ٿرڪول جي بلاڪ 2 جون ارضياتي رپورٽون
ٿرڪول جو ارضياتي گراف
ٿرڪول جو اندروني ارضياتي خاڪو
Geological Map Of The Nangar Parkar Lgneous Complex
( Modified after But et al.,1994 ;Jan et al.,1997;Muslim et al., 1997: And Rizvi et al.,2006)
ننگرپارڪر جو ارضياتي نقشو
مٿي ڏنل رپورٽن بابت وضاحت : ضلعي ٿرپارڪر جي شهر اسلام ڪوٽ ڀرسان ڪوئلي جي ڪڍڻ لاءِ بلاڪ نمبر 2 ۾کليل کوٽائي ڪئي ويئي آهي. جنهن مان ٿر جي زمين جي اندرين ڳجهن جي باري ۾ پهريون ڀيرو معلومات منظر عام تي آئي آهي. جنهن سان محققن لاءِ تحقيق جا نوان گس کلندا. انهي ڄاڻ مان سرسوتي جي ريگستاني علائقن جي ٺهڻ جي سببن بابت ڪافي حقيقتون سامهون آيون آهن. انهي ڪري انهن رپورٽن ۽ انهي کان اڳ ۾ ٺاهيل ننگر پارڪر جي ارضياتي نقشي کي پڙهڻ ضروري ٿيندو. جيئن اڳتي هن ريگستاني علائقي بابت رپورٽن جي روشني ۾ نتيجا ڪڍڻ آسان ٿين.
ٿر ڪول جي انهن ارضياتي رپورٽن ۾ڪجهه دورن جو ذڪر آهي انهن دورن بابت وضاحت ڪرڻ ضروري آهي. جيئن پڙهندڙ انهن اوپرن ۽ غير مانوس لفظن ۽ دورن کان واقف ٿي سگهن . جيئن رپورٽ ۽ نتيجا سمجهڻ ۾ وڌيڪ آساني ٿئي، اهي دور هيٺ ڏجن ٿا.
پري ڪيمبرين : ڪيمبرين دور کان اڳيون دور جيڪو تقريبن ٻه ارب سال (200 بلين سال) کان اڳ شروع ٿيو، ۽ سٺ ڪروڙ سال (600 ملين سال) اڳ تائين ڳڻيو وڃي ٿو. هن دور ۾ قديم جبل ۽ ٽڪريون ٺهڻ شروع ٿيون ، هن دور ۾ ڌرتي مان اندران ڪيترائي ٻرندڙ جبل ڦاٽي نڪتا هئا. هن دور ۾ زندگي جي به شروعات ٿي. پر اها اوائلي زندگي تمام گهٽ تعداد ۾ موجود هئي .
ڪريٽاسيوس : هي زمانو چوڏهن ڪروڙ سال (140 ملين سال) اڳ کان ست ڪروڙ سال (70 ملين سال) اڳ تائين ڳڻيو وڃي ٿو. هن دور ۾ ڌرتي جي مٿانهين ٿڌي ماحول ۽ اندروني گرمي جي رد عمل سبب جبلن ۾ اوڀار آيا ۽ سندن اوچائي ۾ اضافو ٿيو. هن دور ۾ زندگي جي پهرين قدمن جا نشان ڌرتي تي لڳا.
ايوسين : هي دور پنج ڪروڙ ستر لک سال (57 ملين سال) اڳ کان 3 ڪروڙ پنجٽيهه لک سال (35 ملين سال) اڳ تائين ڳڻيو وڃي ٿو. هن دور ۾ کرن وارا جانور پيدا ٿيا. هن دور ۾ ڪجهه اهڙا جانور به پيدا ٿيا. جيڪي هٿن ۽ پيرن ۾ شيون جهلي سگهندا هئا ۽ وڻن جي ٽارين کي جهلي ٽپا به ڏيئي سگهندا هئا. ڪجهه اهڙن جانور جي جسماني بناوت ۽ ميڄالي جو وزن به ماڻهو سان ملندڙ جلندڙ هو.
