لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

اڇڙي ٿر جا پکي

اڇڙي ٿر جا پکي
اڇڙو ٿر جتي جاگرافي جي مختلف حالتن جو مجموعو آهي، اتي فطرتي حسن جون به ڪئين دلفريب رنگينيون سانڍي رکڻ سبب ڏسندڙن کي هي صحرا پاڻ جهاڳڻ تي مجبور ڪري ٿو. هتي هڪ طرف محدود قسم جا وڻ موجود آهن، ته ٻئي طرف انهن وڻن جي آسيس ۾ ڪئين خوبصورت پکي به پنهنجي ٻولين سان ماحول کي مترنم بنائين ٿا. هتي هڪ طرف ٻاهرين ملڪن جا پکي مختلف موسمن ۾ هتان جي آسمان کي پنهنجي اڏارن سان خوبصورت بنائين ٿا، ته ٻئي طرف هتان جي اداس شامن ۾ خوشي جا رنگ ڀري ماڻهن جي دردن جو درمان بڻجن ٿا. ته ٽئي طرف وري هتي ڪجهه اهڙا پکي به موجود آهن. جيڪي هتان جي حالتن ۽ موسمن سان پنهنجو ناتو قائم رکي، هتي جي حسن کي لانجهو ٿيڻ نه ٿا ڏين . اڇڙي ۾ هيٺيان پکي ڏسڻ لاءِ ملن ٿا . ٽاڪروڳيرو، ٽٽڻ ڳيري ، ابابيل، اڇڙوتتر، باز، بربلو، ٻاٻيهو، ٻاٽيڀڙ، ٻوڙي، ڀونتري، ڪويل، ٽڪلو، تلور،ٽٽيهر، پاريل ، پُٽيو، جهرڪي، چانهن پکي، چٻرو، چچوني، چنڊول، ڇاپاڪو، ڍُوڏ ، سرڻ، سوندو، شيخ ممولي، ڦدو، ڦوسڙي، ڪاٺڪٽو، وهيو، ڪارپيٽي، ڪارڪڻڇي، ڪانگ، ڪبوتر، ڪٻر، ڪونج ،گرڙ، گگهه پکي ،گوئڙ، ڳجهه، لالي، ليلهو، متاهه ، ملهاري، مور، هدهد ۽ هُڙيو وغيره.