مينڊ السٽام آسپ
( 1891ع کان 1938ع تائين)
روسي شاعر، ۽ ادبي نقادهو. ائڪميسٽ تحريڪ جو مهندار ٿي اڀريو ۽ روسي شاعري ۾ نواڻ پيدا ڪيائين. ۽ ان کي پنهنجا ڳُوڙها استعارا ڏنائين. هن شاعري ۾ منطقي تعلقات کي گھٽ اهميت ڏني. هن بين الاقوامي ثقافت مان ڪافي حوالا ڏنا. هو انقلاب کان پوءِ ادبي دنيا سان ٺاهه ڪري نه سگھيو ۽ 1928ع کان پوءِ پنهنجي شاعريءَ جو ڪوبه ڪتاب شايع نه ڪرايائين. 1934ع ۾ هن کي اسٽالن جي خلاف ڪنهن تحرير سبب گرفتار ڪيو ويو هو ۽ ٽي سال جلاوطن ڪيو ويو. هن وري شعر لکڻ شروع ڪيو، جو پنهنجي زال ناديزدا کي ياد ڪرائي ڇڏيائين ۽ جو هن جي موت بعد 20 سالن کان پوءِ روس کان ٻاهر شايع ٿيو. مينڊالسٽام کي ٻيهر 1938ع ۾ گرفتار ڪيو ويو ۽ هو قيد خاني ۾ مري ويو. هن جي زال ناديزدا هن جي زندگي ۽ شاعري ٻاهر ڇپائي. 1970ع ۾ اها منظر عام تي “Hope against hope” ۽ “Hope a bandoned” جي نالي سان آئي. اهي ٻئي ڪتاب پڙهي منهنجي لونءَ لونءَ لرزي اٿي ۽ مونکي يقين ٿي ويو هو ته سوويت يونين ۾ ادب ۽ آرٽ جي آزادي بنهه نهوڙي ٿي وڃي ۽ اهڙو اظهار مون پنهنجي ڪتاب ۾ ڪيترو وقت اڳ ڪيو آهي. منهجيءَ نظر ۾ پشڪن ۽ پاسترناڪ کان پوءِ روسي شاعريءَ ۾ مينڊالسٽام وڏي ۾ وڏو جينيس هو. هو شاعره ائنا اخمتووا جو دوست هو ۽ لينن گراڊ ۾ رهائش دوران هن سان ملندو ۽ ادبي ڪچهريون ڪندو هو. جي مون وانگر فيض احمد فيض، مينڊالسٽام جي شاعريءَ جو مطالعو ڪري ها ته: ”وہ جو تاریک راہوں مین مارے گئے۔ “ واري سٽ انهن شاعرن سان به لاڳو ڪري ها، جي سرخ پرچم جي ديس ۾ انڪري مارايا ويا ها، جو هو حڪومت جا ڍنڍورچي نه ها. پر ڇا ڪجي، فيض پاڻ ته حڪومت جو ڍنڍورچي نه هو، پر هن جا پڙهندڙ اڪثر ملٽريءَ جا آفيسر ۽ سي. ايس. پي زياده ها. هو عوام جي باري ۾ ته لکندو هو، پر عوام جي لاءِ شاعر نه هو.
مينڊالسٽام، بريس پاسترناڪ جو دوست هو ۽ انهن ٽنهي شاعرن، اسٽالن جي دؤر وارو راڄ – هٺ، انڌير، ڌوڌ ۽ انڌ ڌنڌ اکين سان ڏٺو، جو هنن جي شاعريءَ مان ائين ٽپڪي ٿو جيئن ذبح ٿيل تتر جي نڙي مان رت وهندو آهي. مينڊالسٽام روانگيءَ واري ڇانوڻيءَ ۾ مري ويو هو، جتي هن کي گرفتاريءَ کان ڪيترو وقت پوءِ ترسايو ويوهو.
جيتوڻيڪ هن جي شاعريءَ ۾ هن زندگيءَ جا ڏک ڏاکڙا ۽ پنهنجي دؤر جو ڏهڪاءُ، هيبت ۽ هول آهي، پر هن جي شاعري رڳو ان خوف جو پرو نه آهي ۽ ان ۾ غير فاني خوشيءَ جو اظهار به آهي ۽ ڪڏهن ڪڏهن هن کي زندگي هڪ جشن وانگر لڳي ٿي. هو هر سٺي روسي شاعر وانگر ان ڳالهه ۾ اعتبار ڪندو هو ته انسان کي شاعريءَ جي ايتري ضرورت آهي جيتري روٽِيءَ جي.