هماليا جبل جو تاريخي جائزو
ڪارونجهر جبل جي انهي مٿي ذڪر ڪيل قدامت ۽ انهي نئين جديد ارضياتي رپورٽن جي انڪشاف مان اٿندڙ سوالن جي جواب حاصل ٿيڻ تائين اچو، ته پراڻي تحقيق موجب ڳالهه کي اڳتي وڌائجي. انهي لاءِ اسان کي اڳ ۾ ڪيل تحقيقن جو سهارو وٺڻو پوندو. اڳتي ڳالهه کي وڌائڻ لاءِ اسان کي ارضياتي ماهرن جي چوڻ موجب ڌرتي ۾ آيل تبديلين کي به ڏسڻو پوندو. جيئن اسين انهي ڳالهه جي تهه تائين پهچي سگهون. ارضياتي ماهرن جي چوڻ موجب اڄ کان ساڍا چار ارب سال اڳ ڏکڻ ايشيا ۾ هڪ وڏو زلزلو آيو. جنهن سبب هماليا جي جبلن جو سلسلو وجود ۾ آيو. يعني هماليا جبل ڌرتي تي موجود جبلن ۾ قديم جبلن ۾ شمار ٿئي ٿو. پر تازي تحقيق بعد هماليا جو اوچي جبل جووجود ڪارونجهر جبل کان اڳ ۾ ظاهر ٿيو. ان بعد ڌرتي تي ماحولياتي گئسن سبب آيل برفاني دورن جي پڇاڙي ۽ گرم دورن جي شروعات ۾ زير زمين زميني پليٽن جي چرپر سبب انهي جبل جي شڪل ۽ اوچائي ۾وقت بوقت تبديليون اينديون رهيون. زميني ماهرن جي اها به راءِ آهي، ته ستيتاليهه ڪروڙ سال اڳ ۾ ڌرتي تي وڏن زلزلن جو دور آيو. جنهن سبب هماليا جي اوچائي ۾ واڌ آئي. انهي کان سواءِ هماليا بابت به ٻيو ڪو تحقيقي تاريخي مواد موجود ناهي. البت انديشن، انومانن ۽ مذهبي قديم ڪتابن ۾ ڏنل ديومالائي قصن ۽ ڪهاڻين ۾ هماليا جي وجود جي نشاندهي بابت ڪجهه مواد موجود آهي. پر انهي مواد جي به ڪا سائنسي بنيادن تي تحقيقي کوجنا نه ٿي آهي. نه ئي ڪا حتمي راءِ جڙي سگهي آهي. انهي ڪري بين الاقوامي تحقيقي ادارن کي هن طرف توجهه ڏيڻ گهرجي. انهي ڏس ۾ اڃان صرف هڪڙي ڪوشش جي سلسلي ۾ سال 1950ع ۾ ڪولمبو پلان منصوبي تحت ڪئنيڊا جي ماهرن ڌرتي جا فضائي فوٽو ڪڍيا هئا. انهن ڪولمبو پلان جي نقشن جو تعداد اڍائي سئو کن آهي. جن فوٽن ۽ نقشن مان به اها تصديق ٿئي ٿي، ته هماليا ۽ ڌرتي جي ٻين حصن ۾ زلزلن سبب مختلف جغرافيائي تبديليون آيون. ڌرتي جي مٿاڇري تي زلزلن سبب وڏا ڏار به پيا، جيڪي ڏار هماليا ۾ به پيا. اڳتي هلي انهن پيل ڏارن مان هماليائي ندين جو جنم ٿيو، ۽ وهڪرن سبب ڊيلٽائن ٺهڻ جو عمل شروع ٿيو. انهي ساراهه جوڳي ڪوشش کان سواءِ وري ٻي ڪا قابل ذڪر ڪوشش نه ڪئي ويئي آهي .
انهي ڪوشش جي نتيجن کي سامهون رکندي ، قديم ڪتابن ۽ لوڪ ادب ۾ موجود ڏندڪٿائن کي پڙهڻ بعد انديشن ۽ اندازن جي بنياد تي اهو چئي سگهجي ٿو، ته هماليا جي منظر عام تي اچڻ بعد هڪ طرف برفاني دورن ۽ گرم دورن جي لڪ لڪوٽي ۾ هن ڌرتي جي تمام وڏي ۽ اوچي جبل جي جوڙجڪ ۾ تبديليون اينديون رهيون، ته ٻئي طرف وري برساتي دورن ۾ پاڻي جي هئڻ سبب هماليا ۾ زندگي پهريان ساهه کنيا . لڳي ٿو ته برساتن سبب هتي هڪ طرف هماليا جي گرمي ۾ گهٽتائي ٿي، ته ٻئي طرف وڻ ٻوٽا به اڀڙڻ شروع ٿيا. وڻن سبب آڪسيجن جي مقدار ۾ اضافو ٿيو. آڪسيجن جي موجودگي ۾ پاڻي ۾ حياتياتي سگهه پيدا ٿي. ائين هماليا جبل شايد ڌرتي جو پهريون حصو هجي، جتي زندگي جي واڌ ويجهه ٿي. پر انهي زندگي جي واڌ ويجهه کي زلزلن کانسواءِ برفاني دورن ۽ گرم دورن جي اچ وڃ سخت متاثر ڪيو هوندو. بحرحال گئسن سبب آيل برفاني دورن جي خاتمي بعد آيل گرم دور جي زلزلن سبب هماليا جي موجوده جوڙجڪ ٿي، ۽ هماليا ڌرتي جي گولي تي تمام وڏي اوچائي واري جبل جي شڪل ۾ وڃي بيٺو آهي. هماليا جبل جي ارتقا ۽ تبديلي جو عمل ائين ڪروڙين سالن ۾ وڃي مڪمل ٿيو. هماليا جي تقريبن ڌرتي جي پوري فضا کي والاريندڙ اوچائي زلزلن سبب گرمائش ۽ گئسن جي پيدائش ۽ هيٺان کان وڻن مان جنم ورتل آڪسيجن جي مقدار سبب هماليا کان برساتن جو هڪ ڊگهو سلسلو شروع ٿيو. هماليا جي چوٽي تي فضائي ٿڌ وڌڻ سبب برف وسڻ شروع ٿي، ائين هماليا جي چوٽي کان هيٺين جابلو اوچن ميدانن تي گليشيئر ٺهڻ لڳا. جيڪي دريائن کي جنم ڏيڻ جو سبب بڻيا. جن دريائن اڳتي هلي هماليا جي هيٺائين پاڙ کان ڊيلٽا ٺاهڻ شروع ڪيا ۽ ائين ڊيلٽائن ٺهڻ جو عمل شروع ٿيو. جيڪو انهن دريائن جي پوڇڙي يعني ڇوڙ تائين قائم رهندو آيو ۽ اڃان تائين اهو ڊيلٽائن جي ٺهڻ ۽ ختم ٿيڻ جو سلسلو جاري آهي. اهو سلسلو تيسيتائين جاري رهندو، جيسيتائين هماليا جبل جي موجوده هيئت ۾ ڪا تبديلي نه ٿي اچي.