مذهب

آقا ﷺ

ابدال بيلا لکي ٿو ”هي ڪتاب هڪ ٻانھي پاران پنھنجي ۽ سڄي ڪائنات جي آقا ﷺ  جي لاءِ تبرڪ جو هڪ هديو آهي.  ٻيو تہ هن ڪتاب ۾ پنھنجي علميت، فوقيت، عظمت، خطابت يا پنھنجي ڪنھن مسلڪ جو حوالو ڪونھي. ڪٿي بہ بحث نہ ڇيڙيو اٿم. بنا سبب جي ڪو واقعو ٻيھر لکي پڙهندڙ کي ٿڪايو نہ اٿم، نہ مونجهاري جو شڪار ڪيو اٿم ، ڪوشش اها ئي ڪئي اٿم تہ پڙهڻ وارو جيڪو پڙهي رهيو آهي ، اهو زماني ترتيب سان، سڀني تفصيلن سان، ان منظر ۾ ايئن وڃي گڏجي، جو هو پاڻ کي ان جو شاهد سمجهي، ڄڻ هو سڀ ڪجهہ ڏسي رهيو هُجي ۽ اهو سڀ مٿس وهي واپري رهيو هُجي.“

  • 4.5/5.0
  • 25
  • 4
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • يوسف سنڌي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آقا ﷺ

مڪي قريشن جون بدحواسيون

مڪي قريشن جون بدحواسيون

آقا سڳوري جي حق جي پيغام جي سڏ ۾ سڏ ڏيندڙ رڳو مڪي جا پيڙِهيل مسڪين ۽ غلام نه هئا، پر قريش جي سڀني قبيلن جا نرم دل، سچا ۽ کرا ماڻهو به هئا. انهن ۾ گهڻو تعداد نوجوانن يا پوڙهن جو هو. آقا سڳوري جي سڀ کان وڏي هٺيلي دشمن ابوسفيان بن حرب جي نياڻي اُم حبيبه ۽ سندس گهر وارو به مسلمان ٿي چڪا هئا. مُشرڪن ۾ سڀني کان معزز بنيل ان قبيلي جو عتبه بن ربيعه به پريشان هو، ڇو ته سندس پٽ ابوحذيفه ۽ سندس زال سهله به مسلمان ٿي چڪي هئي. سهله، اسلام جي هڪ ٻي بدترين دشمن سهيل بن عمرو جي نياڻي هئي. ان قبيلي بني اُميه مغرور شاخ مان عثمان بن عفان، خالد بن سعدبن العاص به مسلمان ٿي چڪا هئا. عاص بن سعيد، خالد جو پيءُ، آقا سڳوري جو پاڙيسري به هو ۽ انتهائي بُڇڙو پاڙيسري هو. بنو عدي مان سعيد بن زيد (عمر بن خطاب جو ڀيڻويو) فاطمه بنت خطاب (عمر بن خطاب جي ڀيڻ) زيد بن خطاب (عمر بن خطاب جو ڀاءُ)، عامر بن ربيعه، ليليٰ بنت ابي حشمه ۽ ٻيا ڪيترائي مرد ۽ زائفائون آقا سڳوري جي پيغام جي سچائي تي ايمان آڻي چڪا هئا. بني تيم مان سيدنا ابوبڪر جو سڄو ڪٽنب، اسماء، عائشه ۽ ام رومان ڪلمي گو هئا. طلحه بن عبدالله، صبعه بنت حضرمي، حارث بن خالد کانسواءِ بني تيم جا حليف حسيب بن شان رومي به ايمان آڻڻ وارن ۾ شامل هئا. آقا سڳوري جي نانڻلن بنو زهره مان عبدالرحمان بن عوف، شفا بنت عوف، سعد بن ابي وقاص، عمير بن ابي وقاص، عامر بن ابي وقاص، مطلب بن ابزر، رمله بن ابي عوف، طيب بن ازهر، عبدالله بن سياب آقا سڳوري جي پوئلڳي اختيار ڪري چڪا هئا. اُن ڪٽنب جي حليفن مان عبدالله بن مسعود، عتبه بن مسعود، مقداد بن عمرو الڪندي، خباب بن الارثم، شرجيل بن حسنه، جابر بن عمير، فراس بن النصر ۽ جهم بن قيس به مسلمان ٿي چڪا هئا. بني جمع جو درويش صفت عثمان بن مظعون ۽ عبدالله بن مظعون به آقاﷺ جي رسالت جي در تي جُهڪي ويٺا هئا. سائب بن عثمان بن مظعون به انهن جي اولاد مان هو، معمر بن حارث بن فعمر، حاطب بن حارث، فاطمه بنت طلل، فڪهه بنت يسار، سفيان بن معمر ۽ فھبه بن عثمان جو واسطو به بني جمع سان هو.
