ڪالم / مضمون

آئينا ۽ عڪس

هي ڪتاب ”آئينا ۽ عڪس“ نامياري شاعر، ليکڪ ۽ ڪالم نگار ذوالفقار سيال جي ڪالمن جو موجموعو آهي.

هي ڪتاب چانڊوڪي پبليڪيشن، لاڙڪاڻو/ ڪراچي پاران 2015ع ۾ ساحل پرنٽرز وٽان ڇپرايو ويو.
Title Cover of book آئينا ۽ عڪس

ڪاش! ٿر به ڪنهن کي نظر اچي

انسان جي رهڻي ڪهڻي ۾ وڏو فرق آيو آهي. سماجي شعور ۽ ايجاد جتي زندگيءَ کي آسان ۽ سهل بڻايو آهي، اُتي انسان جون گهرجون به وڌيون آهن، پر ٿر اهو واحد خطو آهي، جيڪو ڄڻ ته ترقيءَ جي راهه ۾ ڄمي ويو آهي. صفا پنڊ پهڻ ٿي ويو آهي. حالانڪ سواري ۽ ڪميونيڪيشن ۾ ڪجهه ڦيرڦار ٿي آهي. اها ڦيرڦار جتي ڪيڪڙي واري سواريءَ کي آرامده بڻائي ڪيڪڙو نما ڪوچ جو سفرطئي ڪيو آهي. اُتي ڪن ڪن جاين تي رستي جو ڄار به وڌيو آهي ۽ ٿر کي ضلعي بڻائڻ کان پوءِ ڪي ئي وسيلا اُن جي ويجهو آندا ويا آهن. پر ٿر جو وڏو مسئلو پاڻي ۽ خوراڪ آهي. خوراڪ جو جيئن ته تعلق پاڻي سان آهي ۽ انساني صحت جو دارومدار به پاڻي سان آهي. ٿر ۾ پاڻي گهڻو ڪري کوهه ۾ ملي ٿو ۽ اُتي آيوڊين جي ڪري ٿري ماڻهن جي نه صرف ڏندن تي اثر ٿئي ٿو پر انهن کي جسماني نشو نما ۾ به وڏو مسئلو ٿئي ٿو ٻيو ته بجلي، رستي ۽ سواريءَجو فوري طور نه هئڻ هميشه انساني جان کي خطرن سان مُنهن ڏيڻو پوي ٿو. صحت جا وسيلا به محدود آهن حد ته اها آهي جو اُتان جا ڊاڪٽر به اُتي وڃڻ لاءِ تيار ناهن. انهن کي به وڏا شهر گهرجن ٿر ڪئنال جو منصوبو خبر ناهي، ڪهڙن مرحلن م آهي؟ پر شايد ان جي مڪمل ٿيڻ سان ڪنهن حد تائين پوکي راهي ۽ کاڌو خوراڪ جا مسئلا حل ٿيڻ لڳن. هونئن به ٿر لاءِ چيو ويندو آهي ته وسي ته ٿر نه ته نسورو ئي بر، سو ٿر ۽ بر ۾ ڪو گهڻو فرق به ناهي، جو وسڪاري جو ڪو به وارو ڪونهي. ٿر ۾ تعليم جو به وڏو مسئلو آهي پنهنجي جاءِ تي نياڻين جي تعليم ڄڻ ٿر جي علائقي ۾ خواب ۽ خيال آهي، جديد دنيا ۾ عورت کي نسل جي سٺي پرورش لاءِ اهم ڄاتو وڃي ٿو. پر جتي ماءُ کي تعليم ئي نه هجي ته اهو نسل ڪهڙي ترقي ڪندو؟ اهو ئي سبب آهي جو ملڪ جو ڪو به نظام ٿر ۾ ڪونهي نه ئي اتي ڪا ووٽ جي اهميت آهي ۽ نه ئي جمهوريت جو لاڀ ٿر تائين پهتو آهي. ماڻهو ۽ رڍون ٻڪريون برابر حقن ۾ آهن. اصلي گهُمري کي ئي لوڏو آهي وڏا وڏا فيصلا، خانداني لاڳاپن، ذاتي اثرن، ڪوڙن آسرن ۾ ٿين. هر ڳالهه تي ٿرين کان آڱوٺو هڻايو وڃي ٿو. باقي ڪارونجهر جبل ۽ ٻين وسيلن ۽ معدنيات تي قبضو وڏن سياستدانن، شهري دلالن ۽ ٻي خلق جو آهي. ٿر جي قيمتي پٿرن جو ٺيڪو به بلوچستان ۽ پنجاب جي سردارن جي هٿ وس آهي. بهرحال جيڪو به آهي. اسان صرف هڪ ڳالهه چوڻ چاهيون ٿا. سا به انسانيت جي ناتي سان، ته ٿر ۾ ماڻهن جي صحت. خوراڪ ۽ پاڻيءُ ڏانهن توجهه ڏيڻ گهرجي. هونئن به انساني زندگيءَ جون اِهي تمام بنيادي ضرورتون آهن. بنيادي ضرورتن انسان جو فطري حق به آهي. ان کان اڻڄاڻائي جو مطلب اهو آهي ته اسان پنهنجو سماجي ۽ انساني فرض پورو نٿا ڪريون ۽ ائين ٿي به رهيو آهي. ان پاسي جيتوڻيڪ عالمي دنيا کي ٻڌائڻ گهرجي، پر اسان پاڻ ئي بي خبر آهيون ته ٻين کي ڪيئن ٻڌائينداسين؟ ٿر جيئن ته ڪميونيڪيشن زون ۾ ناهي، ان ڪري اِهو سڄي جهان کان ڪٽيل آهي. اسان ايٿوپيا، انگولا، بوسينا، چيچنيا جي ڏک ۽ تڪليفن کان ته آگاهه آهيون ۽ اسان جي ملڪ جون پروفيشنل تنظيمون ان ڏک ۾ نه صرف غرق آهن پر غلطان به آهن ۽ انهن جون جهوليون/امدادون/صدائون/اشتهار/اجتماع اڄ تائين جاري ۽ ساري آهن. ڪشمير لاءِ ته هنن جو هنياءُ ٿو ڦاٽي، پر ساڳئي ملڪ ۾ انسان بنيادي ضرورتن کان ڪٽيل آهن. انهن جي مدد ۽ همدرديءَ لا ڪو تيار ڪونهي. منهنجي پنهنجي خيال ۾ اُن جو سبب به شايد تعليم نه هئڻ آهي ٻيو ته ڪميونيڪيشن گيپ. پرنٽ ميڊيا خاص ڪري اسان جي ماڻهن کي اڃان صحيح طرح سان هٿ نه آئي آهي. ان ڪري پروپيگينڊائي عنصر ذاتي انا کان وڌيڪ ڀلائي طرف نه وڌي سگهيو آهي. ڪراچيءَ ۾ حيدرآباد ۾ لاهور جي يا ڪنهن ٻئي وڏي شهر ۾ رڳو ڪا جهڳي ڊهي ٿي، يا ڪچي آباديءَ ۾ قبضي ڪيل گهر جي ڇت ڊهي ٿي ۽ ڪجهه ماڻهو مرڻ ٿا. ته سڄي شهر ۽ ملڪ ۾ سوڳ جو ماحول پيدا ٿي وڃي ٿو. سياستدان جون ننڊون ڦٽي وڃن ٿيون. امدادي ڪئمپون ۽ ڪم شروي ٿي وڃن ٿا. اخبارن ۾ سماجي تنظيمن. دانشورن جا اُڀ ڦاڙ بيان ڇپجن ٿا. اصلي حقيقت کان وڌيڪ ڪهرام مچي وڃي ٿو. مخير حضرات اعلان ڪن ٿا. سياستدان پنهنجا اعلان ۽ ترجيحيات بيان ڪن ٿا. اٽو، چانور ۽ گيهه جا دٻا ورهائن ٿا. ڪامورا ڪارنر ڪچهريون ڪن ٿا، پر ٿر ۾ جتي خوراڪ ۽ صاف پاڻي نه هئڻ ڪري بيمايون اُٿن ٿيون، ڄڻ ته اهو علائقو وبائي بيمارين جو پسنديده ۽ محبوب علائقو هجي، جتي وائرل انفيڪشن ٽي بي تمام عام آهي. غذائي کوٽ ڪري به ڪيتريون ئي بيماريون آهن. وري نانگن بلائن جو مسئلو پنهنجي جاءِ تي، هڪ وڏي پريشاني پيدا ڪري ٿو. اُتي سواءِ هڪ اڌ بيان ۽ اعلان جي ٻيو سڀ خير آهي. اهي پروفيشنل امدادي ماڻهو گم. ايڌي به ڏيکاءُ ڏئي، پنهنجو حصو ايترو ئي ڏي ٿو. جتي اهو اٺ جي منهن ۾ زيرو، يا پاڻي ٽيپي برابر آهي.
اهو خيال به هڪ عجيب و غريب آهي ته شايد سنڌ ۾ مخير حضرات ٿين ئي نه، باقي ٻيا سڀئي حضرات جيڪي وڏا ماڻهو آهن، انهن ۾ هڪڙا پڙهيل لکيل، ٻيا اُهي پڙهيل لکيل فصل کڻندا ۽ پوءِ بئنڪاڪ، منيلا، سينگاپور، جو مالش گهرن ۾ سٿيا پيا هوندا. جڏهن ته پنهنجا عوامي حضرات لاهور جي فائيو اسٽار هوٽلن، ڪوه مري ۽ اسلام آباد جي هوٽلن ۾، فصل کڻڻ کان پوءِ بلائن ۽ بوتلن جي ڪڍ هوندا. سماجي شعور. خير ۽ خيرات جو تصور خبر ناهي اسان جي سماج ۾ ڇو اُڀري نه سگهيو آهي؟ اهو هڪ اهم سوال آهي. ان ڪري ئي پنهنجي سماج م شايد مخير حضرات يا ته گهٽ آهن. يا صفا ڪونهن، ۽ ووٽ وٺن کان پوءِ سياسي ماڻهو، هر شيءَ وڪڻن ٿا. نوڪريون، سفارشون، هر ڳالهه جي قيمت مقرر آهي. پوسٽنگ پئسا، ٺيڪن جون ڪميشنون، مطلب ته اليڪشن جو خرچ سود سميت واپس ٿيندو. اسان تمام ننڍا ۽ عام ماڻهو آهيون. ان ڪري اهو عرض ڪنداسين ته اڄڪلهه ٿر ۾ وائرل انفيڪشن ڦهليو آهي. ماڻهن مکين ۽ مڇرن جيان مرن ٿا- ڀلي ڪنهن جي ڪن تي جونءَ نه چري. ڀلي ڪنهن جو جو هنياءُ نه هجي، ڀلي جو سياسي دلال ان جو نوٽيس نه وٺي، پر اسان پنهنجي طرفان پڙهيل لکيل، باشعور ۽ ساڃاهه وندن ماڻهن کي عرض ڪنداسين ته هو هنن جانورن جهڙي زندگيءَ گذاريندڙ انسانن جي دُک ۾ شريڪ ٿيڻ لاءِ سڄي ميڊيا وسيلي انهن جي درد کي دنيا تائين پهچايون ۽ ماڻهن کي ٻڌايون ته ڪو هنن جي به واهر ڪري، ڀرجهلو ٿئي. پنهنجا هٿ خالي ضرور آهن پر هي جهوليءَ ۾ اپيلون ٿي سگهن ٿيون ته ڪنهن هڪ اڌ ئي سهي ماڻهوءَ کي جاڳائين ۽ ڪنهن مسڪين جو ڀلو ٿئي. پنهنجي ذاتي، گروهي ۽ اناپرستيءَ کان هٽي ڪري. جيڪڏهن هر ماڻهو هڪ اڌ ڪالم هن طرف به لکي ته ٿي سگهي ٿو. ڪڏهن نه ڪڏهن ڀلجي ڪو بااثر ماڻهو ڪنهن جو به ڪالم پڙهي ۽ موٽ کائي، ته اهو سڀني جو ڀلو ۽ سموري انسانيت جي خدمت سمجهي ويندي.

