زميندار علي محمد ڪماريو ابڙو
نائچ ڳوٺ جي خانداني زميندار غلام نبي ڪماريي ابڙي جو فرزند علي محمد ابڙو 1908ع ۾ پيدا ٿيو، آبائي اسڪول نائچ ۾ سنڌي پرائمري پنج درجا پڙهيو، پيءُ جي وفات تي 700 ايڪڙ زرخيز زمين ۽ دولت جو ڦوهه جواني ۾ وارث ٿيو، قد پنجن فوٽن کان کڻائو، بدن ڀريل، ڪڻڪ رنگو، ڏاڙهي چٽ، خط پوپٽ نما، شهپر وڏا، ڀرپور جوڀن ۾ مٿي اگهاڙو، پوءِ ململ جو پٽڪو، شلوار قميص گهڻو ڪري بوسڪي جا ڪپڙا، قميص ڪالرن کان سواءِ، پيرن ۾ بوٽ، ڪڏهن ڪڏهن ديسي جتي سيم زري تي پائيندو رهندو هو، کيس نڪاح ۾ چار زالون ۽ ٻيون سريتيون الڳ رکندو هو.
پهرين گهر واريءَ مان شمن نالي هڪ پٽ
ٻي گهرو اريءَ مان هڪ نياڻي
ٽين گهر واريءَ مان ٽي پٽ ۽ ٻه نياڻيون
چوٿين گهر واريءَ مان بنا اولاد
پنجين گهر واريءَ يا سريت عيدن جهان بنا اولاد، جيڪا نورجهان جي ننڍي ڀيڻ هئي.
زميندار علي محمد ڪماريو ابڙو ننڍي وهي ۾ ڪافيءَ زرخيز زمين ۽ دولت جو وارث ٿي چڪو، ان ڪري دنيا جي شوق شڪار ۾ ڪاهي پيو، هن پيسي ڏوڪڙ کپائڻ ۾ ڏاڍي لاپرواهيءَ کان ڪم ورتو، اهڙن خفتن ۽ ذوقن ۾ ضلع لاڙڪاڻي جي روايتي زميندارن جي صف اول ۾ ڳڻجڻ لڳو، کيس بگي گهوڙو چاندي جي سنجن سان سينگاريل رهندو هو، لاڙڪاڻي شهر ليلا آباد ۾ هڪ خريد ڪيل گهر به هوندو هو، هن جي برهه ۽ دل لڳيءَ جي ڪن ڳالهين جو وچور هيٺين ريت آهي:
ڪڪڙ پالڻ ۽ ويڙهائڻ جو خفت:
هن کي ڪڪڙن پالڻ ۽ ويڙهائڻ جو ذوق رهندو هو، ڪڪڙ ميانوالي پنجاب کان گهرائيندو هو، جن کي ميلن ۾ ويڙهائيدو هو، پاڻ ميلون لڳرائيندو هو، ميل ۾ هن جي ڪڪڙن کي ڪو به نه ماري سگهيو.