ڪواٽرنري : هي دور اڄ کان ويهه لک سال (2 ملين سال) اڳ کان شروع ٿي. اڄ تائين جاري آهي. هن دور ۾ موجوده ڌرتي جي سموري مانڊاڻ جي شروعات ٿي. هن دور ۾ برفاني ۽ گرم دور شروع ٿيا. جيڪي تحقيق موجب هيل تائين اٺ چيا وڃن ٿا ، يا جن جون نشانيون ۽ شاهديون مليون آهن. ڌرتي تي موجود اڪثر پنڊپهڻ ٿيل جسم هن ئي دور جي موسمي اثرن جي شاهدي ڏين ٿا.
ٿرڪول جي بلاڪ 2 جون ارضياتي رپورٽون جيڪي جديد سائنسي انداز ۾ مٽي ۽ اندر موجود شين جي ريڊيو ميٽرڪ ڊيٽنگ موجب ڪاربان ڊيٽنگ ٽيسٽ ۽ فاسلز ۽ ووڊ اسٽيٽمينٽ ڊيٽنگ جي بنيادن تي عالمي سائنسي ماهرن ۽ مقامي ماهرن گڏجي تيار ڪيون آهن. انهن موجب ٿر ۾ موجود واري جون ڀٽون ڪوارٽرنري دور ۾ ٺهيون جن جي عمر ويهه هزار سال آهي، انهن ڀٽن جي هيٺان ڪٿي ڏيڍ سئو فوٽ ته ڪٿي هڪ سئو پنجهٺ فوٽن تي پاڻي جو پنڌرهن کان ارڙهن فوٽن جو هڪ تهه موجود آهي. جيڪو پاڻي برساتن سبب اتي گڏ ٿيندو رهي ٿو. جنهن پاڻي مان ٿر جا ماڻهو کوهه کوٽي پاڻي استعمال ڪن ٿا. هن پاڻي جو تهه به ڪواٽرنري دور جو آهي، هن جي عمر چاليهه هزار سال آهي. انهي پاڻي جي هيٺان مٽي ۽ واريءَ جا گرمي ۽ هيٺئين طرف پريشر وارا ٻه تهه آهن، پهريون تهه ڪٿي ٻه سئو چاليهن فوٽ ، ته ڪٿي ٻه سئو_ڏهن فوٽن جو آهي. اهو تهه واري، سنهي مٽي،۽ ريتي وارو آهي. ۽ انهي جي هيٺان ٻيو تهه جيڪو نج دريائي واري جو آهي انهي تهه جي ٿولهه ڪٿي پنڌرهن فوٽ ته ڪٿي وري ٻارهن فوٽ آهي. اهي ٻئي تهه به ڪواٽرنري دور جا ۽ پنج لک سال پراڻا آهن. انهي جي هيٺان وري پاڻي جو تهه آهي، جنهن جي ٿولهه ڪٿي ٽيهه فوٽ ته ڪٿي پنجيتاليهه فوٽ آهي. انهي جي هيٺان ڪوئلي، چينيءَ مٽي، ۽ ڪاربان جي سنهڙن ذرڙن جو هڪ گڏيل تهه آهي. هن مٽي جي تهه مان پاڻي گذري نه ٿو سگهي. جنهن سموري تهه جي ٿولهه ڪٿي ٻه سئوچاليهه فوٽ ته ڪٿي ٻه سئو ستر فوٽ آهي. جيڪو تهه ايوسين دور ۾ ٽي ڪروڙ چاليهه لک سال اڳي هتي جي گهاٽن ٻيلن جي آڪسيجن جي کوٽ سبب سڪي وڃڻ ۽ پوءِ انهي جي مٿان مٽي جي وري وڃڻ بعد مٿئين مٽي جي دٻاءَ ،گئسن جي ڪيميائي عمل مان گذري انهي حالت ۾ پهتو آهي. انهي ڪوئلي واري تهه جي هيٺان وري پاڻي جو تهه آهي. جيڪو ڪٿي نوي فوٽ ته ڪٿي هڪ سئو ويهه فوٽ ٿلهو آهي. انهي جي هيٺان گرينائيٽ (Granite ) جو تهه آهي. جيڪو پري ڪئمبرين دور ۾ اڄ کان هڪ ارب سال (100 بلين سال) اڳي زير زمين زميني پليٽن جي چرپر سبب سمنڊ اندر ڪنهن ٻرندڙ جبل جي ڦاٽڻ ۽ لاوي جي مٿي اچڻ ۽ ان لاوي جو پاڻي ۾ مليل لوڻ سان گڏجڻ ۽ پوءِ ڄمڻ جي عمل مان گذري گرينائيٽ جو هڪ تهه بنجي ويو، وري ڪريٽاسيوس دور ۾ يعني چوڏهن ڪروڙ سال اڳ اهو لاوي مان جڙيل گرينائيٽ جو تهه تيزي سان مٿي اڀرڻ شروع ٿيو ۽ سوين فوٽ مٿي اچي جبل جو روپ اختيار ڪيائين. انهي گرينائيٽ جا رنگ گلابي۽ ٻين رنگن مائل آهن. انهي کان هيٺ ارضياتي سروي نه ٿيڻ سبب خبر ناهي ته ڇا آهي؟
ٿر ڪول جي بلاڪ 2 جي ارضياتي رپورٽن ۾ ڄاڻايل ڳالهين مان هيٺيون حقيقتون پڌريون ٿيون آهن. جيڪي اڳتي هلي تحقيق جي دنيا لاءِ نوان گس کولينديون. انهي ڪري اچو ته انهن رپورٽن جي بنياد تي ڪجهه نتيجا حاصل ڪري پوءِ اڳتي وڌون.
