تعليم کاتي ۾ ”لکي لکانو، پڙهي الانو“ وارو ڪلچر
هوڏانهن سنڌ سرڪار جي اسڪولن ۾ جيڪو اسميبليءَ ميمبرن واري ڪوٽا تي عملو مقرر ڪيو ويو آهي، ان جو پڙهائڻ تي ايئن آهي جو ”لکي لکانو، پڙهي الانو“ ڪيترن جوان جي پٽن کي ته سنڌي لکڻ ئي نٿي اچي ته پوءِ اهي ڪهڙي سنڌي پڙهائيندا هوندا!؟ ٻيو ته پرائمري سسٽم ۾ ”صاحب“ امتحان وٺڻ ايندا آهن ۽ ا نهن صاحبن جي ماستر حضرات خدمت چاڪري ڪري پنهنجي مطلويه رزلٽ حاصل ڪندا آهن. اهو تعليمي نظام اڃان تائين ڪنهن کي نظر ڇو نه آيو آهي؟ ۽ ان جي سڌاري لاءِ ڪو عملي ڪم ڇو نه ٿيو آهي؟ جيڪو اهم ۽ ضروري به آهي، جيستائين اُن نظام ۾ ڪا ريڊيڪل (انقلابي) تبديلي نه ايندي. تيستائين اهو ڪم ايئن ئي جاري رهندو. پوءِ ڀلي ليبل ڪهڙو به لڳايوس، بوتل ساڳئي ئي هوندي. سنڌ ۾ پرائمري تعليمي نظام، پنهنجي ڪلائيمڪس تي پهتو آهي. سماجي طور اُن جو اڃا تائين ڪو نوٽس ناهي ورتو ويو. پر اسان جي ڳوٺ جي اسڪولن ۾ جيڪو زوال پذير تعليمي سسٽم رائج آهي. اهو شهر ۾ رهندڙ ۽ پڙهندڙ ماڻهن کي شايد نظر ئي نه اچي پر اُن جو ڪجهه وقت کانپوءِ اثر ضرور ظاهر ٿيندو ۽ اسان هڪ اهڙي ڌٻڻ ۾ ڦاسي پونداسين . جتي اسان جو تعليمي اثر ۽ حاصلات ختم ٿي ويندي ۽ اسان جي ٻهراڙيءَ جو ٻار، شايد اڳتي اچي به نه سگهي جو اُن جي پڙهائيءَ جا بنياد نهايت ئي ڪمزور رهندا. جيڪڏهن ايئن ٿئي ٿو ته ان ۾ اسان جي پنهنجن ماڻهن جو هٿ هوندو. ڀلي اسان جا پڙهيل لکيل ماڻهو ۽ زميندار پنهنجن ٻارن کي ڳوٺ جي اسڪولن بجاءِ شهر جي وڏن اسڪولن ۾ پڙهائيندا هجن، پر اهي به سنڌ جي آباديءَ جو ڪجهه سيڪڙو آهن. پر اڪثريت جي ٻارن کي تعليم جون اهي سڀئي سهولتون ميسر ڪونهن.جيڪي شهر جي هر ماڻهوءَ کي ميسر آهن، جنهن ڪري انهن جي مستقبل کي ڪيترائي خطرا لاحق آهن. اسان کي انهن سڀني ڳالهين جو نوٽيس وٺڻ گهرجي ۽ انهن جو تدارڪ به ڪرڻ گهرجي، جيڪا ڪمي آهي اها دور به ڪرڻ گهرجي.
مان سمجهان ٿو ته سرڪار مفت تعليم وارا اشتهار ڀلي ڏياري. پر ان سان گڏ جيڪڏهن اشتهارن جي اڌ جيتري رقم مفت ڪتاب ڏيڻ، سٺو ۽ مناسب فرنيچر وٺڻ، ٿڌي پاڻيءَ جا ڪولر هڻڻ يا بين سهولتن تي به خرچ ڪيا وڃن، ڇو ته اسان جي ڳوٺن ۾ اڃان تائين ٻار پٽ تي ويهي پڙهن ٿا. اهڙيءَ حساب سان خرچ ڪري انهن جي حالت نه صرف بهتر بڻائي سگهجي ٿي، پر ڪافي سڌاري به سگهجي ٿي. باقي رڳو اشتهار هلائڻ پاڻ پڏائڻ واري پاليسي لڳي ٿي مفت ڪتاب ضروري فرنيچر، اسڪولن جي حالت بهتر بڻائڻ تي خرچ اولين ترجيح هجي، جنهن جي اشد ضرورت آهي. مون کي جيڪو چوڻو هو سو مون چئي ڇڏيو. باقي مالڪن جي مرضيءَ
(روزاني ڪاوش سومر 23 ڊسمبر 2002ع)