ڪرٽو (Crito)
سقراط تي ڪاروائيءَ کان پوءِ موت جي سزا جي باري ۾ افلاطون جي لکيل مڪالمي جو هڪ ڪردار هيو. چوٿين صديءَ قبل از مسيح ۾ ڪِرٽو وارو منظر ايٿنس جي قيد خاني ۾ آهي. سقراط جي موت کان 2 ڏينهن اڳ.
سقراط تي ڪاروائيءَ، ڪرٽو کي، جو سقراط جو پراڻو دوست هيو، ڇرڪائي وڌو ۽ هو صبح جو قيد خاني ۾ آيو. جيئن هو سقراط جي فرار لاءِ پوئين ڪوشش ڪري. هن جي خيال ۾ سقراط کي اولاد پيدا ڪرڻ ئي نه گھربي هئي، جيڪڏهن هن کي موت جو ايترو انتظار هيو؛ ۽ نه وري هن کي ائين پنهنجي گھڻگھرن لاءِ خواريءَ جو سبب ٿيڻو هو، جيئن هو ضرور ٿئي ها، جي هو پنهنجي موت کان فرار حاصل نه ڪري ها، ڇو ته ماڻهو ائين چون ها ته هُن جا دوست هن کي بچائي نه سگھيا ۽ هن جي قيد خاني جي داروغي کي رشوت ڏئي هن جي فرار جو انتظام نه ڪري سگھيا ۽ ڪو به ان ڳالهه ۾ اعتبار نه ڪري ها ته هُن پنهنجو انت پاڻ آڻڻ ٿي چاهيو.
سقراط ڪرٽو کي چيو ته هن کي برائي اڳيان ڪنڌ جھڪائڻ نه گھرجي ۽ اها ڳالهه هڪ فرد سان به ايترو لاڳو هئي، جيئن ڪنهن ملڪ سان. هن وڌيڪ چيو ته جي هو ڀڄي ويندو ته هن جي ڀاڄ برائيءَ اڳيان ڪنڌ جھڪاءَ جيئن سمجھي ويندي ۽ جيڪڏهن هو انهيءَ بي انصافيءَ خلاف پنهنجي خفگي يا چڙ ڏيکاريندو، جا هن سان ڪئي وئي آهي ته هو اهڙي قانون جي پاڙ پٽي سگھندو يا گھٽ ۾ گھٽ، هن کي ايتري حد تائين بڇڙو ڪري سگھندو، جيترو به ڪري سگھي ٿو؛ پر جي هو ڀڄي ويو ته هو اها ڳالهه ثابت ڪندو ته هن تي جي الزام هنيا ويا هيا، سچا هيا. جيتوڻيڪ هو بي ڏوهي هيو. هن وڌيڪ چيو ته هن کي اها ڳالهه ڪرڻ گھرجي جا صحيح هجي ۽ ان لاءِ پنهنجي دوستن جي نيڪ ناميءَ جو ۽ ٻارن جي تعليم جو خيال نه ڪرڻ گھرجي. ڪرٽو، افلاطون جو ننڍي ۾ ننڍو مڪالمو آهي، پر هڪ شاهڪار آهي، پهرين سين کان وٺي، جنهن ۾ ڪرٽو خاموشيءَ سان انتظار ڪري رهيو آهي سقراط جي ڀرسان، جو ننڊ ۾ آهي ۽ هن جا لفظ ٻڌي هو سوچي رهيو آهي ته ڪهڙو جواب ڏئي! انهيءَ حصي جو مقصد اهو آهي ته اهي ماڻهو جيڪي چئي رهيا آهن ته سقراط هڪ چڱو شهري نه آهي، انهن کي ڏيکاريو وڃي ته اٿينس جي سڀني شهرين مان هُو ئي فقط هڪ آهي جو قانون جي عزت برقرار رکڻ لاءِ موت قبولي رهيو آهي. بهرصورت هن تاريخ جي باب جي ۽ گفتگوءَ جي حقيقت پڪ سان چئي نه ٿي سگھجي.