قصو هڪ نانگ جو
خبر ناهي ته مٿين خبر ۾، خبر ڪيتري آهي؟ ۽ صداقت ڪيتري؟؟ پر ان ۾ ڪو به شڪ ڪونهي ته اسان جي هر محڪمي ۾ اڄ ڪلهه خطرناڪ ۽ خوفناڪ نانگ ويٺا آهن. جيڪي نه صرف انهن جي رڪارڊ تي قبضو ڪيو ويٺا آهن. پر انهن جي هر واڳ، انهن جي هٿ ۾ آهي، ان ۾ هن ئي سماج جو وڏو هٿ آهي. جيڪو نانگ پالي ٿو. نپائي ٿو ۽ انهن جي باقاعدگيءَ سان پرورش پڻ ڪري ٿو. دنيا جا ماپا ۽ معيار مٽجي ويا آهن. اڳي چڱائي خوبي لکبي هئي. هينئر اها وڏي برائي ۽ بدي آهي. اسان هن معاشري ۾ ٻيو ڪجهه پيدا ڪيو هجي يا نه! پر بي ايماني، بدمعاشي ۽ حق تلفي وڌيڪ عام ڪئي آهي. هتي ويهه ڪوڙا گڏجي، هڪ سَچي کي ڪوڙو ٿا چون ۽ ثابت ٿا ڪن، ڀلا ويهن ڪوڙن ۾ سچ ڪٿي هلندو؟ پر ايترو ضروري آهي ته سچ، سچ ئي رهندو، پوءِ ڀلي ويهه ڪوڙا هجن يا ويهه لک ڪوڙا. هر رات ۽ اونداه ۾ سج اوٽ ٿيندو آهي. پر جڏهن به ظاهر ٿيندو آهي، ان جي شعاع ۽ تيک ۽ روشني ڪو به لڪائي نه سگهندو آهي. پوءِ در دريون بند ڪري ويهڻ يا اکيون بند ڪرڻ سان، سج جو وجود مٽائي نٿو سگهجي. هن سماج ۾ جيتوڻيڪ بُرائي ۽ چڱائي جو تناسب ڪو سٺو ڪونهي. پر هروڀرون ڀينگ به ڪونهي ٿي. اڳي برابرلچ، لوفر، ٺڳ ۽ ڪائنر کان پاسيرو وڃبو هو. ان جي عزت ڪانه ٿيندي هئي. نامياري گهٽ، خواري وڌيڪ هوندي هئي. پر اڄڪلهه سڄو ڪم اُن جو ابتڙ آهي. يعني جيڪو جيترو لچ، لوفر اهو ايترو ئي وڌيڪ عزتدار آهي. هن جو حرامپائي سان ڌاڪو ويٺل آهي. شريف ۽ ايماندار ڄڻ ته مس فٽ ۽ عذاب آهي. سڀئي ڪوڙا اهو گڏجي ڪري، پاڻ کي سچو ۽ سچي کي ڪوڙو سڏي چئي ۽ ثابت ڪري رهيا آهن. علائقي جا جاهل ۽ منشي نما ماڻهو، پڙهيل لکيل ۽ عالم ماڻهن کي شرافت جا سرٽيفڪيٽ ٿا ڏين اسان جي معاشري ۽ سماج ۾ شرافت جو معيار ٿي ويو آهي ۽ معتبرائپ جي نشاني.
