پير پاڳارو ۽ گورنر سنڌ
اهڙو هڪڙو ٻيو واقعو به آهي ته، سنڌ جو گورنر تمام شريف ۽ غير سياسي ماڻهو آهي. نه صرف ايترو پر هي صاحب ته رٽائرڊ جنرل ۽ گورنر ٿيڻ کان اڳ لاهور جو ڪور ڪمانڊر به هو ۽ هي سنڌ ۾ واحد اڳواڻ آهي، جيڪو غير متنازعه آهي. تازو قائد اعظم محمد علي جناح تي ٺهندڙ انگريزي فلم ”جناح“ کي گورنر هائوس ۾ هلايو ويو. ان موقعي تي سنڌ جي گورنر صاحب چيو ته قائد اعظم سنڌ جو گورنر جنرل هو. ۽ گورنر هائوس ۾ رهيو پر هن فلم ۾ پنجاب جو گورنر هائوس فلمايو ويو. جڏهن ته ٿيڻ ائين گهربو هو ته قائد جي زندگيءَ تي ٺهندڙ ان فلم ۾ حقيقي طور سنڌ جو گورنر هائوس فلمايو وڃي ها. ان موقعي تي اخبارن ۾ گورنر صاحب جو جيڪو جملو ڇپيو ته ”پنجاب کي ڇا ٿو چئي سگهجي“ اهي لفظ به وفاق جي علامت ۽ سنڌ جي گورنر صاحب جا آهن. جيڪي هن پنهنجي سادگيءَ وچان چيا آهن ۽ اخبارن ڇپيا آهن، گورنر صاحب جي به اها وڏي سچائي آهي. حالانڪ فلم ۾ ڪراچي جو ڪيتريون ئي جايون فلمايون ويون آهن.
فلم جو يونٽ جڏهن هتي آيو ته گورنر هائوس سنڌ ۾ حقيقت جو ربنگ ڀرڻ لاءِ ان جي رڪارڊنگ تي سگهي پئي. جيڪا نه ٿي ته ڇو نه ٿي؟
بهرحال اسان ٻنهي بيانن بابت بنا ڪنهن تبصري جي اها ڳالهه ضرور ڪنداسين ته اسان جي محب وطني تي ڪو شڪ نٿو ڪري سگهي. پر جيڪڏهن ڪو اهو محسوس ڪري ٿو ته ان جي احساس کي محسوس ڪيو وڃي. ۽ بس. جو ڪي ڪي ڳالهيون بذات خود هڪ وڏي ڳالهه هونديون آهن. ساڳي طرح سان اسان کي ملڪ دشمنيءَ جو هڪ واقعو ٻڌايو ويو. جنهن جي نتيجي ۾ صحافي نجم سيٺي کي هندستان ۾ هڪ ليڪچر۾ پاڪستان کي ناڪام رياست سڏڻ ۽ چوڻ تي ان کي گرفتار ڪيو ويو ۽ ان کي آءِ ايس آءِ جي حوالي ڪيو ويو. پوءِ ٽي وي تي مذاڪرن، تبصرن ۽ سرڪاري درٻاري صحافين کان چورايو ويو. ته نجم سيٺي ملڪ سان غداري ڪئي آهي. هن ملڪ جي خلاف ڳالهايو آهي. پاڪستان دشمنيءَ جو ثبوت ڏنو آهي. ميڊيا ۽ سرڪاري مشينري مسلسل اهو چوندي رهي. هن جي اُن ليڪچر جا ٽُڪرا ڏيکاريا ويا. پڙهي ٻڌايا ويا. پوءِ آءِ ايس آءِ هن کي ”وائيٽ“ ڪري ڇڏيو، ۽ بري ڪري ڇڏيو ته اسان جي ذهن ۾ اهو سوال اٿيو ته سرڪاري مشينري، ميڊيا ۽ سرڪاري درٻاري ماڻهن کان جيڪو ڪجهه چورايو ۽ ڏيکاريو ويو ڇا اهو سڀ ڪجه غلط هو؟ يا اسان جنهن کي به چاهيون، جتي به چاهيون ۽ جڏهن به چاهيون غدار چئي سگهون ٿا، پاسو ڦيرائي ان کي وري ساڳي وقت محب وطن به بڻائي سگهون ٿا. حساس دل رکندڙ ماڻهو اهو سوچين ٿا ته ڇا هي سرڪار جي ڪا پاليسي آهي يا ضمير جي سچائي؟ ان سوچ ۽ سوال جو اڀرڻ به هڪ فطري ڳالهه آهي.