پهرين ڳالهه ته اڄ کان هڪ ارب سال اڳ يعني پري ڪيمبرين دور۾ ڌرتي تي پاڻي موجود هو، جيڪو لوڻياٺو هو. انهي وقت زلزلن اچڻ سان پاڻي جي اندر موجود ٻرندڙ جبل ڦاٽا ۽ نتيجي ۾ لاوو زمين کان ٻاهر نڪري لوڻياٺي پاڻي ۾ اجهامڻ سبب ميگما ايسڊڪ عمل مان گذري گرينائيٽ جي تهه ۾تبديل ٿيو.
انهي ڳالهه مان اهو نتيجو ڪڍي سگهجي ٿو، ته انهي وقت زمين تي موجود ماحول جي گئسن جي رد عمل جي نتيجي ۾ برساتن جو دور شروع ٿيو. جنهن سبب پکڙيل پاڻي زميني ۽ فضائي ڪيميائي مادن جي ملڻ سبب نمڪين ٿيو. انهي ئي دور ۾ زمين جي اندروني پليٽن ۾ چرپر پيدا ٿي. ۽ زلزلن جو دور شروع ٿيو، جنهن سلسلي جي ڪڙي هي زلزلو به هو. زلزلن جي ڪري زمين مان ڦاٽي نڪتل لاوو زمين جي مٿاڇري تي موجود برساتي لوڻياسي پاڻي ملڻ سان گرينائيٽ جو تهه ٺهيو. ٻي ڳالهه ته ڪريٽاسيوس دور ۾ انهي پکڙيل گرينائيٽ جي تهه ۾ تيزي سان اڀار آيو، جنهن سبب پکڙيل لاوي جو تهه مٿي اچي سوين فوٽ ٿلهو ۽ اوچو ٿي ويو.
انهي ڳالهه مان اهو نتيجو ڪڍي سگهجي ٿو، ته پکڙيل پهرئين لاوي جي تهه تي بعد ۾ آيل ڪنهن ڊگهي برساتي دور سبب ڌرتي جي مٿاڇري تي مٽي جو تهه چڙهيو، جنهن سبب ننڍين پاڙن وارا ٻوٽا اڀڙي آيا ، ۽ پوءِ مٽي جي تهه ٿلهي ٿيڻ بعد گهاٽا ٻيلا ۽ جهنگ اڀڙي آيا، جيڪي سڀ برساتي پاڻي، دريائي وهڪرن ۽ ڪوهستان مان آيل برساتي پاڻي جي هن طرف ايندڙ وهڪرن سبب اڀڙيا، ساوا رهيا ۽ ٻيلا ٿي ويا. جن مان نڪتل آڪسيجن سبب ڌرتي جي مٿاڇري تي ٿڌ وڌي ۽ گرينائيٽ جي تهه ۾ سوين فوٽن جو اوڀار آيو. جنهن جي شاهدي ڪارونجهر جبل جي سلسلي جون ڌار ڌار بيٺل هڪ سئو نوَ ٽڪريون ۽ ٿر ڪول ايريا جي آسپاس پنجيتاليهه ٻيون ننڍڙيون ٽڪريون ڏين ٿيون. انهن ڳالهين جي پڪي شاهدي گرينائيٽ جي مٿان بيٺل پاڻي جو ڪٿي هڪ سئو ويهه فوٽ ته ڪٿي نوي فوٽ جو تهه ڏيئي رهيو آهي. انهي کان سواءِ انهن گهاٽن جهنگلن ۽ ٻيلن جي آڪسيجن جي کوٽ سبب سڪي وڃڻ ۽ مٽي ۾ دٻجي وڃڻ جي شاهدي ڪوئلي جي ذخيرن جي شڪل ۾ اڄ ٿر ڪول ايريا ۾ موجود آهن. انهن وڻن جي