ڪالم / مضمون

آئينا ۽ عڪس

هي ڪتاب ”آئينا ۽ عڪس“ نامياري شاعر، ليکڪ ۽ ڪالم نگار ذوالفقار سيال جي ڪالمن جو موجموعو آهي.

هي ڪتاب چانڊوڪي پبليڪيشن، لاڙڪاڻو/ ڪراچي پاران 2015ع ۾ ساحل پرنٽرز وٽان ڇپرايو ويو.
Title Cover of book آئينا ۽ عڪس

ڌاڙيل، پوليس ۽ صحافي

سچ کي لڪائڻ حقيقتن تي پردو وجهڻ ۽ هر ڪنهن کي پنهنجي مطلب ڏانهن ڇڪڻ جي ريت جيتوڻيڪ تمام پراڻي آهي، ۽ اهو سلسلو اڃان تائين بلڪل ان انداز سان هلندو ٿو اچي. دنيا ۾ هونئن ته انداز ۾ گهڻو ڦيرو آيو آهي، پر اسان وٽ ان پاسي ڪا به ڦير گهير نه ٿي آهي. قلم اڃان ڪن جي مٿان پيو آهي. ۽ چيچ ۾ ٻيڙي /سگريٽ جو ڇلڪاءُ پنهنجي ان روايتي بي حسي ۽ ڪن لاٽار سان جاري آهي. اسان ڀلي دنيا کي هڪ گلوبل ڳوٺ چئون.ڀلي ته مواصلات جا ذريعا گهر گهر پکڙيل هجن، ڀل ته پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا جو شور ۽ زور هجي. پر سنڌ جو روايتي قبيلائي انداز بلڪل ساڳيو آهي، يعني ڪيئي صديون اڳ وارو- ان کي ايڪويهن صدي به شايد ڪجهه ڪري نه سگهي. جو اسان جو پڙهيل لکيل طبقو به، حق سچ ۽ انصاف کان پاسيرو آهي. هو روايتي قبائلي ڪوڙهه ۾ ورتل آهي.اها سماجي ڪرپشن انسان جي شعوري اوسر روڪي ته نه سگهندي، پر ان کي ٽوڙي مروڙي پيش ضرور ڪري ٿي. ڪا به هڪ ڪوڙي خبر، هزارين لکين ذهنن ۾ سچ جي تلاش کي ڳولهڻ شروع ڪري ٿي پوءِ ڪٿي ڪي حقيقتون عام پهچ تائين اچن ٿيون ته ڪٿي اهي اوجهل به رهجي وڃن ٿيون حالانڪ پڙهيل لکيل ۽ باشعور ماڻهن جي اها علمي ۽ سماجي ذميواري آهي ته هو ماڻهن تائين سماجي براين ۽ ٺڳين کي نروار ڪن.پر اها به اسان جي وڏي بدبختي آهي ته اسان جي پرنٽ ميڊيا جو وڏو حصو، ان سماجي ڪرپشن ۾ ملوث آهي. جيڪا اڳ ڌاڙيلن ۽ پوليس وارن لاءِ مشهور هوندي هئي. يعني ڀتي خوري اندرون سنڌ ۾، ڀتي خوري جو رواج تمام پراڻو آهي. ۽ اهو هندن جي زماني کان هلندڙ آهي. ان کي زماني جي ترقي ۽ رفتار اڃا تائين متاثر ڪري نه سگهي آهي. پاڻ ان ڀتي ۾ جديد ٽيڪنڪون آيون آهن. اخبارون ۾ به ايندو آهي. ۽ حقيقت ۾ به ائين آهي ته جهنگ مان ڌاڙيل لکندا هئا. ته هيترا بوسڪيءَ جا پٽڪا، راڊو واچون، ۽ هيترا پئسا ڏئي وڃو نه ته........... ۽ نه ته يا پوءِ اهو فلاڻو اغوا ٿيندويا حملي ۾ زخمي، اها ريس اسان جي پوليس کي آئي. ان پنهنجي واردات جو طريقو تبديل ڪيو ۽ ڪنهن ڳوٺاڻي کي ڌاڙيلن جي خدمت چاڪري، ماني کارائڻ جي ڏوهه ۾ يا وري ڪڏهن ڪنهن چوري چڪاري، ڦر زبردستي يا ڪنهن جي پڪار ۾ پوءِ ڀلي اها هٿرادو ئي ڇو نه هجي. اڃا جيڪڏهن ڪو شهر آهي ته چرس، آفيم هيروئن وڪڻڻ، جوا کيڏڻ يا ڪو اڏو هلائڻ جي سهوليت جي پنهنجي فڪس رقم آهي. جنهن لاءِ منٿلي ۽ ڀتو ضروري آهي. ڏوهه جي جاچ کي خاص طرف موڙڻ جي رقم وري الڳ آهي. ڇا ڪرڻو آهي. ڪيترو ملوث ڪرڻو آهي؟ رمانڊ وٺڻو آهي. ڪسٽڊي ڪرڻي آهي؟ يا وري وائيٽ ڪري ٿاڻي تان ئي باعزت بري ڪرڻو آهي. ضمانت ڪرڻي آهي. شاهدي وڃائڻي آهي. يا 161 يا 164 تحت ان کي وڌيڪ پڪو ۽ پختو ڪرائڻو آهي. لاڪپ ۾ ڪيتريون ئي سهولتون ڏيڻيون آهن. يا ڪا مرمت ڪرڻي آهي. سڀني جو پنهنجو اگهه مقرر ٿيل آهي. بنا فريادي يا ڊائري جي ماڻهو ڪيترا ڏينهن رکڻو آهي. داٻو ڏيڻو آهي. بي عزتي يا بدنام ڪرڻو آهي. دڪاندارن کان، گاڏين وارن، کان، بس اسٽنڊن کان ۽ گهورڙين کان ڀتو وٺڻو آهي.