شلر فريڊرڪ (Schiller)
شاعر، جماليات جو فلسفي ۽ جرمن ڊراما نويس. 1759ع ۾ پيدا ٿيو ۽ 1805ع ۾ گذاري ويو. هن پهرين قانون جي تعليم پرائي ۽ جيتوڻيڪ هن جو ارادو چرچ ۾ شامل ٿيڻ جو هو، پر پوءِ هن طب پڙهيو. 1780ع ۾ هُن تعليم پوري ڪئي، ۽ هو هڪ ريجمينٽ ۾ سرجن ٿيو. شلر پهريون جرمن ڊراما نويس هو، جنهن کي ملڪ کان ٻاهر به مڃتا ملي ۽ هُن جي ڊرامن جا 200 ترجما رڳو انگريزيءَ ۾ 1793ع کان 1900 ع تائين ٿيا. 19 صديءَ جي جرمنيءَ جو نه رڳو هو اعلى ڊراما جو عيوضي هو، پر وچولي طبقي جو سڀ کان وڌيڪ مقبول شاعر به هو. اڄ تائين هو جرمن اسڪولن جو پسنديده شاعر آهي. هن جي شهرت لاءِ 3 ڳالهيون هيون. پهريون هن جي ڳالهه جي پرزور نظرئي پرستي (Idealsim) ، ٻيو هن جي تحرير ۾ ترنم، ٽيون هن جي هر ڪتاب ۾ آزاديءَ جي موجودگي.
هن جيڪي ڊراما لکيا، انهن ۾ پهريون ”ڦورو“ The Robbers هيو، جو هن 1781ع ۾ لکيو هو. هن کان پوءِ هن ڪيترائي ڊراما لکيا ۽ جنهن ۾ فرد جا ذاتي جذبا ۽ قوم جي تقدير جي باري ۾ نهايت مؤثر اظهار هيا. هو تاريخ جو پروفيسر هيو ۽ هن ٽيهن سالن واري جنگ جي تاريخ 1791ع کان 1793 ع تائين لکي ۽ تاريخ نويس جي حيثيت ۾ مڃتا ماڻي. هن جماليات تي به رسالا لکيا، ۽ ڪانٽ جي فلسفي تي به لکيو، هن جي تحرير جي گوئٽي به حمايت ڪئي هئي. هن جي شاعري تخيل جي باري ۾ وڌيڪ آهي ۽ جذبات جي باري ۾ گھٽ. 1824ع ۾ بيٿوون پنهنجي نائينءَ سمفنيءَ ۾ هن جي ڊراما ”مسرت جو قصيدو“ (جو هن 1775ع ۾ لکيو هو) کي پنهنجي موسيقي ۾ آندو هو.
هن پنهنجي دؤر جي حڪمرانن جو ڏاڍ، اجھلائي، گھڻ خرچي ۽ اوباش پڻو ڏٺو هو. لڪي ڇپي هن ان وقت جا انقلابي ڪتاب پڙهيا ها ۽ انهيءَ تحريڪ کان متاثر ٿيو هيو. جنهن کي ”آنڌي ۽ پتوڙ“ چوندا ها. هُن انساني حقن جا ڪجھه متا پرجھي پروڙي ورتا ها، ۽ هن ۾ روايت ۽ رسم و رواج لاءِ نفرت پيدا ٿي هئي. جا ڪنهن حد تائين روسو مان نڪري ساري مغربي دنيا کي جھنجھوڙي رهي هئي. شلر زندگيءَ جا ڪافي لوڏا لما ڏٺا، لڏ پلاڻ ڪئي، هن جا ويري وڌي ويا، ۽ هو اجھي ۽ ٽيڪ جي ڳولا ۾ ڀٽڪندو رهيو. هن جو معاشقو به هن لاءِ دلگداز ثابت ٿيو. نيٺ هن 1785ع کان 1787ع تائين هڪ مداح وٽ، هن جي دعوت تي پناهه ورتي، جتي هن پنهنجي سياسي ۽ فلسفيانه خيالات ۽ انهن جي اظهار کي ترتيب ڏني ۽ ٺيڪ ٺاڪ ڪيو. آخر ۾ 1779ع ۾ ويمر ۾ آيو، پر ان وقت گوئٽي اٽليءَ ۾ هو. 1790ع ۾ ”مون هون“ يونيورسٽي ۾ پروفيسر مقرر ڪيو ويو ۽ هن شارلوٽ سان شادي ڪئي، هن اتي رسالا به شايع ڪيا، جن ۾ هن جون ڪيتريون تصنيفون شايع ٿيون. 1788ع ۾ هن جي گوئٽي سان ملاقات ٿي ۽ ٻنهي جي دوستي ٿي وئي ۽ هنن جي تعلقن جرمن ادب کي وڏو فائدو پهچايو. ان کان پوءِ هن جي مالي حالت به ڪافي سڌري وئي. 1802ع ۾ روم جي شهنشاهه هن کي اعزاز ڏنا. هن فلسفي ۽ خاص ڪري جماليات تي به ڪتاب لکيا. هن جو امير طبقي مان ڪو خاص سرپرست ڪونه هو. هن ”ڊان ڪارلوس“ ناٽڪ سان شروعات ڪئي، جيڪو پنهنجي دؤر جو هڪ تاريخي يادگار هو. شلر پنهنجا سڀ ڊراما آزاد نظم ۾ لکيا. مون پنهنجا ٽئي اوپيرا پابند نظم ۾ لکيا آهن، پر ڪڏهن ڪڏهن خيال ايندو آهي ته ڊراما ۾ آزاد نظم آزمائي ڏسان. شلر، شيڪسپيئر، رسائين (Racine) ۽ ڪارلو گوزي (Carlo Gozzi) جا ترجما به ڪيا. شلر جرمنيءَ جي ايندڙ نسل لاءِ هڪ املهه ذخيرو ڇڏي ويو. اڃا مهينو اڳي مون گوئٽي انسٽيٽيوٽ ۾ شلر تي انگريزيءَ ۾ تازو لکيل هڪ وڏو ڪتاب ڏٺو هو.