سرڪار بهادر ته بادشاهه آهي، جو بي ايماني ۽ الزامن ۾ ڪڍيل، تڙيل ماڻهن کي وري ساڳي جاءِ تي رکي انهن الزامن ۾ ثابتي ۽ سزا جي باوجود آجو ٿي ڪري، جو ان آجپائيءَ ۾ به گهڻو وزن آهي. اسان وزن کڻڻ جا اڳئين ئي ماهر آهيون. وڏي ڳالهه تي انهن کي اڃا وڌيڪ مان ۽ مرتبو ملي ٿو. ٿي سگهي ٿو هر شعبي ۾ ائين ٿيندو هجي پر مان هڪ شعبي کي سڃاڻان. اُهو آهي ميڊيڪو ليگل شعبو. جنهن ۾ سچ کان سواءِ باقي سڀ ڪجهه آهي. مزي جي ڳالهه ته هن شعبي ۾ سزا طور ڊاڪٽرن کي بدلي ڪيو ويندو آهي. ۽ وري ڪجهه ڏينهن کانپوءِ وري کين واپس ساڳي جاءِ تي آندو ويندو آهي. جيڪي ٻيهر اڃان وڌيڪ بااختيار پاور فل هوندا آهن. حد ته اها آهي ته ڪيترن ئي ڊاڪٽرن کي هي شعبو ڄڻ ته ڏاج ۾ مليو هجي. يعني هنن 15-18 سال نوڪري صرف هن ئي شعبي ۾ ڪئي آهي. ڀل ڪهڙو به دور هجي، پر هو ”باباءِ قوم“ جا سفارشي آهن. هر دور ۾ هنن جو وار ونگو نه ٿيندو آهي. ۽ هو مقرر هڪ هنڌ تي هوندا آهن ته ڊيوٽيون ٻي هنڌ ڪندا آهن. اهڙِيون ڪيتريون ئي شڪايتون ذميوار ماڻهن طرفان سرڪار کي مليون، پر ٿيو ڪجهه نه . ۽ شڪايتون ڪندڙ پاڻ تڪليف ۾ آيا. هاڻي جڏهن اسان جي پنهنجي هن سڌريل سماج جو اهو حال آهي، ته پوءِ باقي ٻين تي ڪهڙي ميار رکون.!!
اها به هڪ حقيقت آهي ته اسان ڄاڻي واڻي پاڻ پنهنجن محڪمن تي نانگ ويهاري ڇڏيا آهن، جيڪي ڦڻ ڪڍيو ويٺا آهن، اهي نانگ نه صرف نانگ آهن، پر اصلي نانگا آهن. هو مرلين ۾ ڦاسڻ وارا ناهن پر پاڻ مرلين وڄائڻ جا ڪاريگر ۽ استاد آهن. اهو جادو انهن مرلين ۾ آهي يا نانگن ۾؟ اها ڳالهه اڃان تائين سمجهه ۾ نه آئي آهي. اسان وٽ ڪوڙين ۽ بهتان بازي وارين شڪايتن تي شهر اٿن ٿا.پر حقي سچي ثبوت واري شڪايتن ۽ دانهن تي ڪو ڌيان ئي نٿو ڏي. مون جن ڊاڪٽرن جون شڪايتون ڪيون آهن ان دور ۾ بدلي ٿيا. اڄ رڪارڊ موجود آهي. پر سرڪار وٽ رڪارڊ ضايع ٿي ويو هوندو جو باباءِ قوم جي عزت ڪجهه وڌيڪ آهي. حد ته اها آهي جو لاهور هاءِ ڪورٽ ۾ سرڪاري وڪيل چئي ٿو، ته اسان خدمت ڪاميٽين ۾ فرشتا ڀرتي ڪيا آهن. ۽ وڏي واڪ چئي ٿو لڳي ٿو ته شايد ذهنن جو به ڏيوالو نڪتو آهي. فرشتا جيئن ته الله جي آڏو هوندا آهن. اهو بيان ڪو رواجي نه، پر سرڪاري پاليسي آهي اسان به اعليٰ عدالت طرفان پڇيل سوال جي جواب ۾ هاڻي خبر ناهي ته فرشتن کي رورٽ ڪيو ويو آهي؟ انهن جي تنزلي ٿي آهي؟ يا وري انسانن ترقي ڪئي آهي؟؟ ان ۾ ڪو شڪ ڪونهي ته آقائن ان کان به تيز رفتاريءَ سان ترقي ڪئي آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته فرشتن انسان کي به سجدو ڪيو آهي؟ اها به ٻي ڳالهه آهي ته اهو انسان جيڪڏهن نانگ ٿيڻ ٿو چاهي ته ڇا ٿو ڪري سگهجي؟
