لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

اڇڙي ٿر جا گهرو هنر

اڇڙي ٿر جا گهرو هنر
اڇڙي ٿر ۾ جيئن ته ماڻهن جي گذران جو ذريعو چوپايو مال ڌارڻ آهي، انهي ڪري هتي چراگاهي ۽ . ڌنار ڪلچر وڌيڪ سگهارو آهي. مال جي چاري ، پاڻي جي مسئلن ۽ شهرن جي پري هجڻ ، مواصلاتي سهوليتن جي اڻهوند سبب ماڻهن جون سموريون سرگرميون چوپائي مال جي سار سنڀال ۾ گذرن ٿيون. انهي ڪري هتي ملڪ جي ٻين حصن جي ڀيٽ ۾ گهريلو هٿ جي هنرن طرف ماڻهن جو رجحان گهٽ آهي. پر تنهن هوندي به هتي شهرن جي پري هجڻ ، ضرورت جي شين جي گهرج ۽ مال مان ملندڙ ، ڏاس ، ان ۽ ملس مان ضروري شيون ٺاهڻ جا ڪاريگر موجود آهن. هر ڌنار جي هٿ ۾ ڏاس جو ڍيرو هوندو آهي. جيڪو هو ڪتيندو رهندو آهي. جنهن مان هو پنهنجي ضرورت جون شيون ، فراسيون ، کرڙيون ، ٻوجها ، خرزينون ، کڙيا ، رسا ، وغيره ڪاريگرن کان ٺهرائي گهرن ۾ رکندا آهن. انهي کانسواءِ اٺن جا پاکڙا ، جنڊا ، گهرن ۽ چئونرن جي اڏاوت لاءِ ڪاٺ جا مل، ڪايا ، داسا ، ٿوڻيون ، پسرون ۽ سَرن مان ڇَپر ، سرن جي تيلين مان کارا ، کاريون ، ٽٻڻيون ، ٽٻڪ ، پينگها ، گاگڙا، ڇڄ وغيره ٺاهيندا آهن. اهي ڪم گهڻو ڪري ڀيل ، مينگهواڙ ۽ ڪجهه مسلمان ذاتين وارا به ڪندا اهن. انهي کان علاوه اڇڙي ٿر جون عورتون به واندڪائي ۾ اڳٺ ، رليون ، گج ، رومال وغيره ٺاهينديون آهن. انهي کان علاوه اڇڙي ٿر ۾ ڪجهه خانه بدوش قسم جا لاڏائو ماڻهو به موسمي لحاظ کان لڏپلاڻ ڪندا رهندا آهن. انهن ۾ خاص ڪري ملاحن جي اڪثريت آهي. انهن کي پکائي به سڏيندا آهن. هي گهڻو ڪري ڍنڍن ، جهنگن ، ڀڏن ۽ خاص ڪري مکي جي آسپاس ۽ ناري جي علائقن ۾ لڏپلاڻ ڪندا رهندا آهن. هي وڏا هنر مند آهن، زالين، مڙسين، ٻارين ٻچين پنهنجن هنري ڪمن ۾ مصروف رهندا آهن. هي پن مان تئُونريون ۽ پکا ، سر جي پنن مان مُڃ سرن جي تيلين مان ڪڙيون ، کارا ، کاريون ، ٽٻڪ ۽ ٽٻڻيون، ڪرسيون ٽيبلون دروازن ۽ درين جو چِڪُون ، ٻارن جا پينگها وغيره اڪ مان آڪارو ڪڍي انهي مان رسا ، واڻ ، کوهه جا ورت رسا ۽ لئي جي سنهين ڪاٺين مان کارا ۽ کاريون به ٺاهيندا آهن. بحرحال اڇڙي ٿر جا گهرو هنر سندن پنهنجن ذاتي ضرورتن جي بنياد تي آهن. وڪري يا مارڪيٽنگ جو شعور ناهي. جيڪڏهن هتي گهريلو صنعتن جو رواج ۽ هنري سکيا جا مرڪز کوليا وڃن، ته ڪافي ماڻهن کي روزگار ملڻ سان گڏ پرڏيهي ناڻو به ڪمائي سگهجي ٿو