درياءَ، سنڌ، صدر ڪلنٽن ۽ اڏندڙ واري
تازو آمريڪي صدر بل ڪلنٽن پاڪستان جي دوري تي آيو. هن پنهنجي تقرير ۾ چيو ته هو درياءِ سنڌ جي پرستار جي طور تي هتي آيو آهي. اها هن جي مهرباني آهي ته هن پنهنجي تقرير ۾ سنڌوءَ جو ذڪر ڪيو. گذريل ڏينهن محترم رزاق سهتي سان حيدرآباد ويس. نئين پل وٽان زندگيءَ ۾ پهريون دفعو ان سنڌوءَ مان مون واري اڏندي ڏٺي آهي. ورنه ٻه ڍڪ پاڻي ڄامشوري پل کان هيٺ ضرور وهندو هو. هي پهريون دفعو آهي. اڃان ته ڪالاباغ ڊيم پنڌ ۾ آهي. اها واري اسان جي بي حسي ۽ سڪل خوابن جو تاثر ڏئي ٿي. اهو سنڌو جيڪو اسان کان وسري ويو آهي. پر آمريڪي صدر کي پنهنجو پرستار بڻائي ويو آهي. هڪ عظيم تهذيب جي حوالي سان ڪاش! اسان جا پنهنجا ماڻهو به ان جا پرستار ٿين، جيڪي خبر ناهي ڪٿي ءٌ ڪهڙي ننڊ ۾ ستل آهي؟؟؟
(روزانه هِلال پاڪستان ڇنڇر 1 اپريل 2000ع)