مهاوير جين
: موجوده جين ڌرم جي عقيدي موجب موجوده جين ڌرم جو باني “مهاوير” آهي مهاوير جو اصل نالو “ورڌماڻ” هو سندس پي جو نالو “سرهارته” هو جيڪو “ڪندا پور” ۽ “تير ساله” جي قبيلي “جڻاٿ” جو “سڏيو ويو آهي، هو “وديها” جي گادي جي هنڌ ويسامي ۾ ڄائو. سندس نالو ورڌماڻ جٿا تپترا رکيو ويو. جين ڌرم جي روايتن موجب هن جو ديهانت 545 ق_م ۾ ٿيو ٻئي اندازي موجب هو 599 ق_م ۽ 527 ق_ م جي وچ واري زماني ۾ جيئرو هو. انهي زماني ۾ هندستان ۾ گوتم ٻڌ، چين ۾ ڪنفيوشس ۽ لائوزي ، ايران ۾ زرتشت، ۽ عربستان ۽ فلسطين ۾ حضرت اسماعيل ۽ حضرت اسحاق پنهنجن پنهنجن مذهبن جي تبليغ ۾ مصروف هئا . هي زمانو دنيا ۾ خاص ڪري ڏکڻ ايشيا ۾ مذهبن جي شروعاتي جوڙجڪ جو زمانو هو. .
ورڌماڻ جئين ته وڏ گهراڻي ۾ ڄائو هو. انهيءَ ڪري ابتدائي جواني جو زمانو ڏاڍي عيش، آرام سک ۽ آسودگي ۾ گذاريائين، جڏهن 30 سالن جو ٿيو ته دنيا ترڪ ڪري ٽيويهين ڌرم نيتا “پرسوناٿ” جو طريقو اختيار ڪيائين 12 سال اگهاڙو رهيو ۽ راهبانه زندگي اختيار ڪيائين، انهي زماني ۾ جهنگلن ۾ گهمندو ۽ رلندو رهيو. جانورن ۽ ماڻهن جي ڌِڪن ۽ ٿاٻن جي ڪري سندس جسم کي ڪيترا ئي زخم رسيا. پنهنجي جان تي ڏک ۽ سور انهيءَ ڪري سٺائين، ته جيئن هن کي پنهنجي جسم ۽ نفس تي ضابطو ۽ سهپ ٿئي. هي مذهبن جي تاريخ ۾ ڪنهن مذهبي بانيڪار جوهڪ منفرد تجربو هو. جيڪو اڳتي تصوف ۾ به اثر انداز ٿيو ۽ صوفين جو ملامتي فرقو تصوف جي دنيا جو اهم فرقو ليکجڻ ۾ آيو. سو شايد هن ڌرم کان متاثر ٿيل ٿو ڏسجي. سنڌ ۾ به هن فرقي جا ڪيترائي بزرگ ٿيا آهن. .
جڏهن شري مهاوير کي يقين ٿيو، ته کيس پنهنجو پاڻ تي ضابطو ٿي ويو آهي. تڏهن هو رياضت جي تيرهين سال سماجي زندگيءَ ڏانهن موٽي آيو ۽ ڌرم نيتا ٿي، پنهنجي ڌرم جو پرچار شروع ڪيائين، هن هڪ غير معروف ڳوٺ “ڀاڪا گرام” (جيڪواجوپا لگا نالي درياءَ جي ڪناري تي آباد هو) ۾ اچي ديرو دمايائين. ان وقت کيس حقيقي گِيان حاصل ٿي چڪو هو، جنهن کي “ڪيول جتاتا” سڏيو ويندو هو، هن نئين مذهب “نرگرنٿا” جو پرچار شروع ڪيو، جنهن کي عام طرح جين ڌرم سڏيو ويو. “جين” جو مطلب آهي فاتحن جو ڌرم، جين ڌرم جي فرقي “سويتامبر” موجب هن وڪرمي سنبت کان 470 سال اڳ پرچار شروع ڪيو، “ڊگمبرا” فرقي موجب هن وڪرمي سنبت کان 605 سال اڳ پرچار شروع ڪيو، هن 30 سال پنهنجي ڌرم جو پرچار ڪيو ۽ ڪيترن ئي ماڻهن کي پنهنجو پوئلڳ بڻايائين، ان سلسلي ۾ هن “انڪار ويحا” ۽ “مگڌ” نالي علائقن جو سفر ڪيو، مگڌ جي مشهور حڪمران “ميسيار” ۽ ان جي پٽ “اجاتا استرو” سان ڪيترائي ڀيرا ملاقاتون ڪيائين. جين توڙي ٻڌ ڌرم جون روايتون انهن ٻنهي حڪمرانن کي پنهنجي پوئلڳن ۾ شامل ڪن ٿيون. انهن کان سواءِ هو ٻين علائقن جي راجائن سان به مليو ۽ ڌرمي پرچار ۾ چئن راجائن جو سهڪار حاصل ڪيائين، ڪن هنڌن تي وڏو اثر حاصل ڪيائين. اهڙي طرح هندستان جي ڪيترن ئي علائقن ۾ هي ڌرم ڦهليو. مهاوير 72 سالن جي عمر ۾ ڏکڻ بِهار جي شهر “پاوا” ۾ پراڻ تياڳيا . يعني وفات ڪئي. هن ڌرم جي پرچار جي دائري ۾ هندستان ۽ سنڌ اچي وڃن ٿا . جنهن ڪري سرسوتي تهذيب جو پورو علائقو جين مت جي اثر ۾ رهيو.