حج
وڌيڪ خراب ڳالهه وري هيءَ آهي ته جيڪي حاجي حج ڪرڻ ٿا وڃن سي واٽ تي گناهه ڪندا ٿا وڃن ۽ ڪندا ٿا اچن، ۽ موٽي اچڻ بعد ٻيڻا گناهه ٿا ڪن. گويا ان پاڪ ملڪ مان گناهن جي اجازت ۽ سند حاصل ڪري ٿا اچن. افسوس آهي اسان جي حال تي جو اسان انهيءَ پاڪ زمين تي پنهنجا پليت پير رکون جنهن پاڪ زمين تي ٻنهين جهانن جي سردار ﷺ پنهنجا پير گهمايا. جنهن پاڪ زمين تي اسان جي چڱائيءَ لاءِ جفاڪشي ڪيائون، رات ڏينهن اسلام جي تبليغ ڪيائون، سختيون ۽ ظلم سٺائون، انهيءَ پاڪ مٽيءَ تي جنهن رسول الله ﷺ جي مبارڪ پيرن کي چميو. تنهن تي اسان پنهنجا نالائق پير به رکون، ۽ رسول الله ﷺ جي نقش قدم تي نه هلون سندس پيروي به نه ڪيون، سندس نا فرماني به ڪيون پوءِ اهو حج ڪهڙي ڪم جو ٿيو؟
حج روحاني طريقي جي آخري منزل آهي، جنهن ۾ حاجي گهر ٻار ڇڏي دنيا جو حرص ڦٽي ڪري تڪليفون سر تي سهي محبت سان ڀرپور ٿي اسلام ۽ مسلمانن جي لاءِ خود قرباني ڪرڻ لاءِ تيار ٿو ٿئي. جانور جي به جيڪا قرباني ڪئي ٿي وڃي تنهنجو سبق اهو آهي ته انسان ٻين جي ڀلائي لاءِ خود قرباني ڪرڻ جو گڻ سکي ۽ الله تعاليٰ جي محبت کان سواءِ ٻي سڀ محبت ڇڏي ڏئي، ۽ پنهنجي باقي حياتي اسلام ۽ مسلمانن جي ترقي لاءِ وقف ڪري ڇڏي.