سنڌ ۾ سرسوتي تهذيب سان لاڳاپيل قديم ماڳ مڪان
سرسوتي تهذيب جو دائرو هونئن ته تمام وڏو آهي. جيڪو گنگا ندي جي ڊيلٽا ۽ سنڌو ندي جي ڊيلٽا جي وچ ۾ پکڙيل آهي. جنهن ۾ سوين قديم ماڳ مڪان آهن. جن جي کوٽائي ۽ مڪمل تحقيق بعد ئي هن قديم تهذيب جا ڳجها راز پڌرا ٿيندا. جيڪو هڪ تمام وڏو ڪم آهي، جيڪو ڪي ملڪي ادارا ئي ڪري سگهن ٿا. اڪيلي ماڻهو جي وس جي ڳالهه ناهي. هن ڪتاب ۾ جيئن ته سنڌ ۾ موجود سرسوتي جي ڊيلٽا جي ننڍڙي حصي کي ڏسي مشاهدو ڪري ڪجهه نتيجا ڪڍڻ جي ڪوشش ڪري سگهجي ٿي. انهي ڪري اهو ضروري آهي، ته سرسوتي ڊيلٽا جي سنڌ واري حصي ۾ موجود قديم ماڳ مڪانن بابت ڪجهه ڄاڻڻ جي ڪوشش ڪجي. هونئن ته سرسوتي جي سنڌ واري حصي ۾ به ڪافي ماڳ مڪان اهڙا به هوندا، جيڪي ڊيلٽا جي هن حصي جي ريگستان ۾ هزارين مڻ مٽي جي هيٺان دٻيل هوندا. جن جي ڳولا به ادارن لاءِ ئي ممڪن آهي. باقي اڪيلي سر انهن سمورن ماڳن جا رڳو نالا به هٿ ڪرڻ مشڪل آهن. پر جن ماڳن جي ماضي ۾ کوٽائي ٿي آهي، يا انهن جي باري ۾ ڪجهه محققن تحقيق به ڪئي آهي. يا مون پنهنجي تحقيقي سفر ۾ جيڪي ماڳ ڳولي لڌا. تن جو ذڪر ڪرڻ هن ڪتاب ۾ نهايت ضروري آهي. جيئن قديم سرسوتي تهذيب جي باري ۾ ڪجهه ڄاڻ حاصل ٿي سگهي. هيستائين سنڌ جي سرسوتي ڊيلٽا جي حصي ۾ جن به تاريخي ماڳن جي معلومات ملي سگهي آهي سا هيٺ ڏجي ٿي.