ناصر مورائي، کليل دل جو ماڻهو
پهرين اپريل 1937ع تي مورو ۾ جنم وٺندڙ ناصر مورائي پنهنجي پرائمري تعليم مورو مان حاصل ڪئي. ۽ سنڌي فائنل 1953ع ۾ پاس ڪئي. ان کانپوءِ هن پنهنجي تعليم جاري رکي ۽ 1960ع ۾ گريجوئيشن ڪئي. 1968ع ۾ هن سنڌي رسالي روح رهاڻ ۾ اسسٽنٽ ايڊيٽر طور ڪم ڪيو. هن ون يونٽ تحريڪ ۾ حصو ورتو ۽ سنڌي ادبي سنگت ۾ 1956ع ۾ خادم حسين ابڙي صاحب ٻڌايو ته اسان گڏجي ڪم ڪيو.
ناصر مورائي پوءِ پاڪستان اسٽيل جوائن ڪئي ۽ اتان رٽائر ڪيو. هن کي ذيابطس جو عارضو 1953ع کان هيو. پر هو مٺن پيشابن واري ان بميارين تي قابض رهيو. آخر سندس موت دل جي دوري ڪري ٿيو. سندس وصيعت مطابق مڪليءَ ۾ امام بارگاهه ۾ دفنايو ويو. ناصر مورائي ون يونٽ واري تحريڪ سان گڏوگڏ سنڌي ادبي سنگت سان وابسته رهيو ۽ آخر تائين ادبي لڏي سان پنهنجو ذهني ۽ جذباتي رشتو قائم رکندو پڻ آيو. ناصر مورائي سنڌي ناول ”راتيون جاڳن“ لکيو جنهن جا ٻه ڇاپا آيا. ڪڏهن ڪڏهن ڪنهن ادبي محفل ۾ ملندا هئاسين ته گڏ ويهندا هئاسين پوءِ اوڀاريون لهنواريون ٿينديون هيون ۽ تبصرا ڪندي وقت گذري ويندو هيو. جڏهن به ناصر سامهون ايندو هيو ته رڙ ڪندي چوندو هيو مانس مولانا ناصر صاحب ڪهڙا حال آهن؟ رڙ ڪري چوندو رهيو”....... وجهيس يار ائين ڇو ٿو ڪرين“ ۽ مان وڏو ٽهڪ ڏيندو هئم. هڪ دفعي نذير چنا جو ذڪر نڪتو ته پاڻ ان جي حوالي سان تمام گهڻيون ڳالهيون ڪيائين. ناصر جي اها خوبي هوندي هئي. ته هو کلي دل جو ماڻهو هيو. سنئون سڌو، طبعيتن تمام سادو، جڏهن به ڪنهن گڏجاڻيءَ ۾ ويندو جناح ڪيپ ضرور پائيندو. مان کيس چوندو هيس ته توکي سنڌي ٽوپ به سهڻو لڳندو. جواب ڏيندو هيون ساٿ ٿا نڀاهيون.
فقيري سڀاءُ رکندڙ. مک تي مرڪ سجائي، بنا ڪنهن رعب ۽ پوز جي بلڪل عام ماڻهوءَ جيان لڳندڙ هي اسان جو دوست سچو. کرو. همدرد ۽ هڏڏوکي هيو. ٽي وي جي پروگرام لاءِ جڏهن مون کيس ٽي وي پاران دعوت ڏني ته چيائين. ياد ئي نٿا ڪن. پر مان تنهنجي پروگرام ۾ ايندس. حالانڪ مونکي ڪجهه تحفظات آهن، پر مونکي ڪنهن ادبي موضوع ٿي ڳالهراءِ.
مون کي افسوس آهي ته هن جي اوچتي وفات تي اهو پروگرام ٿي نه سگهيو ۽ ناصر جي وفات پڻ هڪ معمو بڻجي وئي. جو خبر ۾ راشد مورائي آيو. الله ان کي حياتيءَ ڏني. شايد سيد ۽ مورائي جي ڇڪ هجي.اڄ جڏهن مان هي لفظ لکان ٿو ته، منهنجي سامهون ناصر جو کلندڙ چهرو ۽ اها رڙ منهنجي ذهن جي سامهون اچي ٿئي. ”سسه وجهيس“ ته ٻيو ڀلي چئي ائين نه ڪر...........“
ناصر مورائيءَ زندگيءَ ۾ ڏاڍا لاها چاڙها ڏٺا. هن سڀني سان منهن ڏنو. محنت ۽ جدوجهد کي پنهنجي هٿان نه ڇڏيو ۽ مسلسل هيٺائين ۽ مٿانهين ۾ ڪم ڪندو رهيو. ناصر کي جيتوڻيڪ گهڻا ڏک مليا ۽ دوستن جون بيوفايون ياد هيون. پر هن ڪڏهن به انهن کي پنهنجي مٿان حاوي نه ڪيو ۽ مست ملنگ ٿي هر ڏک کي ٽاريندو رهيو. بيشڪ هو مولائي نيڪ ۽ ملنگ هيو. جيڪو ماڻهو هن کي نه وڻندو هيو. اُن جي فنڪشن ۾ نه ويندو هيو. گهڻي وقت کان هن لکڻ بند ڪيو هيو. ان جو سبب ٻڌائيندوهيو ته هينئر برداشت جو مادو نه رهيو آهي. ۽ لکڻ کانپوءِ ان کي ڇپائڻ لاءِ ڪو صحيح فورم ناهي. ڪراچيءَ ۾ ٿيندڙ ادبي گڏجاڻي ۾. هو ضرور شريڪ ٿيندو هيو. جن ۾ خاص ڪري اديبن جون تعزيتي گڏجاڻيون ۽ شامون، ورسيون شامل هونديون هيون. سچ پچ مان ناصر مورائي کي وساري نه سگهندس، ڪاش کيس چوان ها ته تون به ان اديب کي معاف ڪري ڇڏ. جيڪو تنهنجا پئسا کائي ويو. سچ سچ ان وٽ اها به حقيقت آهي. ته سنڌي چوڻي مطابق ان وٽ اڄڪلهه زهر کائڻ جا پئسا به ڪونهن. ناصر مورائي کي پڪ سان ۽ پيار سان ياد ڪيو ويندو جو هو سڀ محبتون لهڻي، ڇنڇر ڏينهن 31 مارچ تي مرحوم جو ٽيجهو هيو. ان موقعي تي جيڪي اديب ۽ عالم پهتا، تن ۾ سائين علي احمد بروهي. سائين جمال ابڙو، حميد سنڌي، تاج بلوچ، خواجه سليم، هدايت بلوچ، نذير قاضي، خادم حسين ابڙو ۽ ٻيا ڪيترائي سندس مداح شامل هئا. ناصر مورائي اسان سڀني جو هڪ جيترو هيو. پر دنياداري لاءِ مرحوم جي نياڻي ڊاڪٽر مختيار شاهه سان تڏي تي تعزيت ڪئي پئي وڃي.
(روزانه هِلال پاڪستان اڱارو 3 اپريل 2001ع)