ڀائيندو لاکو ڳوٺ
هن بستيءَ کي ڀائيندي نالي لاکي ذات واري کڙو ڪرايو، قنبر شهدادڪوٽ روڊ سان نور واهه جي ڏکڻ پاسي تي آهي، قنبر شهر کان 5 ڪلوميٽر پري آهي، ڳوٺ ۽ نور واهه جي وچ تي هڪ کڏ آهي، ڳوٺ وڻن سان ڍڪيل، زمين زرخيز، پيڻ جو پاڻي مٺو آهي.
ڳوٺ ۾ چانڊين ۽ ڏيپرن جو جيهڙو ٿيو، بيگ محمد چانڊيو هن ڳوٺ جو هڪ چڱو ماڻهو هو، جنهن کي سندس گهر جي ڀرسان رات جو ننڊ پيل کي ڪن شاهينگن ڪهاڙين سان پورو ڪري ڇڏيو، جنهن جا ڏوهي 1989ع تائين ڪنهن به نه ڏٺا نه ڪي ڦاٽا، خون گم ٿي ويو، پر چانڊين هن خون جو ڏوهي ڏيپرن کي قرار ڏنو، ان ڪري شڪ جي بنياد تي چانڊين ڏيپرن جا ٻه ماڻهو ماريا، وري ٻيو ڀيرو به ڏيپر مٿان چانڊيا حملو ڪري ويا،جنهن ۾ اڳرائي ڪندڙن مان هڪ چانڊيو سخت زخمي ٿي پيو، اسپتال لاڙڪاڻي پهچڻ سان وفات ڪري ويو، چڱن ماڻهن وچ ۾ پئي چانڊين ۽ ڏيپرن مٿان هڪ لک ويهه هزار رپيا ڏنڊ رکيو، جيڪو هنن ادا ڪري ڇڏيو.
ڳوٺ جو محمد پنهل ڏيپر هڪ مشهور سگهارو ٿي گذريو آهي، سندس گهر واري جاءِ جي هڪ شهتير 3 وزني هن جي روبرو ڪري ٿي، جيڪو هن اڪيلي سر هٿن تي جهپي ورتو، زمين تي ڪرڻ کان شهتير کي بچائي ورتائين ان ڪري گهر جا ڀاتي بچي ويا، هن ڳوٺ جو نور محمد ڪلهوڙو ڏاڍو سخي مرد ٿي گذريو آهي، جنهن سخا جي ڪارنامن کي ڳوٺ وارا ياد ڪندا رهندا آهن، دين محمد ولد محمد پناهه ڪلهوڙو هڪ اسرندڙ اديب آهي.
ذاتيون:
سيد، سومرا، سوهو، شيخ، جيها، ڏيپر، لاکا، ڪلهوڙا، چانڊيا، ڏيپر ذات وڏي انگ آهن.
مولانا عبدالڪريم ملگاڻي هڪ نابينا عالم:
گلشير ملغاڻي 6 ڊسمبر 1978ع تي پنهنجي موجوده ڳوٺ بوهي قبا ۾ مليو، هن جو چوڻ هو ته مولانا عبدالڪريم ولد دودو خان ملغاڻي منهنجو سڳو چاچو ٿئي، اسان جا وڏا اصل ۾ ڳوٺ دوداپور ضلع جيڪب آباد جا رهاڪو هئا، منهنجو چاچو اکين کان نابينو هو، ڪلام پاڪ جو حافظ ۽ عربي پارسي جو دستار بند عالم هوندو هو، سموري ديني تعليم مشهور عالم دين محمد اسماعيل ابڙائي کان مدسي جيئڻ ابڙي ۾ حاصل ڪري، دستار بند ٿيو، هو 1845ع ڌاري پيدا ٿيو، عالم ٿيڻ کان پوءِ هن ديهه لعل محمد اوڍو جي نئون شهر ۾ هڪ مدرسو کوليو، جيڪو 25 سال کن جاري ۽ ساري رهيو، جنهن ۾ حفظ ڪلام پاڪ ۽ عربي پارسي جي تعليم ڏيندو رهندو هو.
مدرسو نئون شهر جا دستار بند عالم:
مولوي محمد بلال کوکر ڳڙهي خيرو جمالي
حافظ مولوي علي مدد خروس، ڳوٺ بڊو تعلقو ڳڙهي ياسين
مولوي عبدالغفور جکرو، ڳوٺ نئون شهر
مولوي قيصر ملغاڻي، تعلقه ڳڙهي خيرو جمالي
مولوي فتح محمد ڳوٺ بوهي قبا تعلقو ڳڙهي ياسين
مولوي جمعو خان جکرو
مولوي اميد علي ڳوٺ نئون شهر
مولوي عبدالڪريم ملغاڻي(1915ع ۾ وفات)
استاد محمد رمضان شيخ:
سندس والد محمد لقمان اصل ڳڙهي صاحب خان تعلقه رتي ديري جو رهاڪو هو، جتي هن کي محمد رمضان 1895ع ۾ پيدا ٿيو، ڪن سببن جي ڪري ڳڙهي صاحب خان کي ڇڏي، ڳوٺ دليل ٻرڙي ۾ اچي دائمي ٿاڪ ڪري ويهي رهيو، هن پنهنجي فرزند کي 1906ع ۾ مدرسه لورڙ تعلقي قنبر ۾ مولوي محمد عيسيٰ وٽ ويهاريو، لورڙ مدرسي ۾ 15 سال پڙهيو، مولوي محمد عيسيٰ اتان ڇڏي 1921ع ۾ حمزي چچي ڳوٺ تعلقي قنبر ۾ مدرسو کوليو، محمد رمضان به پنهنجي استاد سان گڏيو آيو، جتي هن 3 سال پڙهيو، انهي دوران 1925ع ۾ هن شادي ڪئي، ان ڪري هن وڌيڪ پڙهڻ ڇڏي ڏنو ۽ دستاربند ٿيڻ کان رهجي ويو، شاديءَ واري سال ۾ کيس علي اڪبر نالي پٽ ڄائو، ملا محمد رمضان بهار چانڊيي ۾ مڪتب کوليو، جتي پارسي پڙهائڻ لڳو ۽ دليل ٻرڙي ۾ به مڪتب پڻ کوليائين، جنهن کي 1930ع ڌاري مسلم اسڪول بنايائين.
اڳتي هلي علي اڪبر مسلم اسڪول دليل ٻرڙي ۾ پنهنجي والد جو نائب ماستر ٿي رهيو، هي منهنجو دوست هوندو هو، ڳالهائڻ ۾ ڏاڍي رواني، پر پڙهائڻ جو شوقين نه هو، روزاني پنهنجي خانگي ڪمن کي گهڻو وقت ڏيندو هو، جڏهن ته ملا محمد رمضان سٺو پاڙهو استاد ٿي گذريو، علي اڪبر ڪچهرين جو ڪوڏيو، چرچي ۽ مزاح ۾ وڏو تجربو رکندڙ هو، ملا محمد رمضان 1972ع ۾ هي جهان ڇڏي ويو، هو دعا سڳو به ڪندو هو، جنهن کان پوءِ ڏاڍو مشهور ٿي ويو هو.