دودائي ڳوٺ ۾ مذهبي جماعتن جو ڳڙهه
ڳوٺ ۾ چار بگيون گهوڙا گاڏيون سرنديءَ ۽ زمينداريءَ جي حساب سان شوقيا رکندا هئا. گهوڙا گاڏين تي چڙهي ڪمين ڪاري يا گهوم جي خيال کان لاڙڪاڻي شهر ڏانهن ويندا هئا. اهڙين گاڏين ۾ هڪ بگي گهوڙو هندو عامل به رکندا هئا، جنهن تي سوار ٿي روزانو ڪورٽن ڏانهن روانو ٿيندا هئا. هندو عامل پنهنجي مرشد ناصرالدين شاهه جي وفات بعد 1907ع کان 1947ع تائين ميلا ملاکڙو لڳرائيندا رهندا هئا، جنهن جي ڪري دودوائي جي مشهوريءَ ۾ وڏو واڌارو ايندو رهندو هو. دودائي ۾ 6 مسجدون، هڪ مندر، هڪ هندو عاملن جو بنگلو ۽ مسلمانن جون ڪيتريون اوطاقون هيون.
ذاتيون: سيد، سانگي، سومرا، هليا، ڀٽي، منگي، ميربحر، مگسي، ڪاسائي، ڪنڀر، وگهيه، جيها، چنا، لاڙ، تونيه، شيخ، دايا، خاصخيلي، هندو ڀائيبند، عامل هندو وغيره هوندا هئا.
هندن جا 20 گهر، گهڻائي ۾ سانگي ذات رهندي اچي ٿي. هندو عامل، سيد پير ناصرالدين ولد سيد پير عبدالرسول شاهه (جنم 1878ع ۽ وفات 1907ع) جا مريد هئا. مذڪوره پير باشريعت ۽ ديني ماڻهو قادري طريقي سان هلندڙ هئا. سندن پويان نؤن شهرو وارن صوفي بزرگ شاهه نصير سير ڌڻي وارن جا مريد ٿيا. هي صوفي فقير جماعت يڪتارو چپڙين تي راڳ ويراڳ ڪندا هئا. گيڙو ڪپڙا سندن جماعتي نشان رهيو اچي. ضلعي لاڙڪاڻي جي شهر لاڙڪاڻي ڦل روڊ سان هن جماعت جو مرڪزي مئيخانو موهن جو مڪان هو، جنهن ۾ پير صفي الله شاهه ولد نصير شاهه نؤن شهرو ڇڏي، موهن جي مڪان ۾ حاويلي ٺاهي لاڙڪاڻي ۾ رهائش ڪيائين.
هن گاديءَ جو مشهور مريد ليکراج هو جيڪو لاڙڪاڻي شهر جي گجڻ پور محلا گهاڙ واهه جي ڏکڻ ڀرسان هڪ وڏي درٻار تيار ڪرائي سنت ليکراج جي لقب سان گهڻو پڌر پيو. 1947ع ۾ سنت ليکراج ڀارت ويو، گجڻ پور ۾ پنهنجي مال، مڏي، زمين ۽ درٻار سڀ جو سڀ پنهنجي مرشد پير رانجهن شاهه ولد عبدالعلي ولد صفي الله شاهه جي حوالي ڪري ويو، تنهن ڪري پير رانجهن شاهه موهن مڪان واري حويلي ڇڏي، گجڻ پور محلي لاڙڪاڻي شهر ۾ دائمي آباد ٿيو، جتي هنن بزرگن جو ويڙهو ۽ جماعت رهي ٿي، پير رانجهن شاهه 1981ع ۾ گجڻ پور محلا لاڙڪاڻي ۾ وفات ڪري ويو.
هن جماعت ۾ راڳ ويراڳ، يڪتارو، چپڙيون، نشي ۽ خماري ٻوٽين سان وڏو ذوق اٿن، سندن چوڻ آهي ته دنيوي کٽراڳ ۽ خرکسن کان پاڻ کي پري رکبو ته روحاني راز حاصل ٿيندا. جڏهن ته اسلام هر نشي ۽ خمار کان پري رکڻ ۽ منع فرمائي آهي، جڏهن ته دودائي واري سيد ۽ سانگي جماعت پنهنجي صحت ۽ معيشت کان هٿ ڌوئي ويٺا. هن جماعت جي سانگي خليفن جهڙوڪ موجود در محمد ولد عبدالرحمان ولد در محمد سانگي پاڻ کي سيدن کي ۽ دودائي ڳوٺ ٽن پيڙهين کان برباد ڪندا آيا آهن، وڏي در محمد سانگي، فقير ڀائيخان زميندار کي مارايو ۽ زمينداري تباهه ڪيائينس، عبدالرحمان سيد اشرف جي 300 جريب زمين جنرل پاور آف اٽارني دوکي سان محمد نواز لهر جي نالي تي ڪرائي، ان زمين مان 15 ايڪڙ مفت ۾ الهڏني سانگي، 10 ايڪڙ افروز سانگي ۽ 4 ايڪڙ علي گل سانگي کي ڏياري، باقي زمين لهر محمد نواز کپائي کائي ويو. اشرف شاهه جا پويان بکن ۾ پاهه ٿي بهشت گهريا. موجوده در محمد دودائي ڳوٺ جي سانگين مٿان پوليس ڪيس ڪرائي دودائي مان بدر ڪرايو، انهن ڀاڳيلن جون جايون ذاتي پٽ، مال نيلام، زرعي زمين مٿان ڪيترا سال قبضا، هندو عاملن جي تمام شاندار محلات ٽه ماڙ ڊهرائي بيلجم جا گارڊر، ساڳ جو ڪاٺ ۽ پڪ سرون نيلام ڪرائي، ڏوڪڙ ڪمائي، دودائي ڳوٺ جي سونهن سينگار ۽ ثقافت برباد ڪيائين، اڌ ڳوٺ ڊهرائي، کنڊر ڪرائي مزا ۽ جشن ملهايائين.
