چوڌري، سنڌ ۽ ڊوميسائيل
چيو مانس، ڀلا انڪم ٽيڪس گهڻي ڏيندو آهين؟
چيائين، انڪم ٽيڪس ته گهٽ ڏيندو آهيان، باقي انڪم ٽيڪس وارن کي ٽُڪر ضرور وجهندو آهيان ۽ ڪراچيءَ جو سڄو واپار ائين ئي هلي ٿو، نه صرف مان ائين ڪيان ٿو، پر پوري ڪراچي ئي اهڙو وهنوار ڪري ٿي هتي ماڻهو پنهنجا گهر، بئنڪ بيلنس ۽ گاڏين جي فڪر ۾ آهن، جيڪڏهن هتي ايمانداريءَ وارو وهنوار ۽ واپار هلي ته پوءِ هي پلازا، اسڪيمون ۾ گاڏيون نه هلن، نه ئي وڌن، توهان جائزو وٺو، ته هتي انهن شين جي واڌ توهان کي گهڻي، تڪڙي ۽ وڌيڪ نظر ايندي.
مونکي چوڌري وڻيو نه پئي، پر هن جي ڳالهين ۾ سچائي ۽ حقيقت هئي. ۽ هو پنجابي فلمن وانگيان ڀڙڪون ماري رهيو هو، هو پنهنجي اهڙن فتوحات تي مرڪي رهيو هو. ان وقت مونکي ڪراچي جي لياري، ملير ۽ ٻين قديم علائقن جو خيال آيو، جيڪي اڃا ساڳي حال ۾ آهن چوڌري چيو ته ڪراچي ۾ اسان ننڍو پنجاب آباد ڪيو آهي، هي مني پاڪستان نه، پر ننڍو پنجاب آهي مون کي ويتر اها حيرت به لڳي، ته هن منهنجي سامهون اهو سڀ ڪجهه بنا ڌڙڪ ۽ بي پرواهيءَ جي چيو ٿي مون ان وقت ان چوڌريءَ کي سندس ۽ سندس همراهن جي ڪردار، ڪمائيءَ جا ذريعا ۽ ٺڳيءَ جا طريقا پئي ٻڌايا، ته انهن جو اهڙو ڪردار ڏاڍو ڀيانڪ آهي جو اصلي وارثن کي هو ائين ٿا محسوس ڪن چوڌري کي چڙ لڳي ۽ هن سنڌي ڪامورن کي خوب گاريون ڏنيون ۽ چيائين اهڙا ڪامورا رڳو پنهنجا ڀڀ ٿا ڀرين ۽ پنهنجي صوبي جي خلاف ٿا ڪم ڪن هو سنڌ، سنڌي ۽ ان احساس محرومي جو فائدو وٺي نوڪريون وٺن ٿا، ۽ پوءِ بي غيرت ٿين ٿا.
ان وقت چوڌري جذباتي ٿي ويو ۽ مون کي هڪ چئلينج ڏنائين، مان ان چئلينج قبول ڪرڻ کان مجبور آهيان، جو پڪ نه اٿم پنهنجي ديس جي جاين تي ۽ هتي رهندڙ ڌاري ئي دلال تي،
چوڌريءَ جي چئلينج لاءِ اڄ هن ڪالم ۾ مان سنڌ جي سپوتن کان مدد گهرڻ ٿو چاهيان ۽ انهن جي خاطري ٿو چاهيان.
ديس، ڌرتي، قوم ۽ قوم پرستي جي رانديگرن، بازيگرن ۾ واپارين کان هڪ سوال آهي، هڪ شرط آهي، هڪ چئلينج آهي، جيڪو چوڌري مون کي ڏنو آهي مان سڀني کي ٿو ڏيان ته منهنجي مدد ڪريو.
مسئلو به اسان جو آهي، يعني منهن به پنهنجو ۽ موچڙو.....، پر دوستو مان هارائي ويٺو آهيان، هي منهنجو اڪيلي جو مسئلي ناهي، پر منهنجي وجود، قوم ۽ ڌرتيءَ جو مسئلو آهي. ان ۾ منهنجو ساٿ ڏيو.
چوڌري جو چوڻ آهي ته، تون، سنڌ جي جنهن به ضلعي جو چوين مان ڊوميسائيل ٺهرائي ٿو ڏيانءِ يا وري تون هيڏي ساري پنجاب مان. ڪٿان به ڊوميسائيل ٺهرائي ڏي.يا پنج لک روپيا انعام وٺو يا ڏيو، مان چوڌري جي ان چئلنج کي قبول ڪيان يا نه؟ هيڏي ساري سنڌ مان، آهي ڪو اهڙو، جيڪو خاطري ڏياري ته هتي ڪوڙو ڊوميسائيل نٿو ٺهي سگهي يا ڪو آهي اهڙو جيڪو دعويٰ سان چئي سگهي ته هو سنڌي ماڻهوءِ جو پنجاب مان ڊوميسائيل ٺهرا ڏيندو!
دوستو! مان منجهي پيو آهيان مان بي دلي ٿي پيو آهيان ۽ پنهنجي ڌرتيءَ کي ڦرندو ۽ پاڻ کي ڪِرندو محسوس ڪري رهيو آهيان، مونسان گڏ منهنجي ڌرتي به روئي رهي آهي.
(روزانه عبرت 18 اپريل 1990ع)