زميندار غلام عمر انڙ
4 فيبروري 1978ع تي تعلقي باقراڻي جي هڪ ڳوٺ علي آباد ۾ زميندار سان گڏجاڻي ٿي، 100 ورهيه ٿي چڪو هو، پوءِ به سڌي ۽ کڻائي قد کي هلڻ گهمڻ ۾ وڪڙن ورن کان آجو رکندو هو، سنهي سرير سان سدائين اڀي ۽ سنئين ڪاٺي جيان ٽور ٽلندو هو، ڪپڙا اڇا، شلوار قميض ۽ اڇو پٽڪو طري سان، شهپر وڏيرا، ڏاڙهي اڌ انچ، وڏي ڄمار تائين وارن کي ڪارو رکي جوانن وانگر هلڻ جو ذوق رکندو هو، ڳالهائڻ ۽ ڪچهريءَ ۾ جوانن جيان ٿي لڳو، آئي وئي جي سٺي آجيان ڪندڙ، اٿي بيهي آڌر ڀاءُ ڪرڻ سندس اعليٰ اخلاق جي نشاني هئي، وڏي واکاڻ ته سندس ننگر خانو جاري رهندو هو، ڳالهائڻ کلڻ ۾ سخي، کارائڻ پيارڻ ۾ دريا دل انسان هو، پيشاني مٿان سدائين مرڪ جا آثار رهندا هئا، خوش روءِ، ملنسار، بهتر رويو، هن جون عام خوبيون هيون، ڪنهن به اڻ ڏٺل سان پهرين گڏجاڻي ۾ ملاقاتي کي ائين محسوس ڪرائيندو هو، ڄڻ ته هن جو سالن جو واقف آهي، مون کي ۽ منهنجي ڀاءُ عبدالقادر کي ڏسندي، پنهنجي هڪ ماڻهو کي باقراڻي شهر ڏانهن سائيڪل تي بوتلن لاءِ روانو ڪيو، بوتلن پيارڻ کان سواءِ وڃڻ جي اجازت نه ڏنائين.
مٿين پارين ۽ اهڃاڻين موصوف زميندار غلام عمر انڙ ولد خانبهادر حاجي فقير محمد انڙ هو، ڏوڪري تعلقي جي زميندارن ۾ ته هاڪارو هو، پر ضلعي لاڙڪاڻي توڙي سنڌ تائين هن جي هاڪ ۽ ڌاڪ رهي، کيس چار ڀائر هئا، پاڻ سڀني کان ننڍو هو، زميندار فقير محمد ولد الهه بخش عرف احمد بخش انڙ هن جو ڀائيٽو هو، جيڪو لاڙڪاڻي ميونسپل جو ڪيترا سال پريزنڊنٽ ٿي رهيو، سنڌا سيمبلي جو ميمبر به رهندو هو.
ملاقات دوران ٻڌايل قصو هيٺ بيان ڪجي ٿو؛ ”برٽش دور حڪومت ۾ هڪ انگريز آفيسر اتر سنڌ جي زميندارن جو هڪ ميڙ ڪوٺايو، جنهن ۾ سنڌي زميندارن کي چيائين ته ڪتي جي ڀونڪ ڪري ڏيکاريو، منهنجي ڀاءُ زميندار الهه بخش خان هن کي چيو ته اول تون ڪتي جي ڀونڪ ڪري ٻڌاءِ، اسان ڀونڪ نه ڪنداسون.“
”قاضي فضل الله نوشهري فيروز کان لاڙڪاڻي شهر ۾ آيو، جيڪو سٺو وڪيل هو، منهنجي ماڻهن جا ڪيس کڻندو هو، منهنجن دوستن جا ڪيس مفت ۾ وڙهندو هيو، منهنجي مٿان دشمني سبب ڪي به ڪيس ٿيندا هئا ته اهي مقدما به مفت ۾ نباهيندو رهندو هو، انهن مهربانين جي ڪري هن سان منهنجا لاڳاپا وڌندا رهيا، مون کي سدائين چاچا ڪري سڏيندو رهندو هو، قاضي فضل الله ۽ خانبهادر محمد ايوب کهڙو سياسي ميدان ۾ هڪ ٿي، سر شاهنواز ڀٽي سان سياسي چوٽون کائيندار هندا هئا، پنهنجي سياسي هار کان پوءِ هو سياسي ميدان ڇڏي هندوستان هليو ويو، ان بعد قاضي ۽ کهڙو هڪٻئي کان الڳ ٿي سياست کيڏڻ لڳا، مون کي قاضي صاحب ڏاڍو پسند هوندو هو، کهڙي صاحب جي ڀيٽ ۾ قاضي صاحب جي گهڻو ويجهو اچي ويو.؟
انگريز دور حڪومت ۾ سنڌ اسيمبلي ۾ ميمبر ٿيڻ لاءِ ضروري هو، ته اميدوار کي سندس تڪ ۾ رهڻ جي جاءِ ۽ روينيو ريڪارڊ ۾ زمين کاتي تي چڙهيل هجي، ان لاءِ هن کي مان نئين آباد ڳوٺ ۾ هڪ جاءِ ڏني، ديهه باقراڻي، تپو آريجا ۾ مان 300 ايڪڙ سرڪاري زمين کڻت کنئي هئي، جنهن زمين مان اڌ زمين 150 ايڪڙ به هن کي وڪرو ڪري دستاويز لکي ڏنو، مان هڪ دوست جي حساب سان ميمبر بڻجڻ جون گهربل ضرورتون پوريون ڪري هن کي اسيمبلي ميمبر بنجڻ جي لائق ڪري ڇڏيو، ان کان پوءِ هو سنڌ اسيمبلي اليڪشن فارم ڀري مقابلا ڪندو رهيو، هر چونڊ ۾ هن جي هڪ ورڪر جي حيثيت سان مدد ڪندو رهندو هوس، هو گهڻو ڪري هر ڀيري ڪامياب ٿيندو رهيو.
جڏهن پيپلز پارٽي جڙي، ته عام ماڻهن جو لاڙو هن پارٽي ڏانهن وڌندو رهيو، مسلم ليگ ۾ ڀاڄوڙ پوندي رهي، ماڻهو مسلم ليگ مان ٽٽندا ۽ ڀڄندا پيپلز پارٽي ۾ ايندا ويا، هن پارٽي جي اٽي، لٽي ۽ اجهي واري اعلان جي ڪري پورو عوام هن ڌڙي ڏانهن پرٽجي پيو، 1970ع واري جنرل اليڪشن ۾ سنڌ اندر قاضي ۽ کهڙي صاحبان کي وڏي شڪست اچي وئي، سندن ورهين جي مڃيل اقتدار ۽ پارٽي تنظيم جي تڏا ويڙهه ٿي وئي، مسلم ليگ جيڪا پاڪستان ٿيڻ کان 23 سال لاڳيتا حڪومت ڪندي رهي، اها هميشه لاءِ ختم ٿي چڪي. سياسي مصلحت، عوامي پسنديده لاڙي جي ڪري، مان به پيپلز پارٽي کي اختيار ڪري ورتو، پوءِ به جيئن ته قاضي صاحب سان منهنجا گهڻا تڻا ڳانڍاپا هئا، انهن لاڳاپن کي قائم رکندو آيو آهيان، هي ناليوارو زميندار 1978ع ۾ ئي ڌڻي تعاليٰ کي پيارو ٿي ويو.