لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

سيد شاهه مردان شاهه اول ( ڪوٽ ڌڻي) رح ، پنجون پاڳارو.

سيد شاهه مردان شاهه اول ( ڪوٽ ڌڻي) رح ، پنجون پاڳارو.
سيد شاهه مردان شاهه اول جي ولادت باسعادت 7 صفر 1279 هجري بمطابق 1860ع ۾ ٿي . هي پير سائين علي گوهر شاهه ثاني جو ڀاءُ هو. جيئن ته پير صاحب علي گوهر شاهه ثاني (محافي ڌڻي) کي پٽ نه هو، انهي ڪري پير سائين سيد علي گوهر شاهه ثاني (محافي ڌڻي) جي وصال بعد کين 1896ع ۾ جماعت طرفان پڳ ٻڌائي پنجين پاڳاري طور تسليم ڪيو ويو. جيئن ته سندن ڀاءُ جي زماني ۾ ئي پهرين حر جدوجهد شهيد بچو بادشاهه جي شهادت سان پڄاڻي کي پهچي چڪي هئي. حر جماعت ٻيهر امن بحال ڪرڻ ۽ ڏکويل سنڌ جي مرڪن موٽائڻ طرف توجهه ڏنو. پر نااهل انگريز حڪومت حرن جي انهي امن پسندي کي سندن ڪمزوري سمجهي، ٻيهر عوام سان ظلم جاري رکڻ جي شروعات ڪئي. پير صاحب عام ماڻهن ۽ جماعت جي خبر چار وٺڻ لاءِ جڏهن 1898ع ۾ سفر تي نڪتو، ته سندن انهي دوري تي پابندي هڻندي ٿرپارڪر جي ڪليڪٽر کين هڪ حڪنامي ذريعي چوويهن ڪلاڪن اندر پنهنجي حدن مان نڪري وڃڻ جو حڪم جاري ڪيو. جنهن ظالمانه حڪم خلاف حر جماعت ۾ تاءُ پيدا ٿيو، ۽ حرن ٻيهر سورش شروع ڪري ڇڏي. پير صاحب ٻيهر جنگي ماحول کي روڪڻ جي ڪوشش ڪئي، پر انگريز سرڪار حرن خلاف آپريشن شروع ڪري ڇڏيو. وڏي پيماني تي گرفتاريون شروع ڪيون ويون. انگريز سرڪار حر جماعت جي ماڻهن کي لوڙهن ۾ بند ڪرڻ جو عمل به جاري رکيو. حالانڪ پير صاحب پهرين عالمي جنگ ۾ انگريزن جي مدد ڪرڻ جو به اعلان ڪيو هو. 1914ع ۾ پير صاحب سنڌ جي انهي وقت جي انگريز ڪمشنر مسٽر لوڪاس وٽ انگريز آفيسرن جي ناانصافين جي شڪايت به ڪئي، پر انهي شڪايت جو مسٽر لوڪاس ڪو به تدارڪ نه ڪيو. انهي رويي کي ڏسندي پير صاحب انهي وقت جي سنڌ جي برک سياسي اڳواڻ رئيس غلام محمد خان ڀرڳڙي کي مسٽر لوڪاس جي رويي بابت آگاهه ڪيو. رئيس غلام محمد خان ڀرڳڙي اهڙي شڪايت وائسراءَ هند وٽ ڪئي. جنهن شڪايت تي وائسراءِ هند جي حڪم تي مسٽر لوڪاس کي واپس انگلينڊ موڪليو ويو. پير صاحب سنڌ جي مظلوم ماڻهن تي ٿيندڙ ظلمن خلاف مسلسل آواز اٿاريندو رهيو. هن امن پسند ۽ سنڌ جي هڏ ڏوکي پير صاحب شاهه مردان شاهه اول ايڪهٺ سالن جي ڄمار ۾7 ربيع الاول 1340 هجري بمطابق 9 نومبر 1921ع تي وصال ڪيو.