لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

دُٻِيءَ جو دڙو

دُٻِيءَ جو دڙو
ضلعي خيرپور جي تعلقي ميرواهه جي اڇڙي ٿر ۾ هي قديم دڙو موجود آهي. آسپاس واريءَ جون ڀٽون ڏاکڻئين پاسي ڊرينهن واري کليل صحرا سبب هن قديم آثار جا نشان ڪڏهن واري مان ظاهر ٿيندا آهن، ته ڪڏهن واري ۾ پورجڻ سبب گم هوندا آهن. هن دڙي بابت ڪا منظم تحقيق يا کوٽائي نه ٿي آهي. انهي ڪري هن قديم ماڳ بابت ڪا مستند ڄاڻ حاصل نه ٿي سگهي آهي. آثارن کي ڏسڻ سان معلوم ٿو ٿئي، ته هي تاريخي ماڳ قديم ماڳ جي حيثيت رکندڙ آهي. هتان ملندڙ شين ۾ آڳاٽا ٺڪر جا ٿانو، بنا ڪارپ جي ٺهيل قديم شروعاتي دور جو سرون، انهي کان علاوه پٿر جي دور جا اوزار جن ۾ ڪپ ، ڇريون ، پٿر مان ٺهيل تيرن جون اڻيون ، پٿر جون ڇلون ۽ چقمقي پٿر جا ٽڪرا پڻ ملن ٿا. هتان ملندڙ شيون ، هاڪڙي درياهه جي ڪناري وارن ماڳن ۽ ڪوٽڊيجي مان ملندڙ شين سان مشابهت رکن ٿيون. هن ماڳ جي کوٽائي ۽ مالڪي ڪرڻ جي اشد ضرورت آهي. ڇاڪاڻ ته هن ماڳ جي کوٽائي سان تاريخ جا ڪيترائي دفن ٿيل راز ظاهر ٿيندا.