سڀ آقا ﷺ جي شمع رسالت جا پروانا هئا.
هنن جو اُٿڻ ويهڻ، هلڻ ڦرڻ سڀ آقا سڳوري جي ٻُڌايل خدائي احڪامن جي طريقي تي هو. بني سهم جو عبدالله بن خدافه، خنيس بن خذافه (اُمه حبيبه جو پهريون گهر وارو) هشام بن عاص، جيڪو قريشي سردار اسلام جي دشمن عاص بن وائل جو پُٽ هو، اهو به مسلمان هو. ان ئي ڪٽنب مان حارث جا سڀئي پٽ مسلمان ٿي چڪا هئا.
بشير، معمر، ابو قيس، عبدالله، سائب، حجاج، بئسر ۽ سعيد بن حارث، بنو سهم جا ڪجهه مسڪين حليف به آقا ﷺ جي ٻڌايل ڪلمي کي پڙهڻ وارا هئا. جن ۾ عمير بن رباب ۽ محيصه بن الجزا به هئا، بني عمار، بني لوي قبيلي مان به ابو صبره بن ابي رهم، سهيل بن عمرو جي ڌيءَ اُم ڪلثوم، سهيل بن عمرو جو ئي پٽ عبدالله بن سهيل عمرو کانسواءِ حاطب بن عمر، سليط بن عمرو، سڪران بن عمرو، تعيظ بنت علقه، مالڪ بن ترمعه ۽ عبدالله بن اُم مڪتوم به هئا.
بني فهر بن مالڪ مان ابو عبيده بن الجراح، سهيل بن بيضا، سعد بن قيس، عمرو بن حارث بن زبير، عثمان بن غنم بن زبير، حارث بن سعيد ۽ طيب بن عمير هئا.
آقا سڳوري جي سڀ کان وڌيڪ بد زبان، شرارتي ۽ بد نيت سردار ابوجهل (عمرو بن هشام) جي خاندان بنو مخزوم مان به ڏھ ٻارهن مرد ۽ زائفائون اسلام جي حقانيت تي ايمان آڻي چڪا هئا. انهن ۾ ابو سلمه، ارقم بن ابي ارقم، عياش بن ابي ربيع، اسما بنت سلامه، وليد بن وليد مغيره (خالد بن وليد جو ڀاءُ) هشام بن ابي حذيفه، سلمه بن هشام، هاشم بن حذيفه، هبار بن سفيان ۽ عبدالله بن سفيان شامل هئا. ان قبيلي جي مسڪين حليفن مان عمار بن ياسر، ياسر، عبدالله بن ياسر کانسواءِ عمار جي امڙ ۽ ياسر جي گهر واري سيده سميه، جيڪا اُن قبيلي جي ٻانهي هئي، جنهن کي سخت اذيتون ۽ سختيون ڏيئي ابو جهل ڪعبي جي سامهون نيزو هڻي شهيد ڪري ڇڏيو هو.
انهن سڀني حقيقتن جي قريش سردارن کي خبر هئي.
اُن ئي ڊپ جي ڪري قريشن جا نام ڪٺيا مغرور سردار هڪ گهڙي به سُک سان نه ٿي ويٺا، کين اندازو ٿي ويو هو ته آقا ﷺ جو پيغام حقانيت جي ڇانوَ سان ڀريل آهي، جنهن جي اڳيان سندس پنهنجا پُٽ، ڌيئرون هڪ هڪ ڪري لبيڪ چوندا پيا وڃن.
مڪي جا سڀ سردار گوڏو گوڏي ۾ ڏيئي ويٺا ته هاڻ ڇا ڪرڻ گهرجي.
آقا ﷺ جو واسطو قريش جي هڪ معزز قبيلي بنو هاشم سان هو.
بنو عبدالمطلب ۽ بنو مطلب ٻيئي سيدنا ابوطالب جي هڪ اشاري تي مرڻ مارڻ جي لاءِ تيار هئا، قريش جي ڪنهن سردار يا سردار زادي ۾ ايترو دم خم نه هو ته هو سردار ابو طالب جي هوندي قبيلي جي سڀ کان بهترين چنڊ، سچار ۽ الامين آقاﷺ بن عبدالله سان ڪا گستاخي ڪري يا کين منع ڪري.
