لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

اڇڙي ٿر ۾سُرندر جانور، جِيت ۽ بلائون

اڇڙي ٿر ۾سُرندر جانور، جِيت ۽ بلائون
اڇڙي ٿر جي جاگرافيائي، موسمي، حالتن، ماحولياتي اثرن جي نتيجي ۾ هتي اسرندڙ جيوت ۾ سرندڙ جانورن، جيتن، نانگن ۽ بلائن جي به هڪ تمام وڏي دنيا آباد آهي . هتي اڪثر سال جي مختلف موسمن ۾ انهن جي چرپر ۽ اسرڻ جو عمل جاري رهندو آهي. انهن جيتن ، نانگن ۽ بلائن ۾ هيٺيون جيت بلائون ڏسڻ ۾ اچن ٿيون جهڙوڪ : آر. اجگر، اڏوهي، ارڙ نانگ ، اڪ مڪڙ، بلا بُنهن چير، ٻانڊي ، ٻنڊو، ٻنگاري، ٻوگهي، ڀٽون، ڀنڀوري، ڀونر، تڏ ، تِڏو، ٿُڪڻي، ٽانڊاڻو، ٽڪلو نانگ، ٽنڊڻ، ٽنڊڻي، پدم نانگ ،پرڙ، پوپٽ، پيئڻ بلا،ڄارو،ڄاهو، ڄوو، جهِرڙ، چچڙ، چچڙي، چندن ڳوهه، چور، چيلاٽو، ڇِرت، ڏانور،ڏنگ، ڏينڀوءَ، سانپوٽيو، سانڊو، سانڊي، سانو، سرو، سگهڙيو، سنگچور، سئوپيري، سينورو، شينهن مکو، ڦوڳڙيو، ڦيڱڻي ڦير،ڪاڇوڪيڙو، ڪاريهر، ڪُت، ڪرڙي، ڪنڀارونانگ، ڪنڪتڙي، ڪوراڙ، ڪوريئڙو، ماڪوڙي، ڪوئو، کپر نانگ، کڳترير، کنڀڙالو، کنڊي بلا، کينهوڙو، گڊو نانگ، گرڙس بلا، گگوٽنڊڻ، گلوئي، گينگهو،گينگهي، ڳوهه، ڳوهيرو، ڳوئڙ،ڳيلهڙ،گهرگهرو تڙي، لنڊ، لنڊي، ماڪوڙو، بزاري ماڪوڙو،مڪڙ، مڪڙي، ماکي ،مڇر، مک، مکو، مينهن وساوڙو، نور، نوريئڙو، نونوناتي، ريگ ماهي، هڻ کڻ ،وغيره. اهي سرندڙ جيت به موسمي تبديلين سبب پنهنجووجود وڃائي رهيا آهن. حالانڪ اهي جيت به فطرتي نظام جي هڪ سونهن آهن، جن جو وجود قائم رکڻ لاءِ هتي ڪو به ادارو موجود ناهي.