پنهنجي پاران
ان ۾ جيڪا ڳالھه طئه شده آهي، اُها اِها آهي ته انهن خوشين ۽ غمين جي اظهار جو فقط هڪ ئي ذريعو آهي ته ڪنهن ٻوليءَ رستي ئي انهن جو اظهار ممڪن آهي. پوءِ اگر سڌو سنئون بيان ٿيل هوندو ته اهو نثر سڏبو ۽ جيڪڏهن ان کي هٿ سان جاذب بنائي، ڳائڻ لائق ڪري پيش ڪبو ته ان کي شاعري چئبو.
شاعريءَ لاءِ اُن جو ڳائڻ لائق هئڻ ضروري آهي، جيئن خوشيءَ جا ڳيچ ته ۽ غم جا نوحا ڳائڻ لائق بنجڻن شاعريءَ لاءِ ضروري آهي ته ان ۾ لَئي، ترنم، ردم يا موسيقيءَ هجي. ان لاءِ ان کي مترنم يا ردمڪ بنائڻ لاءِ چند گھاڙيٽا ۽ اصول بنايل آهن. جيئن هنديءَ ۾ ماترڪ_ ڇند وديا، ۽ عربيءَ توڙِي فارسيءَ ۾ علم عروض جا قاعدا ۽ ضابطا موجود آهن، پر جڏهن ته اسان ڏٺو ته انهن قاعدن ۽ ضابطن جا ڏاها، ڄاڻو ۽ عالم جيڪي شاگردن کي اسڪولن، ڪاليجن ۽ يونيورسٽين ۾ اِهي قاعدا ۽ ضابطا پڙهائيندڙ پروفيسر هئا، پر اهي پاڻ شاعر ڪو نه هئا. ان مان ثابت ٿيو ته شاعر ٿيڻ لاءِ رڳو انهن قاعدن جو ڄاڻو ٿيڻ به ضروري ناهي پر حساس هئڻ به ضروري آهن.
اُهو عام رواجي ماحول، جنهن جو عام ماڻهوءَ تي ڪو خاص اثر به نه پوندو آهي، پر ان سماج ۾ ئي ڪي اهڙا سَپورنج ماڻهو به رهندڙ هوندا آهن، جيڪي ان ماحول مان به حد درجي تائين متاثر ٿي ۽ ان تي شاعراڻي راءِ ڏيندا آهن. اهڙا ماڻهو اسان جي سماج ۾ شاعر ٿي اڀرندا آهن. مٿي بيان ڪيل شاعراڻن قاعدن ۽ اصولن کي ڪم آڻيندي، پنهنجي شاعري سرجيندا آهن. توڙي جو حالتون ساڳيون هونديون آهن؛ شاعريءَ لاءِ ڪم ايندڙ ٻولي ساڳي هوندي آهي؛ شاعريءَ جا قاعدا ۽ اصول پڻ ساڳيا هوندا آهن، پر پوءِ به هرهڪ شاعر جي شاعريءَ جو پنهنجو ۽ منفرد انداز هوندو آهي، جنهن کي ڊڪشن Diction چئبو آهي.ان جو دارومدار شاعر جي مزاج،طبيعت ۽ سڀاءَ تي هوندو آهي.
مٿي بيان ڪيل اصولن ۽ قاعدن کان علاوه لفظن جي استعمال جو ڏانءُ به ان ۾ وڏو ڪم ڪندو آهي، تشبيهون ۽ استعارا پڻ ان جي سونهن جو ڪارڻ بنجندا آهن. مثال: وڻندڙ نظارو يا خوش ڪندڙ ماحول، جنهن ۾ سندس دل گھريو گڏ آهي ته ان لاءِ چوڻ “ چنڊ پينگھي ۾ سُتَلُ” يا گھڻي وڇوڙي واري صورتحال ۾ چوڻ ته “ ڄڻ جبل آ ڪو-ڪِرِي پيو مون مٿان ”
جيئن ته شاعري پڙهندڙ ان ماحول کان واقف نه هوندا آهن، جنهن کان متاثر ٿي شاعر ڪو شعر لکيو هوندو آهي. ان لاءِ پڙهندڙن تي به اگر اُهڙو اثر پيدا ڪرڻو آهي، جيڪو شاعر ان وقت محسوس ڪري رهيو آهي ته ان لاءِ وڏي محنت ۽ جاکوڙ ڪرڻي پوندي، تڏهن وڃي شاعري پڙهندڙ به ائين محسوس ڪندو. اگر پڙهندڙ بلڪل ائين محسوس ڪري ويو ته سمجھبو ته اهو شاعر، ڪامياب شاعر آهي، ورنه سندس شاعريءَ ۾ اڃا وڌيڪ رنگ ڏيڻا پوندا.
مون پنهنجي شاعريءَ جي شروعات 1962ع کان ڪئي هئي. منهنجي شاعريءَ جو پهريون مجموعو “ مکڙيون ماڪ ڦڙا ” 1981ع ۾ ڇپجي ميدان تي آيو، ۽ ٻيو شاعريءَ جو مجموعو “ ليار نيڻن ۾ ڦُٽا ” 1999ع ۾ ڇپجي پڌرو ٿيو. ان کان پوءِ جو شعر هن موجوده مجموعي “ ڪنول ٻُڪ ۾ چنڊ ” نالي سان 2017ع ۾ سمبارا پبليڪيشن حيدرآباد پاران ڇپجي توهان جي هٿن ۾ آيو آهي.
اهو ہاںی پڙهندڙن تي چ-یل آهي ته اُهي موازنو ڪري ڏسن ته اڳين شعري مجموعن ۾ آيل شاعريءَ ۽ هن مجموعي ۾ آيل شاعريءَ ۾ اگر ڪا معياري تبديلي آهي، ته پوءِ آءٌ سمجھندس ته منهنجي هيءَ محنت ۽ عرق ريزي سجائي ٿي.
مير محمد پيرزادو
سڪرنڊ
25.02.2017
03013899123