لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

سنڌ جي تاريخ جو سچو محقق

سنڌ جي تاريخ جو سچو محقق
سائين مشڪور ڦلڪارو سنڌ جوهڪ انتهائي کاهوڙي محقق آهي. سندس نئين تحقيقي ڪتاب “ سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر ” تي هي ٻه اکر لکندي انتهائي سرهائي محسوس ٿو ڪريان. ڇاڪاڻ ته مشڪور ڦلڪارو سنڌ جو هڪ اهڙو عاشق آهي. جيڪو پنهنجي همت ۽ عشق جي طاقت جي آڌار تي سنڌ جي انتهائي ڏورانهن علائقن ۾ نڪري پوي ٿو. هو جتي به وڃي ٿو، اتي وڃي مشاهدا ڪري ڏٺل شاهدين تي سوچي نتيجا ڪڍي سائنسي بنيادن تي سنڌ جي تاريخ بيان ڪري ٿو. اهوئي سبب آهي، جو سندس هر تحقيق تي سنڌي ماڻهو فخر محسوس ڪن ٿا. سائين جي ايم سيد چوندو هو ،“ ته محبت وڌي آهيان مامري ، نه ته ڪير ڪشالا ڪري ” .انهي وانگر مشڪور به سيلاني فقيرن وانگر ڪشالا ڪري، سنڌ جي لٽيل ۽ گم ٿيل تاريخ کي ظاهر ڪرڻ لاءِ وڏي همت ۽ جرئت سان ڪم ڪري رهيو آهي. جنهن جو ثبوت سندس هي ڪتاب آهي. جنهن ڪتاب لکڻ لاءِ هن اڇڙي ٿر جهڙي ڏکئي علائقي ۾ گهمي انمول معلومات گڏ ڪري ، پڙهندڙن تائين پهچائي آهي.
اهڙي سچي محقق لاءِ هئڻ ته ائين کپندو هو، ته سنڌ سرڪار پاران سندس سرپرستي ۽ مدد ڪئي وڃي ها. پر شايد حڪمرانن جي ترجيحات ۾ سنڌ جي تاريخ کي اجاگر ڪرڻ جهڙو اهم ڪم ۾ شامل ناهي. جيڪو رويو غلامانه سوچ ۽ انگريزن جي پيروي جي عڪاسي ڪري ٿو. ڇاڪاڻ ته انگريزن پوري دنيا ۾ پنهنجي قبضي هيٺ آيل ملڪن جي تاريخ کي مسخ ڪيو. هنن پنهنجي دور ۾ سنڌ ۾ ڪيل پنهنجي ظالمانه حڪمراني بابت اصل حقيقتون هڪ منظم سازش طور لڪايون. انهي جو مثال انهي کان وڌيڪ ڪهڙو ٿي سگهي ٿو، ته انگريز محققن سچائي تي پردا رکي، سنڌ جي آزادي جي تحريڪ حر جدوجهد کي به ڌاڙيلن جي تحريڪ قرار ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي. پر مشڪور پنهنجي تحقيقي ڏاهپ کي استعمال ڪندي، سندن سمورن ڪوڙن جا پردا چاڪ ڪيا آهن. انهي ڪري هي ڪتاب يقينن اهم سنگ ميل ثابت ٿيندو ۽ مشڪور جو هي پورهيو سجايو ٿيندو. آئون سنڌي قوم ۽ خاص طور تي سنڌ جي قومي ڪارڪنن کي گذارش ڪندس ته هي ڪتاب ضرور پڙهن. کين ڄاڻ سان گڏ سنڌ جي تاريخ لکڻ لاءِ رهنمائي حاصل ٿيندي. شال خدا! مشڪور ڦلڪاري کي وڏي ڄمار، صحت ۽ طاقت ڏي، ته جيئن هوسنڌ جي لڪل تاريخ ڳولڻ لاءِ پنهنجا تحقيقي سفر جاري رکي، اسان سنڌين ۽ سموري دنيا جي ماڻهن کي سنڌ جي تاريخ بابت آگاهي ڏيندو رهي .
ڊاڪٽر هدايت ڀٽو
ورلڊ سنڌي ڪانگريس