لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

”اڇڙو ٿر، جيڪو سرسوتي تهذيب جي سُونهن ۽ قدامت جي ساک ڀري ٿو. جتان جون سُڪل سُوندڪيون، سِپيون، ڪچ ڪوڏيون، ڊوڻا ۽ ٺوٺ ٺڪريون، پنهنجي پنهنجي قدامت جي زبان ۽ تاريخ رکن ٿيون. جن کي ٻُڌڻ وارا ڪن، پڙهڻ واريون اکيون ۽ سمجھڻ واريون کوپڙيون کپن. محترم مشڪور ڦلڪاري صاحب جي حساس ڪنن اتان جون ٻوليون ٻُڌيون، اکين اتان جون لکيتون ۽ لڪيرون پڙهيون ۽ سندس دل ۽ دماغ انهن جون آتم ڪهاڻيون ٻڌڻ سان گڏ سمجهيون ۽ فيصلو ڪري ٻُڌايو آهي، ته سرسوتي تهذيب ۽ اڇڙي ٿر جي تاريخ ۽ ڪَٿا ڪيتري قديم ۽ ڪيتري پُراڻي آهي؟ هي تهذيب ڪيئن وجود ۾ آئي؟ ۽ ڪيئن اُڄڙي ويئي؟ ان کي چئبو آهي، ڪنهن به عظيم محقق جي محنت ۽ تحقيق جو ڪمال!“. فاضل محقق پنهنجي هن تحقيقي ڪتاب کي، ٻن ڀاڱن ۾ تقسيم ڪري ترتيب ڏنو آهي. پهريين ڀاڱي جو عنوان آهي ”سرسوتي تهذيب“ ۽ ٻئي ڀاڱي جو عنوان آهي ”اڇڙو ٿر“
Title Cover of book سَرسوَتِي تهذيب ۽ اڇڙو ٿر

سرسوتي تهذيب ۽ فڪري لاڙا

سرسوتي تهذيب ۽ فڪري لاڙا
انهي سموري کوجنا جي تحقيقي دائري ۾ انساني سرگرمين کي ڳولڻ لاءِ اسان کي قديم فڪري لاڙن کي جانچڻو پوندو. حالتن جي ستم ظريفي ۽ انساني جنگاهه جي نتيجي ۾ انساني فڪري لاڙن جي جانچڻ لاءِ اسان کي فڪري لاڙن ۽ قديم انساني سوچن بابت کوج لڳائڻ ۾ صرف هڪڙو فڪري ميدان ڪنهن نه ڪنهن حالت ۾ هزارين نقطن ۽ نشانن جي وڃائڻ بعد به رهي کهي حالت هوندي، به ڪجهه اصليت تائين پهچائڻ جو سبب بنجي ٿو. سو آهي مذهبي رجحان، ڇاڪاڻ ته انسان پنهنجي هر شئي کان وڌيڪ پنهنجي عقيدي سان پيار ڪندڙ رهيو آهي. انسان فطرت موجب پنهنجي پيار تان سڀڪجهه قربان ڪندو رهيو آهي. اهوئي سبب آهي، جو انساني فڪري سرمايي ۾ صرف مذهبي ڪتاب ئي گهڻو عرصو سلامت رهيا آهن. قديم انساني سرگرمين جي جانچڻ ۽ پرکڻ لاءِ مذهبي ڪتاب ئي وڌيڪ جٽاءَدار سرمايو رهيا آهن. انهي لاءِ محققن مذهبي ڪتابن جي رهيل کهيل سرمايي مان نتيجا اخذ ڪري ماضي کي ڳولڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. انهي ڪري سرسوتي تهذيب جي انساني لاڙن رجحانن ۽ فڪري محرڪات جي ڳولا لاءِ جيسيتائين ڪا جديد سائنسي تحقيق سامهون اچي، تيسيتائين اسان کي به مذهبي ڪتابن، مذهبي قديم پوڄا گهرن جي آثارن، قديم ماڳن جي آثارن مان مليل نشانن جي آڌار تي پنهنجي راءِ قائم ڪرڻي پوندي. سرسوتي تهذيب جي دائري ۾ آيل ايراضي جي قديم آثارن جي مشاهدي مان اسان کي سرسوتي تهذيب جي ماڻهن ۾ ٽن مذهبن جي پوئلڳي جا اهڃاڻ ملن ٿا. جيڪي مذهب هندو ڌرم، شوَ پنٿ، ٻڌڌرم ۽ جين ڌرم آهن، انهي لاءِ اچو ته انهن مذهبن جي باري ۾ ڪجهه مطالعو ڪريون.