ڪلمو شريف
لا اِلهٰ اِلا اِلله ۾ سڄو اسلام سمايل آهي. توحيد جو ضد شرڪ آهي جو سڀني گناهن کان وڏو گناهه ۽ سڀني ظلمن کان وڏو ظلم آهي. شرڪ جو بيان مولوي دين محمد صاحب وفائي جي ڪتاب توحيد الاسلام ۾ چڱيءَ طرح بيان ڪيل آهي. ان ڪتاب جي ڪن ڳالهين تي ڪن عالمن جو اعتراض آهي. اُنهن عالمن کي گهرجي ته اُنهن اعتراض وارين ڳالهين کي جدا ڪري باقي جيڪي ڳالهيون سچ پچ شرڪ آهن تن بابت عوام الناس کي رات ڏينهن ڪري سمجهائين ڇو ته هن زماني ۾ شرڪ بلڪل زور وٺي ويو آهي. مولوي صاحب حڪيم فتح محمد جي تازي تصنيف نورالايمان ۾ پڻ شرڪ ۽ بدعتن جي تمام سهڻي سمجهاڻي ڏنل آهي.
سچو موحد اهو آهي جو حق چوڻ ۾ ۽ حق تي هلڻ ۾ نه پنهنجي حرص و هوائن جا خيال رکي، ۽ نه ڪنهن انسان کان ڊڄي، ۽ نه پنهنجي سر جو سانگو رکي. اڄ ڪلهه گهڻا عالم چوندا آهن ته اسان ڇا ڪيون، مجبور آهيون. جان بچائڻ فرض آهي، مصلحت کي ڏسڻو آهي وغيره وغيره! اها ڪمزوري آهي، دل کوٽي عذر گهڻا. اسان جيڪڏهن الله تعاليٰ جي ڪنهن حڪم جي خلاف ٿا هلون ته گويا شيطان کي ٿا مڃون نه الله تعاليٰ کي، شيطان کي معبود ٿا بنايون نه خدا پاڪ کي، پنهن جي حرص وهوس کي ٿا پوڄيون نه پنهنجي پالڻهار کي، ڪنهن انسان يا انسانن جو خوف ٿا رکون نه الله تعاليٰ جو.
اسلام ۾ ڪروڙين مسلمان پڪا موحد ٿي گذريا آهن، مگر هن وقت ڪو ورلي آهي. جيڪي به عالم مون ڏٺا آهن تن ۾ مرحوم مولانا الهيٰ بخش مون کي بلڪل متقي ڏسڻ ۾ آيو. هن ويچاري نڪي مريد ڪيا، نڪي پراون پيسن ۽ دعوتن تي گذران ڪيو. هميشه تعليم ڏيڻ ۾ مصروف رهيو، پڄي سگهندو هوس ته طالب علمن کي مدد پڻ ڪندو هو. سندس اخلاق اهڙا هئا جو مڪانن جي موالين سان به مرڪي ڳالهائيندو هو. ڪنهن سان چڙ ڪونه ڪندو هو. جيڪو گاريون ڏيندو هوس تنهن جو ٻئي ڏينهن منجهس ڪم پوندو هو ته ڏوراپي ڏيڻ کان سواءِ سندس ڪم ڪندو هو.
پر هڪڙي غير مسلمان جو مثال وٺو! مسٽر گانڌي پنهنجي خيال موجب ڌڻيءَ کي مڃيندڙ آهي، بتن يا سج چنڊ وغيره ۾ ايمان ڪونهيس، نڪي شري رامچندر ۽ ڪرشن مهراج کي ڀڳوان ڪري ٿو سمجهي. هن کي رڳو اها خبر ڪانه ٿي پوي ته قرآن شريف الله تعاليٰ جو ڪلام آهي ۽ ڪامل ڪلام آهي. پر تنهن هوندي به سندس عملي قوت ته ڏسو، جنهن به ڳالهه کي حق ٿو سمجهي تنهن تي هڪدم عمل ٿو ڪري، پوءِ ان ۾ سندس گلا ٿئي ته ڇا ٽوڪبازي ٿئي ته ڇا، سڄي دنيا خلاف ٿي پوي ته ڇا، بلڪ سر به هليو وڃي ته ڇا، اهڙو ماڻهو هڪ خدا کان سواءِ ڪنهن کان ڪونه ٿو ڊڄي. اسان مسلمان الله تعاليٰ جي پاڪ ۽ ڪامل ڪتاب ۾ ايمان ٿا رکون مگر مٿس عمل نٿا ڪريون. جيڪڏهن عمل ڪيون ته اسان جي حالت اعليٰ هجي. اهو ئي سبب آهي جو اصحابن سڳورن کي دين ۽ دنيا جي بي انتها ڪاميابي نصيب ٿي.