شهيد سورهيه بادشاهه اڇڙو ٿر کي حر جدوجهد جو مرڪز ڇو بنايو؟
اڇڙو ٿر جيئن ته هڪ خطرناڪ ۽ ڌٻڻين سان ڀرپور ريگستاني علائقو آهي. جنهن سبب ڪنهن به اڻ واقف ماڻهو جو سلامتي سان هتان گذرڻ مشڪل آهي. اڇڙي جا رستا انتهائي منجهائيندڙ ۽ اوچتو گم ٿيندڙ آهن. انهي ڪري ڪنهن به قافلي يا لشڪر جو هن علائقي مان گذرڻ خطري کان خالي ناهي. اهو ئي سبب آهي جو اسان ڏسنداسين، ته تاريخ جي پوري دور ۾ هتان کان نه ڪنهن وڏي پرڏيهي ماڻهن جي قافلي جي گذرڻ جي شاهدي ملي ٿي، ۽ نه ئي ڪو فاتح حمله آور فوج وٺي هتان کان ڪو حملو ڪري سگهيو آهي، ها پر هي علائقو سنڌ جي هارايل لشڪر جي پناهگاه ضرور رهيو آهي. مطلب ته تاريخي طرح هي علائقو سنڌ جي ماڻهن جي وطن جي حفاظت لاءِ لڙندڙ سرفروشن جي محفوظ پناهه گاهه رهندو آيو آهي. آڳاٽي دور کي ڇڏيندي اسان موجود سنڌ جي اڻپوري تاريخ يا ڪجهه آثارن جو جائزو وٺنداسين ، ته عربن خلاف جئسينه جي گوريلا جنگ ، محمود غزنوي خلاف سومرن ، سوڍن ، سمن ، راجپوتن جو گوريلا جنگيون ۽ ڪامياب راتاها . راجستاني ڌاڙيلن جي ڏڪارن ۾ ڪيل سنڌ تي حملن ۽ ڦرلٽ جي ڪارواين کي ٻنجو ڏيڻ ۾ سنڌ جي راڄن جي ڪاميابي، وغيره ۾ هن علائقي هڪ مضبوط دفاعي پناه گاه ۽ مورچي جو ڪم ڏنو. اهوئي سبب هو جوپهرين حر هلچل دوران حرن جي پهرين آزاد به حڪومت به بچو بادشاهه جي سربراهي ۾ سانگهڙ سرڪار جي نالي سان هن علائقي ۾ قائم ٿي. ٻي حر هلچل به شهيد پير صبغت الله شاهه راشدي المعروف سورهيه بادشاهه به انگريزن جي خلاف هن علائقي ۾ مکي ٻيلي کي حر تحريڪ جو مرڪز بڻائي گوريلا ويڙهه شروع ڪئي. هن علائقي جي مشڪل ترين رستن سبب انگريز فوج اڇڙي ٿر جي گوريلا پناهه گاهن کي ختم نه ڪري سگهي. سندن منظم فوجي ڪاروايون زميني طرح ناڪام ٿيڻ بعد انگريزن کي هن علائقي ۾ هٿين خالي حرن سان مقابلي لاءِ هوائي جهازبه استعمال ڪرڻا پيا. ڪهاڙين وارن حرن هٿياربند انگريز فوج جا ڪنڌ لاٿا . جن حملن برطانوي فوجن جا حوصلا خطا ڪري ڇڏيا. افسوس حر تحريڪ صرف پير صاحب جي مريدن ۽ اڇڙي ٿر جي عام ماڻهن تائين محدود رهي، جيڪڏهن اها پوري سنڌ ۾ سڄي سنڌي قوم طرفان لڙي وڃي ها ، يا حر تحريڪ کي سنڌي اڳواڻن طرفان انگريزن جي منفي پروپئگنڊه جو شڪار ٿي اڪيلو نه ڪيو وڃي ها. ته سنڌ ڪڏهوڪو پنهنجي آزادي ماڻي وٺي ها. پير صاحب جي فوجي حڪمت عملي هڪ بهادر جرنيل جي حڪمت عملي هئي. جنهن موجب هڪ طرف سندن طرفان اڇڙي ٿر جهڙي محفوظ پناهگاهه کي حر گوريلا جنگ جو مرڪز بڻايو ويو، ته ٻئي طرف هن پنهنجي مريدن جي هڪ حصي سالم جماعت جي نالي ۾ پنهنجي مريدن کي جنگ کان پاسيرو رکي، ويڙهو حرن لاءِ مستقل مدد جو رستو کولي رکيو. جنهن ڳالهه خود انگريزن لاءِ ڪارواين ڪرڻ ۾ ۽ عام ماڻهن ۽ ويڙهاڪ حرن جي سڃاڻڻ ۾ مونجهارا پيدا ڪيا. جنهن سبب ڪيترا مريد سالم جماعت وارا لڪل نموني انگريزن جي فوجي چرپر کان ويڙهو حرن کي واقف ڪندا رهيا. اهڙي نظم و ضبط واري حڪمت عملي ۽ جنگي رٿابندي جو مثال شايد ئي دنيا ۾ وڙهجندڙ گوريلا جنگين ۾ ڪٿي ملي سگهي. جنهن ڳالهه مان اهو ثابت ٿئي ٿو، ته شهيد سورهيه بادشاهه هڪ عظيم جنگي جرنيل هو. سندن گوريلا مرڪز جي چونڊ اڇڙي ۾ ڪرڻ پڻ سندن جنگي ڏاهپ جو وڏو ثبوت آهي.