ٻيهر چئي سگهجي ٿو ته: اچو ته سچ ڳالهايون
”عدل ڪري ته ٿر ٿر ڪنبن
اوچيان شانان والي هو
فضل ڪري تي بخشي جاون
هئن جيهي منهن ڪالي هو
اسان عدل گهرندا آهيون، پر ڪندا ناهيون ۽ اهو اُهو انصاف آهي جيڪو اسان تي فطري طور، سماجي طور فرض ڪيو ويو آهي،
ان کانسواءِ اسان جا ڪيترائي ماڻهوءَ وٺي جو ڪوڙيون ڳالهيون ٺاهن ٿا. جو الله ڏي امان! ڀلا ڪو انهن کي نه ڏسي پر ڪو ته ڏسي ٿو: هي ڪنهن ڪنهن کان لڪائيندا ۽ ڪنهن ڪنهن سان ڪوڙ هڻندا اسان جي هڪ شاعر دوست جو ڪوڙ ڄڻ ته پيشو آهي. تازو سنگت تي رعب ويهارڻ لاءِ چيائين، مون کي مشاعري جي دعوت اخبار جي مالڪ پاڻ ڏني ، ٻه دفعا فون ڪيائين، تڏهن آيو آهيان خبر پئي ته اهڙي ڪا به ڳالهه ڪونهي. دعوت اُن ذميدار شاعر دوست ڏني. جنهن سڀني کي ڏني، وري هڪ پروفيسر دوست وٽ فرمايائين ته منهنجي فلاڻي گاني اصل دم لاهي ڏني آهي؟ چيائين: ٽي وي تي هليو هو مون هن جي منهن ڏي ڏٺو سوچيم ڪا ڦڪائي ٿي هونديس. پر ڏٺم ته ڏاڍي مزي ۾ هو هن جي بقول سندس هي قد ڪاٺ ٺهيو ئي ان هڪ نقطي تي آهي، اهڙيون ڳالهيون ڪيتريون ئي اهڙا مثال کوڙ، مان ڪنهن تي چٿر ڪرڻ نٿو چاهيان، ڪنهن کي گهٽ ڪرڻ به نٿو چاهيان. پر هي مثال ضروري هئا، وري ڪٿي ڪڏهن جو نالو لسٽ مان هٽايو وڃي ٿو ته وري ڪٿي فرمائشي پروگرام تحت ڪنهن جو نالو شامل ڪرايو وڃي ٿو. منهنجي هن سڄي ڳالهه جو مقصد اهو آهي ته ويهن صديءَ جو آخري سال آهي، هاڻِ اڳتي اسان ايڪهين صديءَ ۾ داخل ٿيڻ وارا آهيون ڇا اهو بهتر نه ٿيندو ته اسان دوکي، فريب، ڪوڙ کي ڇڏي سچ ۽ انصاف سان هلون.ٽوڪ، چٿر ۽ گهڻي اُڀام کي ڇڏيون جيڪي لفظ اُمالڪ چئي ڏيون ٿا، ڇا اسان اهي برداشت به ڪري سگهون ٿا؟ اسان معمولي ڳالهه تي ماڻهن جي دل آزاري ڪندا آهيون. مثال فلاڻي هيئن چيو، يا فلاڻي هي فيصلو ڏنو؟ اُهو فلاڻو ڇا ڪوڙ نٿو ڳالهائي سگهي؟ ڀل سؤ ڪوڙ گڏ ڪريو ڇا هڪ سچ ڳالهائڻ وارو يا هڪ سچ ان سؤ ڪوڙن جي ڪري ڪوڙ تي ويندو؟ جيڪڏهن ائين هجي ته هي نظام ئي نه هلندو جو ڪوڙ کي ان جي در تائين پهچائڻو به پوي ٿو ۽ سچ هميشه نروار ٿئي ٿو، جنهن لاءِ چيو ويو آهي ته ”سچ ته بيٺو نچ.“
ٻيو ته ڪوڙ ۽ سچ جي وچ ۾ ڏسڻ وارو الله آهي. ڪٿي ڪٿي ته ان وچ ۾ هڪ تمام سنهي لائين ٿئي ٿي، جيڪا ڪڏهن ڪنهن کي نظر اچي ته ڪڏهن نه، باقي ڏسڻ وارو ڏسي ٿو، پوءِ پنهنجي دل ۽ ضمير کي گواهه بڻائي. اچو ته سچ ڳالهايون انصاف ڪريون ۽ ڪوڙ ۽ سکڻي اڀام ڇڏي، حقيقت پسند ٿيون. سو اها به هڪ حقيقت آهي ته ڪوڙ جي منهن ۾ ڌوڙ آهي.
( روزاني هِلال پاڪستان29 جنوري 2000ع)