لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

وڄڻوٺ جو دڙو :

وڄڻوٺ جو دڙو :
هي گهوٽڪي ضلعي ۾ ڏهرڪي کان 15 ڪلوميٽر ۽ ريتي کان 6 ڪلو ميٽر اوڀر اتر جي ڪنڊ تي پهريائين 60 ايڪڙن تي پکڙيل هو، پر هاڻي انهي جا نشان باقي نالي ماتر وڃي رهيا آهن. هن ڀڙي ۾ هڪ عاليشان قلعي جا آثار به هئا، هن آثار ۾ تمام وڏيون سرون جن جو وزن 5 ڪلو کان 10 ڪلو تائين آهي، ملن ٿيون، جيڪي هٿ سان بنا ڪارپ جي ٺهيل آهن. هنن سرن جي ڊيگهه ڏيڍ فوٽ ۽ ويڪر هڪ فوٽ آهي. هتان هيڊي رنگ جي پٿر جا بلاڪ پڻ ملن ٿا. جيڪي ڪنهن مذهبي جاءِ جي باقيات آهن. آثارن جي ڀر ۾ پاڻي جي وهڪري جا به نشان ملن ٿا. هتان جي ماڻهن جي چوڻ موجب هڪ وڏي مورتي به هٿ آئي هئي، جيڪا پنجاب جو ڪو همراه کڻائي ويو. هن آثار مان ٽامي جا ٽيڪنڊا ۽ پنج ڪنڊا سڪا به مليا هئا. جيڪي گم ٿي ويا. هن دڙي جي کوٽائي نه ٿي آهي. هنن آثار جي ڪابه مالڪي نه آهي، انهي ڪري هي قيمتي قديم آثار لاوارثي سبب ختم ٿي ويا آهن. بيهڪ جي لحاظ کان هي قديم ماڳ سرسوتي تهذيب جو ماڳ هو. جنهن ۾ رهاڪو ماڻهن جي باري ۾ وڌيڪ ڄاڻ کوٽائي ۽ تحقيق بعد ئي معلوم ٿي سگهندي.