ڳيريلو
ارٿر واهه جي اتر ۾ مٿاهين ميدان تي کڙو ٿيل چڱڙو شهر ٽائون ڪاميٽي جي حيثيت رکندڙ آهي، جنهن جي وچان دڪانن جي بازار، مرڪز ۾ ڪلهوڙا سمي واري جامع مسجد اٿس.
لاڙڪاڻي موهن جي دڙي روڊ مان ناري واهه جي اتران لنڪ روڊ رستي اوڀر کان اولهه طرف اٽڪل ڏهاڪو ڪلوميٽر ڳيريلي شهر ۾ رسي سگهجي ٿو.
تاريخي پس منظر:
ڪلهوڙا سمي، هن پرڳڻي تي دريا خان منگراڻي سپهه سالار ۽ گورنر ٿي آيو، هن جوءِ ۾ جهنگ ۽ ٻيلي جي هجڻ ڪري پکي ۽ جهنگلي جانور جام هوندا هئا، هڪ ڀيري هن پکين جو شڪار ڪيو، جنهن ۾ ڳيرو به مارجي ويو، ڳيري جي مادي، جاءِ واردات مٿان ڦيرا ڏيندي رهي، جتي پڻ ڪري ۽ مري وئي، مادي جي وفاداري ڏسي هن وسندي جو نالو ڳيري- لوءِ= ”ڳيريلو“ رکيو ويو، منگراڻي گورنر به هتي دائمي رهڻ کي پسند ڪيو، هڪ ٻه قبائين مسجد اڏايائين، جنهن جي ڀتين جي چوڙائي پنج فوٽ کن ٿيندي، اها اڄ به ڳيريلو جي جامع مسجد آهي، پنهنجي جيئري هڪ قبو ٺهرايائين، سندس وصيت پٽاندڙ مرڻ مهل کيس هن ۾ پوريو ويو، اڄ به زبون حالت ۾ بنا ڪتبي جي کڙو ٿيل آهي، هتي زمين ڏاڍي ڀلي قسم جي ۽ پاڻي مٺو آهي.
انگريزن جي راڄڌاني ۾ سکر بئراج کان پوءِ سنڌ اندر هندن زمينون خريد ڪرڻ شروع ڪيون، ان کان سواءِ مسلمانن کان گروي نموني لکين ايڪڙ زمين هٿ ڪري چڪا، جيڪي ملڪي ورهاڱي بعد غير سنڌين مهاجرن کي مليون، اهڙي ريت ڳيريلي ۾ هنڌن جون عاليشان عمارتون، بنگلا، دڪان ۽ ڇڏيل ٽي هزار ايڪڙ آباد زمين مهاجرن کي مالڪي ۾ آئي، 1971ع ۾ آدمشماري 4000 هئي.
ذاتيون:
ڪماريا، ابڙا، ڪلهوڙا، ڪوري، ڪنڀر، سيد، سومرا، حاجاڻي ابڙا، ماڇي، مير بحر، ڌوڪي، کوکر، ککراڻي، راجپوت هيا.