ڪالم / مضمون

آئينا ۽ عڪس

هي ڪتاب ”آئينا ۽ عڪس“ نامياري شاعر، ليکڪ ۽ ڪالم نگار ذوالفقار سيال جي ڪالمن جو موجموعو آهي.

هي ڪتاب چانڊوڪي پبليڪيشن، لاڙڪاڻو/ ڪراچي پاران 2015ع ۾ ساحل پرنٽرز وٽان ڇپرايو ويو.
Title Cover of book آئينا ۽ عڪس

رٻڙ جون ڪرڙيون، نانگ ۽ ڇتا ڪتا

زندگي ۾ اهڙا هزارين موقعا ٿين ٿا، جڏهن اسان سڀني کي پنهنجو ننڍپڻ ياد اچي ٿو ۽ ياد اچڻ به گهرجي، جو اها زندگي معصوماڻا ۽ فطري ٿئي ٿي، نه ان ۾ شعور ۽ ڏاهپ جو رنگ لڳل ٿئي ٿو، نه ئي ان ۾ ڪا ڪمپوزيشن هجي ٿي. بلڪل سنئين، سڌي ۽ سادي زندگي ٿئي ٿي، جنهن جون معنائون پوءِ شعور ۾ اچي، پنهنجي ڄاڻ ۽ انداز سان ڪڍيون وڃن ٿيون، ننڍپڻ جي زندگي ۾ جيڪا فطري خوبصورتي ٿئي ٿي، ان جو به ڪو جواب ناهي، اسان سڀئي انهن زندگي جي سرنگهن مان پار ٿي، هتي پهتا آهيون ۽ زندگي جي ان ڪارونهوار ۽ سفر ۾ جيتوڻيڪ هينئر ڪافي سهوليتون ۽ بهتري آئي آهي، جيڪا اڳ ممڪن ٿي نه هئي، مثال طور اسان ڳوٺن ۾ رهياسين، اتي بجلي نه هوندي هئي، گيس نه هوندي هئي ۽ سواري جو اهو عالم هوندو هيو ته ڏاند گاڏي يا گهوڙي گاڏي ۾ شهر اچبو هيو، يا گهوڙي تي ويهي سفر ڪبو هيو، گهڻائي ماڻهو ته پنڌ به هلندا هئا۽ اهو سفر جيتوڻيڪ وقت وٺندڙ ضرور هيو پر ماڻهو خوش به ٿيندا هئا ۽ صحتمند به رهندا هيا. جو اڄوڪي سائينس ۾ واڪنگ کي زندگي جي ضرورتن ۾ ضرور شامل ڪرڻ جي سفارش ڪري ٿي، سادا کاڌا ساديون پوشاڪون اڳي اهو اسٽيجنگ جو فن ئي نه هيو، بس ڪپڙو سبيو ۽ پاتو، ڪانئچ جو رواج گهٽ، چولي ۽ پوتڙي جو رواج گهڻو هوندو هيو، اسان اهو به دور ڏٺو جو ڪائنچ (سٿڻ) پائڻ وارن کي ٽوڪيو ويندو هيو، ۽ ان کي ”بڙابابو“ چيو ويندو هيو پر وقت سان گڏوگڏ ماڻهو به مٽجي وڃي ٿو، هينئر ته سنڌ جي ڳوٺن ۾ پينٽ شرٽ به عام آهي جو نوجوان ڇوڪرا اسڪولن جي ڊريس يا يونيفارم ۾ ٽاءِ به بڌن ٿا. سنڌ جي ننڍن شهرن ۾ به تعليم ڌنڌو ٿي وئي آهي، ۽ پرائيويٽ اسڪول جي نالن ۾ وڏيون وڏيون ڇپون موجود آهن. جتان ٻار پڙهائڻ هڪ فيشن ۽ رواج ٿي ويو آهي. اهڙي طرح دال روٽي به ترقي ڪئي آهي. ڳوٺن ۾ هينئر وائيٽ ٻوڙ ۽ برياني عام آهي. اڳي ڪڏهن ڪڏهن پلاءُ رڌبو هيو، مٺو ڀت جنهن کي طاهري چيو ويندو هو. رڌجڻ بند ٿي وئي آهي،جيڪا ڳڙ ۾ رڌبي هئي ۽ ان جو پنهنجو ذائقو ۽ مزو هوندو هو، هينئر هي جيڪو ڪجهه ٿي رهيو آهي اهو به وقت جي ضرورت آهي، برابر هاڻي ”روٽ“ ۽ بصريون نٿيون پچجن پر ان جي جاءِ تي هر شئي جي ”رپلسيمينٽ“ ٿي وئي آهي ۽ موجود آهي، هاڻ اهو اوهان تي آهي ته اوهان جو استعمال ڇا جي لاءِ؟ ڪنهن جي لاءِ آهي؟ مون ڳالهه پئي ڪئي، ننڍپڻ جي ۽ ان وقت جي خوبصورت روائيتن راندين ۽ شين جي مان هينئر جنهن شئي کي ياد ڪريان ٿو، اها آهي ان وقت جي رٻڙ جي ڪرڙي، اڳي جڏهن اسان ننڍا هوندا هياسون، تڏهن مارڪيٽ مان رنگ برنگي ننڍيون رٻڙ جون ”ڪرڙيون“ ملنديون هيون جيڪي ڀت تي، در تي يا دريءَ تي ڪرسي يا ٽيبل تي لڳائي ڇڏبيون هيون، چمبڙائي ڇڏبيون هيون جنهن سان ٻه ڳالهيون مزيدار ٿينديون هيون هڪ ته ماڻهو کي ڏسي اوچتو ڇرڪ نڪري ويندو هيو يا هو ڇرڪ کائي پري ٿي ويندو هيو. ٻيو ته اهي چنبڙيل هجڻ ڪري سهڻيون لڳنديون هيون. اڳين دور جا ماڻهو ڪرڙين کان نه ڊڄندا هئا. هونئن ته نانگن ۽ ڇتن ڪتن کان به نه ڊڄندا هئا. جو ڇتا ڪتا به پنهنجن جو خيال ڪندا هئا ۽ گهر وارن کي نه چڪيندا هيا. هي ته اڄڪلهه جو رواج آهي، جو نانگ به پنهنجي پاليندڙن کي ڏنگين ٿا ۽ ڇتا ڪتا به پنهنجن مالڪن کي چڪين ٿا. ورنه ان کان اڳ اهڙو نه رواج هيو، مون کي اهي رٻڙ جون ڪرڙيون ان ڪري به ياد اچن ٿيون جو اڄڪلهه اسان جي دور ۾ يا ايئن چئجي ته هن دور ۾ هر جاءِ، هر پاسي ۽ هر هنڌ اهڙيون ڪرڙيون چنبڙيل آهن. (چنبڙايون ويون آهن) جن جون مقصد شايد اهو پراڻو آهي ته ماڻهو ڀڄن، ڇرڪن يا وري انهن ديوارن کي قدرتي ڏيک ڏجي اهڙيون شاندار ڪرڙيون اڄڪلهه هر شعبي ۽ فيلڊ ۾ موجود آهن ۽ سنڌ جي نقشي ۾ سياست هجي، يا ادب، تعليم هجي يا صحافت، شاعري هجي يا موسيقي، مطلب ته اوهان جنهن پاسي به نظر ڦيرائيو، اوهان ماضي جيان رٻڙ جون اهي ڪرڙيون تمام گهڻي تعداد ۾ نظر اينديون.
بهرحال هي سڀ ڪجهه پنهنجي جاءِ تي اسان مختلف فيلڊن ۾ لڳل/چنبڙايل انهن ڪرڙين کي اها گذارش ضرور ڪنداسين ته اوهان به وقت سان هلو ۽ وقت جي ضرورت کي پنهنجي نظر ۾ رکو، جيتوڻيڪ اسان کي اها به خبر اهي ته اوهان رٻڙ جون ٺهيل آهيو ۽ اوهان کي چنبڙائي وڃڻ وارا هاڻ اوهان کي وڌيڪ چنبڙائي نه سگهندا، پر اوهان جو چنبڙيل هجڻ، اهو احساس ضرور ڏياري ٿو ته هي ڪرڙيون گهڻو وقت هلي نه سگهنديون ۽ نه ئي انهن ۾ زندگي اچڻي آهي، باقي ڇتا ڪتا به پنهنجو ڪم ڪن ٿا. اڳ انهن جي مند ۽ موسم هوندي هئي. اڄڪلهه ڇتا ڪتا به مند ۽ موسم کان آزاد آهن. انهن جون مندون ۽ موسمون به وڌيون آهن. فرق رڳو اهو آهي. ته اڳ جا ڇتا ڪتا پنهنجي مالڪ کان ٽارو ڪندا هئا. پر اڄ ڪلهه جا ڇتا ڪتا، پھريون شڪار يا ٻهڻي پنهنجي مالڪ جي ڪن ٿا.
(روزانه عوامي آواز ڪراچي سومر 21 اپريل 2010ع)