ڪيو آهي، ان تي پڻ غور ڪيو وڃي ته لفظ ڪيترو ۽ ڪھڙو ۾ فرق آهي، پر جيڪڏهن ڪنهن کي اختلاف آهي، ته اها ان جي ذاتي راءِ ۽ مرضي آهي، باقي اسان ته سنڌي ۾ هڪ پھاڪو ننڍڙي لاڪون ٻڌنداپيا اچون ته ”ڪم وقت گڏهه کي به ابو چئجي“ هاڻي جنهن جو ابو گڏهه هجي، ته پوءِ ان کي ڇا چئجي؟؟؟
(روزانه خبرون ڪراچي آچر 3 اگسٽ 2008ع)