ڳوٺ قائم خان شيخ جو تڪ
هن ڳوٺ جي قديم حقيقت ٻڌائي ٿي ته هن وستيءَ جا آباد ڪندڙ پهرين ڦلڻ ذات آهي، جيڪي اڄ به رهن ٿا، هو اصل ۾ ڪنڊياري شهر جا رهاڪو هئا ۽ ٽالپرن جا خاص ماڻهو هوندا هئا، 1843ع ۾ ٽالپرن جي هار ٿي، انگريزن ٽالپرن ۽ سندن لاڳاپيل ماڻهن کي ٻڌڻ شروع ڪيو، انهيءَ ڪرب ۽ مصيبت کان بچڻ خاطر لڏو کڻي لاڙڪاڻي جي قنبر تعلقي جي جهنگ واري ڀاڱي کاهي مينهون ۾ اچي ڀيڙا ٿيا، جتان ڪجهه سمي کان پوءِ هاڻوڪي ڳوٺ قائم خان شيخ جي تڪ ۾ پنهنجا مستقل ڀاڻا اڏي ويٺا، هتي هڪ قبرستان به هوندو هو، جنهن کي فقير جو مقام ڪري چوندا آهن.
شيخ خاندان جي تاريخ:
شيخ خاندان جو وڏو ڏاڏو ”اڀوڙو هندو“ بهاولپور رياست مان لڏي چانڊڪا پرڳڻي ۾ آيو جتي راشدي پيرن کان متاثر ٿي مسلمان ٿيو، سندس پوين مان نور محمد شيخ پنهنجي ڪٽنب سان گڏ لڏي اچي ڦلڻ ڳوٺ تعلقي قنبر ۾ ويٺو، شيخن جي ويهڻ کان پوءِ هي ڳوٺ روينيو رڪارڊ ۾ شيخن جي ديهه ۽ نور محمد شيخ جو ڳوٺ ٿي چڪو، جنهن کان پوءِ نور محمد جو پٽ قائم خان شيخ گهڻو مشهور ٿيو، سياسي، سماجي ۽ معاشي حالتن کي چار چنڊ لڳائي ڇڏيائين، دين دنيا جي ڪمن ۾ پنهنجي خاندان کان گوءِ کڻي ويو، بمبئي ڪائونسل جو ميمبر ٿيو، کيس خانبهادر جو لقب مليو، ڳوٺ قنبر شهر کان اولهه ۾ ڏهه ڪلوميٽر پري ٿيندو، ڳوٺ جي اوڀر ۾ مينهون کاهي ۽ ضلعي لاڙڪاڻي جي مشهور ڊگهه ڍنڍ، اولهه ۾ ٻن ڪلوميٽرن تي وارهه بئراج آهن.
ڳوٺ جو مشهور ڌاڙيل جلال شيخ هسٽري شيٽر ٿي گذريو، جنهن سمي لاڙڪاڻي جو انگريز دور ۾ روينيو عملدار گوڙ والو هو، جنهن هن ڌاڙيل کي سوگهو ڪري پوليس ٿاڻي جون روز حاضريون کارايون.
ذاتيون:
ڦلڻ، شيخ،ڪوري، بڙدي، بروهي، گاڏهي، گهڻائي ۾ ذات شيخ آهي.
قائم خان شيخ صاحب:
هن جي والد نور محمد جو ڪارنامو رهيو، جو هن پنهنجي خاندان کي هي ڳوٺ چونڊي ڏنو، ۽ هن ڳوٺ جي اصلي رهاڪن سان ڀڃي نهايت سٺو هليو، ساڻن رلجي ويو، سڄي ڳوٺ کي رٿا سان گهٽيون سڌيون ويڪريون ڪرايائين، پنهنجون جايون جڳهون عاليشان ٺهرايائين، ڳوٺ رڪارڊ موجب پنهنجي نالي ڪرايائين، ديهه شيخن جي ٺهرايائين، اوري پري ڳوٺن ۾ پنهنجو چڱو نالو قائم ڪري ويو.
سندس پٽ خانبهادر قائم خان شيخ پنهنجي خاندان کان کڻائو ٿي اڀريو، هو نه رڳو قنبر تعلقي ۾ پڌرو ٿيو، پر ضلعي لاڙڪاڻي، سنڌ ۽ هند کان به ٽپي سعودي عرب ۾ پنهنجي پڌرائي ڪرائي چڪو، سندس مختصر ڪارنامن جي وچور ڏجي ٿي.
ڳوٺ ۾ هڪ عاليشان مسجد ٺهرايائين، جنهن ۾ هڪ وقت 500 نمازي نماز پڙهي سگهن ٿا، مسجد جي ڀرسان حجرا ٺهرائي، اهي مدرسي کي ڏنائين ۽ مدرسي جي دائمي خرچ لاءِ زمين 10 ايڪڙ وقف ڪري ڇڏيائين، ديني تعليم پرائڻ لاءِ اور ي پري جا شاگرد هتي رهڻ لڳا، استادن جا خرچ رعايتون مقرر ڪيائين.
هن جو ننگر خانو پيو هلندو هو، جتان هر مهمان ۽ ضرورت مند پيو فائدو وٺندو هو.
مسجد 1920ع ۾ ٺهرائي ۽ ديني تعليم لاءِ بندوبست ڪري 1933ع ۾ حرمين شريفين ڏانهن ارادو ڪيائين ان ڪري ڀر وارن ڳوٺن مان ڳوٺ ڦال، ڳوٺ دڦڙ، ڳوٺ ٻرڙا، تڪ غلام حسين، ڳوٺ همير وغيره وارن کي دعوت ڏئي زيارت لاءِ شوق ڏياري تيار ڪيائين، انهن زيارتين مان جن ٽڪيٽن جو خرچ پاڻ تي کنيو باقي کاڌي پيتي وغيره جو ثمر شيخ صاحب جي حوالي رهيو، پر جن ماڻهن ٽڪيٽون به نه ڀري سگهيون، تن جو خرچ به پاڻ برداشت ڪري وڏو قافلو ٺاهي، حج تي روانو ٿيو، اتي پهچڻ سان هٿ ڪشادو رکيائين.
مسافر خانو:
مدينه شريف ۾ پنهنجي نالي تي هڪ مسافر خانو سنڌ جي حاجين لاءِ ٺهرايائين، علامه دائود پوٽو پنهنجي سوانح حيات م لکي ٿو ته منهنجي تعليم جاري رکڻ لاءِ ماهوار هڪ رپيو شيخ صاحب پاران مون کي ملندو رهندو هو، هي سخي مرد، ديندار، انسان دوست 17 مئي 1936ع تي هي جهان خالي ڪري چڪو.