اوچتي آڪسيجن ختم ٿي وڃڻ ۽ سڪي وڃڻ جو سبب ڪريٽاسيوس دور ۾ آيل اهو گرينائيٽ جي تهه جو اوڀار هو، جنهن ٻرندڙ جبلن جيان ڦاٽي مختلف جاين تي ڪارونجهر جي ٽڪرين ۽ آسپاس جي ننڍڙين جابلو ٽڪرين جي صورت ورتي. جنهن سبب لاوي ۽ باهه پکڙڻ سبب ۽ دونهين پيدا ٿيڻ سان آڪسيجن ختم ٿي ويئي، نتيجي ۾ اهي گهاٽا ٻيلا سڙي ۽ سڪي ويا. انهن ٻيلن جي سڙڻ جي عمل جي شاهدي ڪوئلي واري تهه ۾ چيني مٽي ۽ ڪاربان ۽ سڪڻ جي شاهدي ڪوئلو ڏيئي رهيا آهن. جيڪي سڀ شيون ڪوئلي جي ذخيرن واري ڪٿي ٻه سئو ستر فوٽ ته ڪٿي ٻه سئو چاليهه فوٽ ٿلهي تهه ۾ موجود آهن. جيڪو سمورو عمل ايوسين زماني ۾ پنج ڪروڙ ستر لک سال اڳ ٿيو هو. انهي بعد وري برساتن سبب پاڻي جي وهڪرن جو دور هليو، جنهن جي شاهدي ڪوئلي جي ذخيرن مٿان پاڻي جو پنجيتاليهه فوٽن کان ٽيهه فوٽن جو تهه ڏيئي رهيو آهي. انهي بعد وري خشڪ دورن ۽ برساتي ۽ دريائي دورن جو دور هلندو رهيو. جنهن جي شاهدي پهرئين پاڻي جي هيٺان ڪٿي ٻه سئو ويهه ته ڪٿي ٻه سئو ايڪيهه فوٽن وارو ٿلهو ، ريتي ، واريءَ ۽ سنهي مٽي وارو تهه ۽ انهي جي هيٺان گڏوگڏ ڪٿي پنڌرهن فوٽ ته ڪٿي ٻارهن فوٽ دريائي واريءَ وارا تهه ڏيئي رهيا آهن. جيڪي ٻئي تهه پنج لک سال اڳ ٺهيا. انهي جي مٿان موجوده دور جي برساتن جو پاڻي جيڪو چاليهه هزار سالن کان گڏ ٿيندو اچي، جنهن تي هن دور جي ماڻهن جا کوهه موجود آهن، ۽ انهن جي مٿان واري جون ڀٽون جيڪي ارضياتي رپورٽن موجب گذريل ويهه هزار سالن کان موجود آهن.
ٿر ڪول جي ارضياتي رپورٽن مان حيران ڪندڙ صحيح سائنسي معلومات ۽ انهي معلومات مان اخذ ڪيل نتيجن جي روشني ۾ هن ڪتاب جي ايندڙ موضوعن تي غور ويچار ڪري ڪي وڌيڪ نتيجا حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪبي، جيئن هن ڪتاب جي موضوعن کي سائنسي انداز ۾ ڇنڊي ڦوڪي صاف ڪري، هنن موضوعن تي آئنده لکڻ وارن محققن لاءِ ڪي تحقيقي بنياد رکي سگهجن. جنهن سائنسي انداز ۾ ٿيل تحقيق ئي اڳتي هلي، تاريخ جي علم کي سائنسي علم جي درجي ڏيارڻ ۾ مددگار ٿيندي.