راڳ ويراڳ جو ذوق:
پاڻ هارمونيم وڄائي ڄاڻندو هو، اڪيلائپ ۾ هارمونيم تي راڳ ويراڳ ڪندو رهندو هو، راڳين ۾ هن جا پسنديده راڳي جيوڻي، بيگم، مٺو عباسي، مائي ڀاڳي وغيره هئا، جن جا آواز هن لاءِ خاص وندر هئا،
غير جنس جو بره ۽ عشق:
برٽش دور حڪومت ۾ هندستان جي ناليواري گلوڪاره نورجهان، ڀيڻس دولت جهان ۽ڀاءُ شفيع جي نگرانيءَ ۾ لاڙڪاڻي شهر جي رائل سيئنما هال ۾ زنده ناچ گاني لاءِ آيون، هي پنجابي قصور شهر جا هئا، پوءِ قصور شهر ڇڏي دائمي لاهور تي ٿاڪ ڪري ويٺا، زنده ناچ لاڙڪاڻي ۾ هر ڏينهن تي ٻه يا ٽي ڀيرا ڪيو ويندو هو، جنهن جي هڪ شو تي زميندار علي محمد ابڙو مخصوص ساٿين سان ڏسندو رهندو هو، هن جي اهڙي حاضريءَ تي نورجهان ڌيان لڳايو ۽ ڀيڻ عيدن جهان کي چيائين، ته هي ماڻهو پنهنجي ساڳي ٽولي سان هر هڪ ڏينهن تي هر هڪ شو تي ايندو رهي ٿو، تنهنجي مٿان يا منهنجي مٿان موهت ٿي پيو آهي، پوءِ اڳتي هلي ظاهر ٿيو ته هو عيدن جهان کي دل ڏئي چڪو هو، لاڙڪاڻي ۾ زنده ناچ دوران هن جي ڏوڪڙن تي وڪيل تاج محمد ابڙي پنهنجي جاءِ تي هنن فنڪارائن کي ناچ گاني جي ڪوٺ ڏني، ان محفل ۾ عيدن جهان گانو ڳايو، علي محمد ڏوڪڙن جو وسڪارو لائي ڏنو، هڪ ڀيري عيدن جهان کي هٿ تي ڏوڪڙ ڏيندي هن جو هٿ وٺي پنهنجن چپن تي رکيو، عيدن جهان ته واپس ٿي، پر هن جي ڀاءُ ۽ ساريندڙن شور مچايو، گوڙ ڪندي محفل بند ڪري هو هليا ويا، ايستائين جو لاڙڪاڻو ڇڏي سکر راهي ٿي ويا، علي محمد ابڙي پنهنجي ديهه جي زمين مان ٽي سئو جريب زمين ڳوٺ جي هندو سيٺ پوپٽ مل کي وياج تي گروي ڏيئي هن کان وڏو سرمايو وٺي پنهنجي واسني ڀري هنن فنڪارائن جي ڪڍ ڪاهي پيو، جيئن فنڪارائن سکر ۾ پنهنجي فن جو مظاهرو ڪنديون رهيون، تيئن هي پنهنجي دوستن سان هر شو ۾ حاضريون ڀريندو رهيو، فنڪارائن سکر ڇڏي حيدر آباد ڏانهن رخ ڪيو، علي محمد ابڙو ٽولي سميت حيدر آباد ۾ پهچي، مشاهدو ڪندو رهيو، نورجهان وارا حيدر آباد کي ڇڏي لاهور اچي نڪتا، هيءُ به لاهور پهتو. ناچ جي هر هڪ شو ۾ علي محمد ابڙو اڳرو رهندو آيو ۽ پئيسن جي برسات وسائيندو رهيو، لاهور جي رنگين محفلن ۾ سنڌي زميندار پنهنجي ڌڙي سميت حاضريون ادا ڪندو رهيو، لاهور جي محفلن جي ٻاڙي ٿيڻ ڪري هي پنهنجي اصلي ماڳ قصور ۾ اچي نڪتا، زميندار علي محمد ابڙي جي جاچ ڪاميٽي جي کڻڪ تي پنهنجي ساٿ سميت قصور شهر ۾ هڪ هوٽل واري کان مسواڙ تي ڪمرا بوڪ ڪرائي قصور شهر کي ٿاڪ ڪري ويهي رهيو، هوٽل مالڪ ڪنهن سمي سنڌ ۾ ڪافي وقت رهي چڪو هو، ان ڪري هن جن سنڌي زبان پنهنجي مادري ٻولي جهڙي هئي، جنهن ابڙي صاحب سان دلي همدردي ڪئي، هن جي لاءِ هڪ پوليس انسپڪٽر ۽ وڪيل جي مدد ۽ صلاحون هن کي خريد ڪري ڏنيون، وڪيل هڪ پٽيشن تيار ڪرائي، جيڪا ڪورٽ ۾ داخل ٿي چڪي، جنهن