حر جدوجهد جا اڇڙي ٿر تي پوندڙ ماحولياتي اثر
حر جدوجهد دوران پورو اڇڙوٿر ميدان جنگ رهيو. حر گوريلن جي ڪارواين ۽ انگريز فوج جي بمباري سبب هتي وڏيون جاگرافيائي تبديليون آيون. جتي خوبصورت ٻيلا هئا، اتي ڍنڍون ٿي ويون، جتي ڍنڍون هيون اتي بارود جي باهه ويراني ڪري ڇڏي، بمباري سبب بارود جي برسات هتي پکين، جانورن ۽ وڻن کي به تباهه ڪري ڇڏيو. وسندڙ خوبصورت ڳوٺن وارو اڇڙو ٿر ويران ۽ سڙيل کنڊرات ۾ تبديل ٿي ويو. انگريزن جي فوج اڇڙي ٿر جي کوهن ۽ آبي ذخيرن ۾ زهر اڇلايو، جنهن سبب زهريلي پاڻي پيئڻ سان ڪافي جهنگلي جيوت به اڻ لڀ ٿي ويئي. انهي ٿيل تباهي جو انگريزن جي وڃڻ کانپوءِ به هيترو عرصو گذرڻ جي باوجود ڪو ازالو نه ٿي سگهيو آهي. سرسوتي جي پاڻي جي بيوفائي کانپوءِ هي هن علائقي تي ٻيو وڏو سانحو هو جنهن هتان جي سموري حسناڪي کي ماضي جو حصو بنائي ڇڏيو.
حر جدوجهد جا اڇڙي ٿر تي پوندڙ اقتصادي اثر
اڇڙو ٿر خوبصورت نخلستانن، خوبصورت ڍنڍن ۽ خوبصورت ٻيلن ۽ ڪس ۾ ناري جي وهڪرن سبب هڪ خوبصورت ڏيک ڏيڻ سان گڏ وسندڙ ڀٽن تي قائم ڳوٺڙن سان گڏ ننڍن ننڍن شهرن ۽ واپاري مرڪزن سبب به خوشحال علائقو هو. هتي هڪ طرف مال جي چراگاهن سبب مالوند ماڻهو مال جا ڌڻ ڌاري گذر سفر ڪندا هئا، ته ٻئي طرف ڍنڍن جي ڪنارن تي مڇي ماري گذارو ڪندڙ ماڻهو موجود هئا ، ٽئين طرف هتان جي ننڍڙن شهرن ۾ هڪ طرف گيهه ، اناج، جا وڏا واپاري مرڪز هئا، ته ٻئي طرف هنن ننڍڙن شهرن ۾ رهندڙ هنر مند ماڻهو وڏي محنت سان خوبصورت شيون ٺاهي آڻي شهرن ۾ وڪڻندا هئا. وري ٽئين طرف هتان جا واپاري قافلا اوڀر طرف راجستان جي شهرن تائين مال آڻيندا ۽ نيندا هئا ، چوٿين طرف ناري جي اولهه طرف سنڌ جي شهرن سان به سندن ڏيتي ليتي ۽ وڻج واپار هلندو رهندو هو. جنهن سبب هتي شين جي مٽا سٽا سبب هر شئي انهن ننڍڙن شهرن ۾ ملي ويندي هئي. انهن سڀني ڳالهين سبب هتي بک بدحالي يا شين جي کوٽ سبب ضرورتن جي پورائي ڪرڻ لاءِ ڪا پريشاني نه هئي. انهي ڪري هتي محبت ۽ ميٺ جو ماحول هوندو هو. پرحر جدوجهد سبب هن علائقي جي ميدان جنگ ٿيڻ سبب اها سموري خوشحالي ۽ ننڍڙا شهر ويران ٿي ويا ، هن وقت انهن جا صرف کندرات موجود آهن . هتي هن وقت نه شهر آهي نه مال جو چارو نه خوشحالي ، هرسال سهوليتون نه هئڻ سبب يا ڏڪار ٿيڻ سبب ڪيتريون قيمتي جانيون ضايع ٿيو وڃن. هتي زندگي گذارڻ هڪ وڏو چيلينج آهي.