ابن سينا، بوعلي
(آگسٽ 980ع کان جون 1067ع تائين)
ابو علي حسين بن عبدالله ابن سينا اسلامي دنيا جو نامور طبيب، جڳ مشهور سائنسدان، فلسفي، رياضي دان ۽ فلڪيات جو ماهر هو. هو بخارا جي هڪ ڳوٺ ۾ پيدا ٿيو هو. هن کي مغرب ۾ ”ايوي سينا“ چوندا هئا. هن جو هڪ مشهور ڪتاب ”القانون في الطب“ ڪيئي صديون پڙهايو ويو ۽ ٻئي ڪتاب ”الادويه“ کي طب جو انجيل سمجھيو ويندو هو. هو ڇهن ورهين جو هو ته بخارا پهتو ۽ تعليم حاصل ڪيائين. هن جو پيءُ اسماعيليه فرقي سان تعلق رکندو هو ۽ پٽ کي به اها تعليم ڏيڻ چاهيائين، پر هُن هئڻهار نوجوان ڏهن ورهين جي عمر ۾ قرآن، فقه ۽ ادب جو مطالعو پورو ڪري ڇڏيو ۽ باقي جيڪي علم هُئا انهن ڏانهن ڌيان ڦيرايائين. هن منطق، فلسفي، رياضي جي تعليم حاصل ڪري، طب ۽ طبعيات جو مطالعو شروع ڪيو ۽ جلد ئي پنهنجي استادن کان اڳتي نڪري ويو. سورنهن سترنهن ورهين جي عمر ۾ بوعلي ابن سينا بخارا جي حڪمران نوح بن منصور جو علاج ڪاميابيءَ سان ڪيو ۽ ان ڪري شاهي ڪتب خاني ۾ مهتمم مقرر ڪيو ويو. هن سارو ڪُتب خانو هڪ ئي سال ۾ پڙهي پورو ڪيو ۽ سڌا سنوان مشاهدا ۽ تجربا به ڪندو رهيو . ٻئي سال بخارا جو حاڪم فوت ٿي ويو ۽ ابن سينا کي پنهنجو وطن ڇڏڻو پيو. پر انهيءَ وچ ۾ هو پنهنجي علم کي توڙ تائين پهچائي چڪو هو. ان کان پوءِ هن تصنيف ۽ تاليف جو ڪم شروع ڪيو. 101ع ۾ ابن سينا ”خوارزم“ پهتو ۽ علي بن مامون جي دربار ۾ داخل ٿيو. هتي هن جي ملاقات هن جي دؤر جي عظيم عالمن ۽ فاضلن سان ٿي. البيروني، العراقي، ابو الخير سان سندس بحث مباحثا ٿيندا رهيا. 109ع ۾ هو ”جرجان“ ويو، پر ڪٿي به آرام سان نه رهيو. 1015ع ۾ هن ”ري“ طرف رخ رکيو، جتي جدا جدا حيثيتن ۾ ڪم ڪندو ۽ مشورا ڏيندو رهيو. 1022ع ۾ امير علاءُ الدين وٽ ڪجھه سڪون سان رهي سگھيو ۽ عمر جا آخري 14 سال هن ساڻس گڏ گذاريا. نيٺ هو ”حمدان “ ۾ ڪولنج جي مرض ۾ مري ويو.
هن فلسفي، منطق، رياضيءَ تي ڪيئي ڪتاب لکيا هيا. جن ۾ فلسفي تي ”الشفاء“، طب ۾ ”القانون“ ۽ ”الادويه“ انسائيڪلوپيڊيا جي حيثيت رکن ٿا. 12 صديءَ ۾ انهن جا ترجما يورپي ٻولين ۾ ٿيا ۽ ان کان پوءِ ڪيئي صديون اهي اسلامي ۽ يورپي يونيورسٽين ۾ پڙهايا ويا.