جي دعويٰ ۾ ڏيکاريو ويو، ته عيدن جهان سان علي محمد ابڙي جو نڪاح ٿيل آهي، هوءَ هن جي گهرواري آهي، ان جي عيوض ۾ ڏوڪڙ سندس ڀاءُ شفيع ورتا آهن، هاڻي هو ڀيڻ جو سڱ ڏيڻ کان انڪاري آهي، ڪورٽ انصاف ڪري، مون کي پنهنجي گهرواري وٺرائي ڏي، ته انصاف جي ڀلائي ٿيندي، ڪورٽ شفيع ۽ هن جي ڀيڻ عيدن جهان کي گهرايو، جج هڪ انگريز هو، شفيع وڪيل جي معرفت ڪورٽ ۾ جواب داخل ڪرايو، ته اسان جو ناچ گانو ڌنڌو آهي، عيدن جهان منهنجي ڀيڻ آهي، زميندار علي محمد ابڙو سرڪش ۽ اويڙو سنڌي وڏيرو آهي، هو لاڙڪاڻي، سکر، حيدر آباد، لاهور کان ڪڍ لڳو رهيو آهي، قصور شهر تائين هن پيڇو نه ڇڏيو آهي، اسان کي هن جي ٽولي کان خوف آهي، ڪورٽ سڳوري هن کي بند ڪري ۽ مٿس ڪوڙي دعويٰ داخلا ڪرڻ تي سزا مقرر ڪري، ته انصاف جي بهتري ٿيندي. ان حالت جي خيال ڪورٽ عيدن جهان کان جواب طلب ڪيو، جنهن ڪورٽ ۾ حاضر ٿي، ڀاءُ شفيع جي خلاف علي محمد ابڙي جي دعويٰ کي صحيح ثابت ڪيو،، ان تي ڪورٽ عيدن جهان کي آزاد رکيو ۽ سندس ڀاءُ شفيع مٿان سزا مقرر ڪئي پئي وئي ته ڪورٽ سڳوريءَ کي علي محمد عرض ڪيو، ته مسٽر شفيع کي مهرباني ڪري آزاد ڇڏي، پر مون کي، منهنجي گهرواري کي پوليس جي سنڀال هيٺ ريل گاڏي رستي لاڙڪاڻي سلامتيءَ سان پهچايو وڃي، ته ڪورٽ سڳوريءَ جي بالادستي قائم رهندي، جيڪا استدعا هن جي قبول ڪري کيس پوليس جي دستي هيٺ لاڙڪاڻي پهچايو ويو، ريل گاڏيءَ کان اڳ ۾ هن نائچ ڳوٺ ۾ پنهنجي عزيز ابڙن کي تار وسيلي اطلاع ڏنو، ته مقرر ڏينهن ۽ تاريخ تي لاڙڪاڻي ريلوي اسٽيشن تي بگي گهوڙو همراهن سان آندو وڃي، بگيءَ مٿان چاندي جو پڙش چڙهيل هو، بگي جا بم به چاندي جي پٽن سان جڙيل ۽ سينگاريل هئا، ساڳي وقت گهوڙو به چانديءَ جي سنجن سان جنساريل هوندو هو، اهو سينگاريل بگي گهوڙو علي محمد ابڙي ۽ سندس ڪنوار کي کڻي لاڙڪاڻي ريلوي اسٽيشن کان نائچن تائين 5 ڪلاڪن ۾ پهتا، جتي سڄي ڳوٺ نائچن سندن سلامي اچي ڀري، ڳوٺ ۾ پهچي عيدن جهان کي جدا بنگلي ۾ رهايو ويو، جتي عيدن جهان ٻه سال رهي.
علي محمد ابڙو پنهنجي منهن هارمونيم تي سٺو راڳ چوندو هو، کيس ان دور ۾ هڪ فونو به هو، هو عيدن جهان سان گڏ اڪيلائپ ۾ بنگلي تي هارمونيم وسيلي راڳ ويراڳ ڪندو رهندو هئو، هڪ ڀيري نور جهان ڳوٺ نائچ ۾ پنهنجي ڀيڻ سان ملڻ آئي، ڪيترا ڏينهن رهي، سانوڻيءَ جي موسم هجي، هي ٻه ڀينر ٻاهر ٻنين تي گهمڻ لاءِ نڪتيون، ڪنهن نمبر زمين ۾ ڳوٺ جي عورتن کي رونبو ڪندي، ڏٺائون، هي به رونشي تي رونبي ڪرڻ لاءِ زمين ۾ لٿيون، نورجهان رونبو ڪندي پنين تائين گپ ۾ گچي پئي، ان حالت ۾ هاري کوکر کي نورجهان ڀاڪر پائي سهارو ورتو، ۽ ٻاهر نڪري وئي، هاري کوکر مٿان ڀاڪر جو اهڙو اثر ٿيو، جو اونهاري ۾ هن کي سيءَ سان بخار اچي ورتو.