نيٺ هنن فيصلو ڪيو ته سردار ابو طالب وٽ وڃي ساڻس ڳالهائڻ گهرجي. اسلام جا سڀ دشمن ابوسفيان، ابوجهل، وليد بن مغيره، عاص بن سعيد، عتبه بن ابي معيط، اُميه بن خلف، هڪ وفد ٺاهي ابو طالب وٽ پهتا. چيائونس سردار، اسين سڀ اهل قريش توکي پنهنجو سردار ٿا مَڃون، تنهنجي ڏاهپ، دانائي، نرمائي ۽ شرافت جا قائل آهيون، اسان جي هڪ التجا ڌيان سان ٻُڌ، پوءِ هنن سيدنا ابو طالب کي شڪايت ڪئي ته تنهنجو ڀائيٽو، اسان جي خدائن کي گهٽ وڌ پيو ڳالهائي، غلامن کي اسان سان برابريءَ جو درجو پيو ڏي، اسان سڀني ماڻهن کي ورهائي رهيو آهي. کيس سمجهايو. سيدنا ابوطالب سڀني جي ڳالهه ڌيان سان ٻڌي ۽ سهڻي نموني کين موٽائي ڇڏيو.
آقا ﷺ جو پيغام پکڙجندو ويو
شمع جي چوڌاري پروانا ايندا رهيا. قريشن جا سرپئنچ ٻيهر سردار ابوطالب وٽ پهتا ۽ چوڻ لڳا سردار اوهين هڪ معزز شريف ۽ وڏي سَر جي معزز شخصيت آهيو. اسان اوهان کي گذارش ڪئي هئي ته پنهنجي ڀائيٽي کي جهليو. پر اوهان کين منع نه ڪئي، هاڻ اسانجي سَهپ جو پيمانو ڇَلڪڻ لڳو آهي، هاڻ يا ته اوهان کين جهليو يا سندس اسان جي وچ مان هٽي وڃو. سردار ابوطالب مڪي جي معززين جون ڳالهيون صبر سان ٻڌيون ۽ وعدو ڪيو ته پاڻ آقا ﷺ سان ڳالهائيندو.
هن کين اهو به ٻُڌائي ڇڏيو ته هو ڪڏهن به پنهنجي ڀائيٽي ۽ سندن وچ مان نه هٽندو.
کين اهو به باور ڪرايائين ته بنو هاشم کي مرڻ به اچي ٿو ته مارڻ به.
سيدنا ابو طالب، ٻيهر آقا ﷺ کي گهرايو ۽ کيس ٻڌايو ته تنهنجي شهر جي سردارن کي توکان شڪايت آهي. آقا ﷺ وراڻيو: چاچا سائين! جيڪڏهن ڪو منهنجي ساڄي هٿ تي سج ۽ کاٻي هٿ تي چنڊ به رکي ته به آءٌ پنهنجو مشن نه ڇڏيندس. ابن هشام چوي ٿو ته آقا ﷺ جي سڳورين اکين ۾ لڙڪ اچي ويا ۽ پاڻ اهو چئي موٽي ويا ۽ شايد کين اهو خيال آيو ته هاڻ شايد چاچا به منهنجي واهر نه ڪري، سيدنا ابو طالب آقا ﷺ کي سڏيو، اُٿي پيار مان ڀائيٽي جو نرڙ چميو، گلي لڳايو ۽ پوءِ چيو: منهنجا پيارا
جيڪو تنهنجي مَن ۾ اچي
سو ڪندو رھ
آءٌ تنهنجو هر گز ساٿ نه ڇڏيندس
ڪوبه مائي جو لال تنهنجو وار به ونگو ڪري نه سگهندو
آءٌ پاڻهي سڀني کي منهن ڏيندس، اوهان اطمينان سان پنهنجو مشن جاري رکو، جنهن کي هر حال ۾ مڪمل ٿيڻون آهي. آقا ﷺ پنهنجي پياري چاچي کان اِهي حوصلي واريون ڳالهيون ٻڌي ڪيترو نه خوش ٿيو هوندو.