نه ته...... نه ته پوءِ الله ڏي پناهه جو پوليس جي دشمني وڏي ڳالهه آهي.هي مملڪت خداداد پاڪستان جو سنڌ صوبو آهي. جنهن لاءِ مرحوم صدر ايوب خان جو چوڻ هيو ته منهنجو هڪ صوبيدار به ڪافي آهي. سماجي ترقيءَ سان گڏوگڏ اسان جي علم ادب ۽ اخبارن به وڏي ترقي ڪئي آهي. اندورن سنڌ ۾، اخباري کاتو صوبيدار کان گهٽ ڪونهي، ان جو ڪم به ڄڻ ته پڳڙي لاهڻ آهي. هو ڀتا خوريءَ ۾ ان صوبيدار کان به ٻه وکون اڳتي آهن.پر وري به ايڊيٽرن جي دٻ آهي. جو ٿورو گهڻو لحاظ اٿن، جو ڪٿي ڪٿي ان جي ڪمداريءَ ۾ خلل پوي ٿو. جيڪڏهن خبر رهائي ٿو ته ايڊيٽرن ان جو ڪلاس وٺي ٿو. باقي خبر ڪهڙي نموني سان اچي ٿي. اهو ان جو ڪمال آهي، اخباري نمائندن جا به ڀتا مقرر ٿيل آهن. آفيسرن کان ويندي ٿاڻن تائين ۽ وڏيرن کان ويندي سياستدانن تائين. ڇا رکڻو آهي. ڇا وڃائڻو آهي. بيان ڪهڙو لکڻو آهي. فوٽو سان ڇپائڻو آهي. يا بنا فوٽي جي. ان ۾ سرخي ڪهڙي لڳائڻي آهي. جو سڄو زور ان سرخيءَ تي آهي. جي نه ته پوءِ..... آفيسرن لاءِ اوهان خلاف خبرون آهن. شڪايتون آهن. غبن ٿيو آهي. رشوت ٿي هلي، ڊيوٽي پوري نٿي ڏني وڃي، مال مليو ته واهه واهه نه ته سڀاڻي اخبار ۾- جيڪڏهن ڪو ايڪسيڊنٽ ٿيو ته، شراب پي گاڏي پئي هلائي، ڀت تان ڪريو ته فلاڻي ڀاءُ، پيءُ، مامي ۽ چاچي ڌڪو ڏنو اٿس. اوطاق ۾ چور ٿا اچن، محفلون ٿيون مچن نه ته سڀاڻي اخبار ۾
اخباري نمائندن سنڌ جي ننڍن شهرن ۽ ڳوٺن ۾ جيڪو رڻ ٻاري ڏنو آهي. جيڪا ڀاڙي ڀتي واري پاليسي ادا ڪئي آهي. اها ان شعبي جي ابتڙ آهي. اها ان اصول جي ڀڃڪڙي آهي. حالانڪ ڏٺو وڃي ته صحافت خدمت جو پيشو آهي. ۽ ڪافي صحافي دوست پنهنجون سماجي، اخلاقي ۽ قومي ذميواريون نڀائن ٿا، پر تمام گهٽ اهي ماڻهو آهن. جيڪي ان پيشي کي ڀتاخوري، ڪمداري ۽ فشري طور هلائن ٿا. افسوس رڳو اهو آهي. ته اهڙن ماڻهن جا هٿ مظبوط آهن. پٺ وڏي آهي. اکين ۾ پاڻي ڪونهي ۽ نڪ پڪو آهي. ڪوڙ کي ڀلي ڪهڙي به خوشبوءَ هڻو. پوش پهرايو ۽ سجايو، پر ان جي ڪوجهائپ، ڌپ ۽ ڪارپ کي ڪو لڪائي ئي نٿو سگهي.
ڏک رڳو ان ڳالهه جو آهي ته اسان جا ڪيترائي ڏسڻا وائسڻا ماڻهو وقت ۽ حالتن جي ان ڦيري ۾، ڀتاگيريءَ جي ور چڙهي ويا آهن. مان ڪنهن جي ڪردار ڪشي نٿو ڪرڻ چاهيان. جيوڻيڪ مون وٽ وڏا ۽ چٽا ثبوت موجود آهن. پر چڱائي جي آس رکندي دوستن کي گذارش ڪري سگهجي ٿي. ته سچ کي مجروع نه ڪيو وڃي ۽ انساني ڀلائي جائز انصاف لاءِ سڀني کي جاکوڙڻ گهرجي. جو اهو ئي عمل آهي جنهن سان انسان سڏائڻ جا حقدار ٿيون ٿا. جيڪڏهن اهو ناهي ته پوءِ اسان ۾ ۽ ڪنهن ظالم، بيدرد ۽ ٺڳ ۾ ڪو فرق نٿو رهي.
مونکي تازو لاڙڪاڻي دوران اهو تجربو ٿيو ته اسان جا ڪيترائي صحافي دوست مختلف ادارن ۽ ماڻهن جا مقامي ڪمدار مقرر ٿيل آهي. جيڪا ڳالهه ان پيشي جي نه صرف خلاف آهي. ۽ پر ان تي هڪ داغ به آهي. مان اخبارن جي ايڊيٽرن کي گذارش ڪندس ته هو ان طرف به احستابي روايت جو مثال قائم ڪن. جو اسان سڀني کي سچ بچائڻو آهي. ۽ خدمت ڪرڻي آهي. ڪو ثبوت گهرجي ته مان حاضر آهيان.
(روزانه هِلال پاڪستان ڇنڇر 6 جنوري 2001ع)