ماڳ مڪان / شھر / ڳوٺ

لاڙڪاڻو سڀيتا سندو ناڻو

لاڙڪاڻي جي وانجهيل ماو مڪانن ۽ شخصيتن بابت لکيل مضمونن جو ھي ڪتاب ڊاڪٽر غلام علي ھمت علي سانگي جو لکيل آھي. ڊاڪٽر غلام علي سانگي جي ھن ڪتاب ۾ لفظن ۽ جملن جو استعمال نج ڳوٺاڻو آهي. بيان جي جوڙجڪ، فقرن، جملن جي بيهڪ کي اهڙو سينگاريو ۽ سنواريو ويو آهي. محترم سانگي صاحب هن ڪتاب ۾ تاريخ جي هڪ نئين باب کي جنم ڏنو آهي. شامل ڪيل مواد ڏوري ڏسي، مشاهدا ماڻي، روبرو ملاقاتين ذريعي بيان حاصل ڪري، اڳين ڪتابن ۽ ڊائرين کي اٿلائي پٿلائي ڄاڻ حاصل ڪري ڪتاب سرجيو آهي. ڪتاب ۾ ڳوٺن ۽ اوطاقن جا احوال اهڙا ته اچاريا ويا آهن جو پڙهڻ مهل ٻهراڙين جي بيٺڪن جو ڀرپور عڪس اکين اڳيان پيو گذري.
Title Cover of book لاڙڪاڻو سڀيتا سندو ناڻو

ڊاڪٽر خالد محمود سومرو

مئي 1959ع تي عاقل ڳوٺ تعلقي لاڙڪاڻي ۾ جنم ورتائين. سندس والد نالي وارو عالم مولانا علي محمد حقاني هو. ابتدائي تعليم پرائمري اسڪول عاقل کان نصيب ٿيس. مئٽرڪ تائين ثانوي سکيا گورنمينٽ پائلٽ سيڪنڊري اسڪول لاڙڪاڻي ۾ حاصل ٿي. انٽر گورنمينٽ ڊگري ڪاليج لاڙڪاڻي مان ٿي، ان کانپوءِ اهليت جي بنياد تي چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج م داخلا ملي، جتان 1983ع ۾ ايم بي بي ايس جي ڊگري وٺڻ ۾ سوڀارو ٿي ويو. ساڳي وقت سچل سرمست ڪاليج لاڙڪاڻي مان اسلامي ڪلچر ۾ ايم اي ڪري ڇڏيائين، پڙهائيءَ دوران مذهبي توڙي سياسي کيتر تي مضمون ۽ مقالا لکندو رهيو. 1988ع ۾ عملي نموني جي يو آءِ مولانا فضل الرحمان جي قيادت ۾ سياست جي شروعات ڪيائين. ڊاڪٽر خالد محمود اين اي 207 رتيديرو، ميرو خان ۽ شهدادڪوٽ تان چار ڀيرا اليڪشن وڙهندو رهيو ٻه ڀيرا شهيد بينظير ڀٽو، ٽيون دفعو شاهد ڀٽو، چوٿون ڀيرو آصف زرداري جي ڀيڻ فريال ٽالپر سان مقابلا ٿيا. 2006ع ۾ سينيٽر چونڊجي ويو، جي يو آءِ جو به جنرل سيڪريٽري ڪافي سالن کان رهندو آيو. سنڌ ۾ ايم آر ڊي تحريڪ هلي، ته هن انهيءَ هلچل ۾ حصو ورتو. ان ڪري هن کي 9 مهينا جيل ڪاٽڻو پيو. 29 نومبر 2014ع تي سکر مسجد ۾ صبح جي نماز پڙهندي شهيد ڪيو ويو. هن جي وڃڻ ڪري سنڌ جي سياست ۾ هڪ قسم جو خال هڪ پاسي ته ٻئي پاسي مدرسا تعليم جو عروج ٽٽي پيو. هن پنهنجي پويان 6 پٽ ۽ ٽي نياڻيون ڇڏيون. هن جي جنازي نماز اسٽيڊيم لاڙڪاڻي ۾ هزارين ماڻهن جي پيش امامت سندس ننڍي ڀاءُ مولانا مسعود سومري ڪئي. اڪثر ڪري ڊاڪٽر خالد محمود جون تقريرون مذهبي توڙي سياسي تيز رواني ۽ شعلا بياني تي رهيون. جڏهن ثانوي تعليم پڙهندو هو، تڏهن ان اداري ۾ پڙهائيندو به رهندو هو، ان ڪري شاگرد ۽ استاد هڪ ٻئي کي چڱي ريت سڃاڻندا رهندا هئا ۽ ڇڊو پاڊو سلام ڪلام رهندو هو.

[b]جامعيه اسلاميه اشاعت القرآن والحديث دودائي روڊ لاڙڪاڻو:
[/b] هي مدرسو 1967ع ۾ مولانا علي محمد حقاني سومري کان شروع ڪيو ويو. اول ته ننڍڙي سطح تي هليو، بعد ۾ ترقي ڪندي، جاميه جي درجي کي پهچي ويو، دودائي روڊ لاڙڪاڻي جي اوڀر پاسي کان هڪ مهاجر بدرالحق حڪيم لاڙڪاڻوي کي زمين ڪليم ٿي ملي، هن سان هڪ حڪيم جي حيثيت سان منهنجون به گڏجاڻيون ٿينديون هيون، هڪ ڀيري هن مونکي ووڙ ڏني ته منهنجي زمين روڊ پاسي کان آهي، ان زمين مان ڪجهه حصو مسجد ۽ مدرسي جي لاءِ خيرات ڏيڻ لاءِ تيار آهيان، نيٺ مولانا علي محمد حقاني هن بخشش جو فائدو ورتو، اڳتي هلي جڏهن هن سرزمين تي مدرسي کي آندو ويو ته وسيع زمين ملڻ ڪري هڪ قسم جي ديني ڪئمپس کڙي ٿي ورنه اڳ ۾ دودائي روڊ لاڙڪاڻي جي اولهه ۾ هڪ ننڍڙي مسجد کان مدرسو شروع ٿيو. هن مدرسي کي جامعه بنائڻ وارو ڊاڪٽر خالد محمود سومرو هو. هن سمي ”جامعه“ جي شاهوڙ جامع مسجد، وڏي قسم جي لائبريري، شاگردن ۾ ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون الڳ رومس ۾ پڙهن ٿا. عمارتون هيٺ مٿي ڪلاسز آهن، مسافر شاگردن جي رهڻ جي هاسٽل، کاڌو مفت، مناسب نموني اسڪالر شپس، تيل صابڻ، غسل خانا مفت انتظام ٿيل آهي.
ٽوٽل شاگردن جو شمار: 650
مسافر شاگرد جو تعداد: 450
عربي پاسي جا شاگرد آهن:
انگريزي تعليم، جيڪي چاهين ته پڙهي سگهن ٿا
عربي پاسي جا معلم: 46
انگريزي ٽيچر: 4
سنڌي استاد شام جو پڙهائڻ وارا: 4
جاميه جي انتظام کي هلائڻ لاءِ ملازم پگهاردار: 50
ڇوڪريون ديني تعليم پڙهندي عالمه تائين هلن ٿيون: 30
هن جامعه کي هلائڻ ۾ هڪ ماهه جو خرچ آهي اندازاً 1700000 رپيا.