ماڳ مڪان / شھر / ڳوٺ

لاڙڪاڻو سڀيتا سندو ناڻو

لاڙڪاڻي جي وانجهيل ماو مڪانن ۽ شخصيتن بابت لکيل مضمونن جو ھي ڪتاب ڊاڪٽر غلام علي ھمت علي سانگي جو لکيل آھي. ڊاڪٽر غلام علي سانگي جي ھن ڪتاب ۾ لفظن ۽ جملن جو استعمال نج ڳوٺاڻو آهي. بيان جي جوڙجڪ، فقرن، جملن جي بيهڪ کي اهڙو سينگاريو ۽ سنواريو ويو آهي. محترم سانگي صاحب هن ڪتاب ۾ تاريخ جي هڪ نئين باب کي جنم ڏنو آهي. شامل ڪيل مواد ڏوري ڏسي، مشاهدا ماڻي، روبرو ملاقاتين ذريعي بيان حاصل ڪري، اڳين ڪتابن ۽ ڊائرين کي اٿلائي پٿلائي ڄاڻ حاصل ڪري ڪتاب سرجيو آهي. ڪتاب ۾ ڳوٺن ۽ اوطاقن جا احوال اهڙا ته اچاريا ويا آهن جو پڙهڻ مهل ٻهراڙين جي بيٺڪن جو ڀرپور عڪس اکين اڳيان پيو گذري.
Title Cover of book لاڙڪاڻو سڀيتا سندو ناڻو

مدرسو فيض محمد آگرو

مدرسو فيض محمد آگرو

هي درسگاهه 1886ع ۾ مذڪور ڳوٺ، تعلقي ميهڙ ضلع دادوءَ ۾ کوليو ويو، هي مدرسو لاڙ جي مدرسي ٻيلي جو ماٽي ۽ ڀيچي هو، هي ٻئي شاخون مدرسي جامع الفيوض فيروز شاهه جون اهم ديني سکيا گهر هئا، جن مان هڪ شاخ هيٺين سنڌ لاڙ ۾ قائم ٿي، جنهن علم جي شمع سان لاڙ جي هنڌين ماڳين ماڻهن جون دليون روشن ڪيون ۽ ديني سجاڳي پيدا ڪئي.
مدرسي فيض محمد آگري واري برانچ اتر سنڌ ۾ ڌاڪو ڄمايو، ديني علم کي ترقي ڏياري ۽ ماڻهن کي دماغي ديني سوچ عطا ڪئي، هن اداري 20 سال ڪاميابيءَ سان پورا ڪيا، اڻ ڳڻين شاگردن کي اسلامي سکيا سان سينگاريو ويو، مخصوص شاگردن مدرسي کي پورو وقت ڏئي درس نظامي جو نصاب پورو ڪيو، جن کي فيض ڀريون سندون ڏنيون ويون، وڏي شان مان سان دستاربندي ڪري کين ديني درس تدريس کي جاري رکڻ جي هدايت به ڪئي وئي،اهڙن عالمن مان هيٺيان بختاور هئا:
1. مولانا گلاب الدين چنو فيروز شاهي
2. مولانا محمد پريل آگرو
3. مولانا عنايت الله آگرو سندس ڀائيٽو
4. مولانا محمد صالح ابڙو، گاجي کهاوڙ
5. مولانا محمد علي ضلع نواب شاهه
6. مولانا فيض الڪريم ضلع نواب شاهه
7. مولانا نبي بخش ضلع نواب شاهه
8. مولانا محمد آگرو ضلع نواب شاهه
9. مولانا محمد دائود آگرو ضلع نواب شاهه
10. مولانا محمد اسماعيل ضلع نواب شاهه
11. مولانا فضل محمد ضلع نواب شاهه
مولانا فيض محمد آگرو:
مذڪور مدرس عالم ڳوٺ فيض محمد آگري تعلقي ميهڙ ۾ 1857ع ۾ سرت سنڀالي، هي اهو سال هو جنهن ۾ برصغير اندر انگريزن خلاف آزاديءَ جي هلچل سڄي ڏيهه ۾ باهه ٻاري ڇڏي هئي، هڪ قسم جي برٽش حڪومت خلاف کليل بغاوت هلي رهي هئي، جنهن ۾ هندو توڙي مسلم گڏ وڙهي رهيا هئا.
هن سمورو علم مدرسي جامع الفيوض ۾ علامه عطاءُ الله فيروز شاهي جي رهبري هيٺ ورتو، شان مان سان دستار بندي ڪري سند ورتائين، هي عالم کليل ذهن وارو ۽ هوشيار قسم جو طالب ٿي گذريو، استاد جي سند ۽ هدايت کان پوءِ هن پنهنجي ڳوٺ ۾ مدرسو کولي درس تدريس جو شغل جاري رکيو، مدرسي برپا ٿيڻ جو پهريون سال 1886ع هو، هي علامه حامد الله ٻيلائي جو هم درس هو، هن 50سال عمر ۾ 6 آگسٽ 1906ع ۾ وفات ڪئي.