هونئن به ڀلا اسان وٽ نانگ پالڻ تي بندش ته ناهي. ماشاالله اسان مان ڪيترائي چڱا خاصا نانگ پاليون ويٺا آهن. هو انهن کي کير به پيئارين ٿا ۽ انهن جي سار سنڀال به لهن ٿا، پر جيئن ته نانگ، نانگ آهي. ۽ پنهنجي فطرت کان مجبور آهي، ان ڪري اهو ئي ڏنگي ٿو ۽ واهه جو ڏنگي ٿو. اها به هڪ حقيقت آهي ته نانگ چوري چپي ڪڏهن ڪڏهن ڏنگي ٿو، سو به پنهنجي بچاءُ ۾ پر ماڻهو جيڪو اشرف الخلوقات به آهي. انسان به چوائي ٿو، اهو ته هر وقت ٿو ڏنگي ۽ سو به دينا داستي، مون اڳي هڪ شعر لکيو هو، جنهن جو هڪ بند آهي ته:
ايڏو زهر نه آهي ڪنهن ۾
جيڏو هڪ انسان ۾
آهي زهر ڀريو پيو
نانگ جو ڪکيل بچيو
ماڻهوءَ جو ڏنگيل نه بچيو
ان هوندي به هي انسان ٿو
اعليٰ ظرف سڏائي
وحشت کي به لڄائي“
سو اسان ڳالهه پئي ڪي، رڪارڊ تي نانگ ويهڻ جي، ڀلا نانگ رڪارڊ تي به نه ويهي ته ڪٿي ويهي؟؟
لڳي ٿو ته هي نانگ ڪو تمام گهڻو پڙهيل لکيل ۽ عاقل ۽ قابل نانگ آهي. جيڪو اُن رڪارڊ جي اهميت کي سمجهي ٿو، جو اسان وٽ يا ته رڪارڊ گم ڪيو ويندو آهي يا وري سڙي ويندو آهي. پر شاباس آهي هن نانگ کي جيڪو پنهنجن ابن ڏاڏن جي روايتن کي قائم رکندي. خزانن بجاءِ رڪارڊ تي ويٺو آهي. جو اڳلا نانگ خزانن تي ويهندا هئا، پر جيئن هي ڪنگلو قرضي ۽ خيراتي ملڪ، جيڪو پاڻ قسطن جي آسري ۾، پيو مال وڌائي ان جاءِ تي نانگ آخرڪار ان رڪارڊ تي ئي ويهندو. جو هر خزاني جو در اتان ئي ويندو هوندو، ان ڪري اهو رڪارڊ به وڏو خزانو آهي. جو ٺپي لڳڻ کانپوءِ اسٽيٽ بئنڪ پئسا ڏي. هي پنو هيرا ۽ هيرن جي کاڻ آهي، اسان منجهي پيا آهيون ته آخر داد ڪنهن کي ڏيون؟ نانگ کي يا رڪارڊ کي! يا وري....
اعليٰ عدالتون ۽ مغل اعظم
لاهور هاءِ ڪورٽ جي مسٽر جسٽس ڪرامت نذير ڀنڊاري هڪ ڪيس ۾ راءِ ڏيندي چيو ته پاڪستان جي اها بدقسمتي آهي ته هتي چوڻ لاءِ ته جهموريت آهي. پر هتي هر شئي آمر بڻيل آهي. تاريخ ۾ ته صرف هڪ مغل اعظم هو، اسان جي ملڪ جي گهٽي گهٽيءَ ۾ مغل اعظم موجود آهن، جنهن وٽ ڏنڊو آهي. اهو به مغل اعظم آهي جنهن وٽ وردي آهي. اهو به مغل اعظم آهي. هتي هر ڪو قانون کي تابع رکڻ ٿو چاهي، فاضل جج چيو ته ٻه ڏينهن اڳ هڪ ايس ايس پي عدالت ۾ روئندو آيو ۽ شڪايت ڪيائين ته جنهن به ڏوهيءَ کي پڪڙيان ٿو. ان کي بااثر شخصيتون ڇڏائي وڃن ٿيون. ۽ ڏوهاري کيس گاريون پڻ ڏين ٿا. هن ملڪ جو الله ئي حافظ آهي. اسين پنهنجي ملڪ سان مخلص ناهيون.
هي ڳالهيون ڪنهن عام رواجي انسان جون نه، پر هن ملڪ جي اعليٰ عدالت جون آهن ۽ اسان تمام ننڍا حقير فقير بندا آهيون. جيڪي عدالتن ۽ مغل اعظم تي ڪهڙي راءِ ڏينداسون. اها ٻي ڳالهه آهي ته مغلن جا نشان لاهور ۽ دهلي ۾ آهن، پر انهن جون عمارتون سڄي ملڪ ۾ موجود آهن. ان لاءِ لاهور ۽ لاڙڪاڻي ۾ فرق ڪونهي.
(روزاني هِلال پاڪستان ڇنڇر 9 آڪٽوبر199ع)