در محمد سانگي جو آخري انتهاپسندي وارو حربو:
جڏهن ته هي خاندان صوفي جماعت شاهه نصير شاهه جا خانداني خليفا رهيا آهن ۽ مئي خانن جا سرپرست هلندا آيا آهن، پنهنجي خاندان ۾ پهريون جبيري آهي، جيڪو پير صاحب پاڳاره جن جي فيصلا ڪاميٽي جو ميمبر چوائيندو رهي ٿو، اهو هن جي کٻي هٿ جو عظيم ڪمال رهيو آهي جو هڪ غيرشرعي مسلڪ جو انتهاپسند ۽ ٿڙيل پرچارڪ هڪ عظيم شرعي مسلڪ جي مقدس فيصلا ڪاميٽي جو منصف چوائي، وڏي دکدائک ڳالهه آهي.
2) دودائي ڳوٺ ۾ سڀ کان اهم ۽ سڀ کان اڳ ۾ بنياد پيل پاڳاره جماعت:
ڪتاب الله ۽ سنت سائين ڪريمنﷺ جن جي ڏسيل دڳ ۽ قانون تي ذڪر فڪر، نماز، جهاد، هر نشي سٽي کان پري پنهنجي صحت، صفائي ۽ برن ڪمن کان پرهيز ڪرڻ هن جماعت جو اولين مقصد آهي، جيڪڏهن هن جماعت مان ڪو نشي سٽي ڏانهن گمراهه رهي، تنهن جو هٿ ۽ درگاهه تي اچڻ کان منع ڪيل آهي، جيستائين هو گمراهيءَ کان بانءِ نه ڪري. هن سان سماجي لاڳاپا ختم رهڻا آهن. دودائي ۾ هن جماعت جي اثر جي ڪري، جماعتين جي صحت ۽ معيشت واڌاري ۾ آهي. هو سماجي، ديني ۽ پئسي ڏوڪڙ جي ڪماين ۾ اڳ کان گهڻو اڳرا آهن. ساڳيءَ جماعت جو لاڳاپو ۽ ڳانڍاپو دودائي وارن سانگين، ميمڻن ۽ ڪنڀرن کي وڏي اڪير ۽ حب سان رهندو اچي ٿو. هن جماعت جي هر ديني پروگرام تي جماعت فقير سختي سان ڪاربند آهن. دودائي ۾ هن جماعت جو اٽڪل ٻن سئو سالن کان دائرو اثر هلندو رهي ٿو.
3) ذاڪري جيلاني سڪرنڊ وارا پير:
1927ع ڌاري پير محمد شاهه جيلاني پنهنجي خليفي سان پرشاهه نالي ساڻ ڪري دودائي ۾ هليا. مسجد ۾ ڪافي وقت ذڪر فڪر ۽ ڪلام پاڪ هڪ ماهه اندر پڙهائي پوري ڪرڻ جو معجزو ڏيکاريو. ان ڪري هن بزرگ جا دودائي، ڀرپاسي ۽ لاڙڪاڻي ۾ معتقد ٿيا، هن بزرگ جي واپس وڃڻ کان پوءِ ڪافي سال بعد هن پير صاحب جن جو گادي نشين فرزند سيد احمد شاهه جيلاني پنهنجي خليفي زميندار محڪم الدين سانگي، صوفن شاهه وغيره جي دعوت تي 1952ع کان هلندا اچن پيا، جن ۾ لاڙڪاڻو به شمار ٿيندو رهندو آهي. هن جماعت جو وڏي سوز گذار سان بلند آواز ۾ ذڪر هلندو آهي، هر ٻڌندڙ هن ذڪر کان متاٿر ٿيڻ ۾ دير نه ڪندو آهي. هي ذڪر سٺي گڏيل آواز ۾ هلندو آهي. هيءَ جماعت به باشريعت نماز ۽ روزي جي پابند هوندي آهي.