لاهور ۾ عيدن جهان جا پيڪا دائمي رهائش ڪري ويٺا، جتي هن جي ماءُ سخت بيمار ٿي پئي، ۽ موت جي حوالي ٿي چڪي، ان ڪري نو رجهان پنهنجي ڀيڻ عيدن جهان کي لاهور وٺي وئي، سندن والده وفات ڪري وئي، ڪجهه وقت کان پوءِ عيدن جهان به بيمار ٿي چڪي ۽ ڌڻي تعاليٰ کي پياري ٿي وئي، انهي قضيه جي سڌ پوڻ سان علي محمد غم گوندر ۾ ويڙهجي ويو.
مٿين طوفاني ڇرڪائيندڙ ڏک کي ٽارڻ لاءِ هن پنهنجي نڪاح پيل پراڻي مڱ کي وٺڻ جي لاءِ آزيون نيازيون ڪرڻ شروع ڪري ڏنيون، جنهن جي حاصل ڪرڻ سان هن جي پراڻي فراق جي ڦٽن جي ڄڻ چيٺا ٿيندي رهي، پوءِ هن جي ڪنهن درد جي دانهن ۽ آهون وسرڻ ۾ دير نه لڳي، علي محمد باقي زندگي پوئين گهر واريءَ سان گهاريندي گذاري.
هن جي آخري گهر واري:
علي محمد ابڙي جي پنجين ۽ آخري گهر واري نظر محلا لاڙڪاڻي جي زميندار ڪماريي ابڙي شير محمد جي نياڻي هئي، هو ضلع لاڙڪاڻي جي ابڙن جو چڱو مڙس هو، هن عورت جو نڪاح گهڻي عرصي کان پيل هو، ڪن گهرو ڳالهين جي ڪري زميندار شير محمد ابڙي، علي محمد کي شادي ڪري ڏيڻ کان نابري واري ڇڏي، 1960ع کان پوءِ وفات ڪري ويو، جنهن کان پوءِ علي محمد ابڙي هن جي پوين کي منٿ ميڙ ڪري 1963ع ڌاري شادي ڪري ورتي، علي محمد نظر محلي ۾ جاءِ خريد ڪري نئين گهر واريءَ کي پنهنجي محلي اندر رهايو ۽ پاڻ به انهي سان گهارڻ لڳو، جڏهن سندس آخري گهر واري وفات ڪري وئي، ته هن کي نظر مقام ۾ دفن ڪرائي، مٿانس شاندار ڪٽهڙو تيار ڪرايو، پاڻ 3 ذوالقعد 1408هه برابر 17 جون 1988ع تي لاڏاڻو ڪري ويو، سندس وصيت پٽاندڙ هن کي زال جي ڪٽهڙي ۾ جاءِ ڏني وئي.
زميندار علي محمد ابڙي جي عام زندگي:
لاڙڪاڻي جي محلي ليلا آباد ۾ هن جو هڪ گهر خريد ڪيل هو، جنهن کي اوطاق ڪري ڪم آڻيندو هو، پاڻ به اتي ئي رهندو هو، سندس يارن دوستن جو حلقو ڏاڍو وسيع هو، جن مان خاص مسٽر سڪندر ڀٽو، مسٽر ذوالفقار علي ڀٽو، خانبهادر محمد ايوب کهڙو، حسن علي ۽ حسين علي اسراڻ ڀائر زميندار، مسٽر شمس الدين ابڙو وڪيل، مسٽر تاج محمد ابڙو، وڪيل، دوست محمد هڪڙو زميندار قنبر، غلام عمر انڙ زميندار ڏوڪري، وغيره هئا، هن جو عام ماڻهن سان سهڻو برتاءُ هوندو هو، خاص ڪري پنهنجي ڳوٺ واسين ۽ ڳوٺ جي پاڙي وارن ڳوٺن سان وڏي همدردي رکندو هو، انصاف پسند، امن چاهيندڙ، کلمک، يار ويس، خوش اخلاق ۽ اوطاقي روش وارو ماڻهو هو، ابڙا ذات جي روايتي نموني سخي انسان رهيو، راڳ ويراڳ سان لڳاءُ هوس.