ڊاڪٽر بلوچ، غوث بخش ڀٽي ۽ فتويٰ
سڄي دنيا ۾ هاڻي ”شارٽ ڪٽ“ جو رواج عام ٿيندو ٿو وڃي. يعني هڪ ڌڪ هڻو ۽ پنهنجو مقصد حاصل ڪيو. پوءِ ان ۾ ڪڏهن ڪڏهن جان جو جوکو به کڻڻو ٿو پوي ته ڪڏهن خواري به، جو ماڻهو شرط رکي خبر ناهي ته ڇا ڇا کائن ٿا ۽ ڇا ڇا نه پيئن ٿا. جنهن ۾ گاسليٽ گوگائي مرچ وغيره شامل آهن. پر وري ڪي ڪي ماڻهو اهي گوگائي مرچ ۽ گاسليٽ بجاءِ پاڻ کائڻ ۽ پيئڻ جي ٻين کي کارائين ۽ پيئارين ٿا. سنڌ ۾ اهو رواج وري عام آهي. راتو رات شهرت حاصل ڪرڻ تي اسان کي ڪو به اعتراض ناهي. اوهان رات ڇا، هڪ پل ۾ وڏا ماڻهو عالم، فنڪار ۽ ٻيا ”ڪار“ ٿي وڃو. پر ٻين کي مرچ نه هڻو ۽ تيل نه وجهو. اها نه ئي ڪا سٺي روايت آهي ۽ نه ئي سٺي ڳالهه ماڻهو وڏو پنهنجي ڪم ۽ علم سان ٿيندو آهي. وڏي عمر رکڻ ڪو مطلب هرڀرو ائين به نه آهي.ته ان کانپوءِ عقل دنگ ٿي ويو. عمر سان وڏائي ڪڏهن ڪڏهن ايندي به آهي. پر عمر جي بزرگي ۽ عملي بزرگيءَ ۾ وڏو فرق آهي.
ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ. علمي حلقن ۾ هميشه متضاد رهيو آهي. ۽ هن جي پرپٺ مرحوم عبدالڪريم سنديلو ۽ الهداد خان چغتائي هميشه چوندا رهيا آهن ته لوڪ ڪهاڻيون ڊاڪٽر بلوچ کي اسان ٻڌايون، چونڊي ڏنيون پوءِ ڊاڪٽر بلوچ هن پنهنجي نالي ۾ سهيڙي سنڌي لوڪ ڪهاڻيون نالي پنهنجا ڪتاب مرتب ڪيا آهن. پر ٻئي حضرات جڏهن زنده هئا ته ڪنهن به اها ڳالهه لکي نه ڇپائي صرف اسان سان ماڻهن سان ملڻ وارن سان ادبي حلقن ۾ ڪندا هئا. ٿي سگهي ٿو اُهي سچ به چوندا هجن پر انهن جي برعڪس انهن ڊاڪٽر بلوچ کان پنهنجا ذاتي فائدا به حاصل ڪيا. اها به هڪ الڳ ڪهاڻي آهي. يعني اوهان ڪا شيءَ لکي ، کپائي ڇڏي ان کانپوءِ اوهان واءِ واءِ ڪندا وتو. ته اهو به ٺيڪ ڪونهي. اسان جي ڪيترين ئي اديبن ۽ شاعرن جا اهڙا مثال آهن. جن مختلف ماڻهن ادارن کي پئسن تي پنهنجون تخليقون لکي، ڏنيون. ۽ انهن جڏهن پنهنجن نالي سان مروج شرطن مطابق آهي ڇپايون ڳارايون پڙهيون. پوءِ انهن جي مشهوري ڏسي، وري اهي حضرات جاڳي پيا. ته اها شيءَ اسان جي آهي ان جا ٻه مثال شيخ اياز صاحب ۽ سائل آزاد آهن، سائل آزاد، ڪومل رضوي، کان پئسا وٺي ”پربت سي اوچا هي“ وارو ڪلام هن کي ڏنو ۽ وري پوءِ جاڳي پيو. بهرحال اهڙا ڪيترائي مثال آهن. مون پاڻ ڪيترن جي مدد ڪئي آهي. هاڻي ڪا شرارت ڪانهي. پر تازو 15 مئي جي سنڌي اخبار ۾، سکر جي جهوني استاد غوث بخش ڀٽي، پنهنجي انٽرويو ۾ اهو انڪشاف ڪيو آهي. ته ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ کي اڃا سنڌي ٻولي سمجهه ۾ نه آئي آهي. اها انتهائي غير اهم ۽ جاهليانه ڳالهه آهي. استاد غوث بخش ڀٽي جو پنهنجو ادب ۽ موسيقيءَ ۾ ڪهڙو نالو آهي؟ ڇا هن کي شاعر، ادب ۽ ماهر موسيقي چيو ويو آهي. گذريل 25 سالن کان مان ادب ۽ موسيقيءَ جي فيلڊ سان لاڳاپيل آهيان. مون ان ماهر استاد جو نالو ان ليول تي محسوس نه ڪيو آهي. پر ها اخباري هشي يا صحافتي ٽيڪر به ٿي سگهي ٿو. جنهن ايڪهٺ سالن جي عمر کي پهتل هڪ سنجيده ۽ بزرگ شخص کان اهڙيون ڳالهيون چورايون آهن. واهه استاد غوث بخش.
(روزانه هِلال پاڪستان ڇنڇر 19 جون 1999ع)