قريشي سردارن کي اندازو ٿي ويو ته سردار ابوطالب ڪنهن به حالت ۾ پنهنجي ڀائيٽي جو ساٿ نه ڇڏيندو. تنهنڪري هُنن هڪ ٻي اٽڪل ڪئي، هو قريش جي هڪ رئيس سردار وليد بن عتبه جي جوان ۽ خوبصورت پٽ عماره بن وليد کي وٺي سيدنا ابوطالب وٽ ويا.
چيائون سردار
توکي هڪ ڀايئٽو، هڪ پُٽڙو گهرجي نه
هي عماره بن وليد اوهانجو ٿيو، هن کي پنهجو پُٽ بنايو، اوهين هن جا مالڪ ۽ مختيار هوندا. هن جي بدلي ۾ اوهين اسان کي پنهجو ڀائيٽو محمدﷺ بن عبدالله ڏيو ته جيئن اسين کيس ماري ڇڏيون.
سيدنا ابو طالب وراڻين
اوهين ڪهڙا نه بُڇڙا ماڻهو آهيو
ڪهڙي نه خراب صلاح ٿا ڏيو
ته آءٌ اوهانجي پٽ کي نازن ۽ نخرن سان سانڍيان ۽ اُن جي بدلي ۾ اوهين منهنجي ٻچڙي کي ماري ڇڏيو. سردار ابو طالب انهن سڀني قريش سردارن جي چڱي لاکَ لاٿي. بعد ۾ هن پنهنجي دل جون ڳالهيون پنهنجن ڊگهن شعرن ۾ به ڪيون ۽ قريش سردارن جي فتني خورين جو ذڪر ڪيو ۽ هر حال ۾ پنهنجي ڀائيٽي جي تحفظ جو وچن ڪيو.
سيدنا ابو طالب ڏاڍو سُٺو ۽ پختو شاعر هو. سندس اهي شعر مدح رسول ﷺ انتهائي اهم درجو والارين ٿا. سندس اهي شعر بنو هاشم جا ٻارڙا گهٽين ۾ جهونگاريندا وتندا هئا ۽ اُنهن شعرن سان آقا ﷺ جي دلين تي ٺونشا لڳندا هئا. شعر هن ريت آهن:
”محمد ﷺ بن عبدالله اڪيلو ڪونهي
سڄو بنو هاشم قبيلو
بنو عبدالمطلب ۽ بنو مطلب سندس ڍال آهن
اسين سڀ آقا ﷺ تي قربان ٿي وينداسين
ته ڪو آقا ﷺ سان بدزباني ڪري
يا سندس سُرهي بدن کي ڪا رهڙ پائي
اسين سندس اڳيان پويان، سندس هر وک تي
پنهنجي جان ڏينداسين
ٻُڌي ڇڏيو
اسين سندس وار ونگو به ٿيڻ نه ڏينداسين
آقا ﷺ سڄي انسانيت جو شان آهن
ننڍپڻ کان سچار صادق
۽ الامين آهن“
سيدنا ابو طالب کان مايوس ٿي قريشي سردارن سوچيو ته هاڻي ڇونه سنئون سڌو آقا ﷺ سان ڳالهائجي، حج جي موسم مٿان هئي. قريشي سرپئنچ ان ڳالهه کان ڊنا ٿي ته حج وارن ڏيهاڙن ۾ سڄي عربستان مان ماڻهو مڪي ايندا ۽ آقا ﷺ کين پنهنجو پيغام ٻڌائيندا. جيڪڏهن مڪي کان ٻاهر رهندڙ قبيلن آقا ﷺ ۽ پيغام تي ايمان آڻي وڌو ته ڇا ٿيندو. هو ڊنل هئا. پاڻ ۾ گڏجي ويٺا، انهن مان وليد بن منغيره جهونو ۽ تجربيڪار مڙس هو. هن چيو ته آءٌ ٿو وڃي آقا ﷺ سان ڳالهيان.
هو روانو ٿي ويو.
آقا ﷺ ڪعبي وٽ ويٺا هئا. وٽس وڃي چيائين: اوهين سمجهو ٿا ته آءٌ ڇا ٿو چوڻ گهران. منهنجي گذارش اها آهي ته اوهان ئي ڪجهه چئو. آقا ﷺ ته پنهنجي وات مان رڳو اهوئي چوندا هئا، جيڪو مٿس آسمان تان لهندو هو. آقا ﷺ قرآن پاڪ جي تلاوت شروع ڪري ڏني. وليد بن مغيره قرآن پاڪ ٻڌندي ئي ڏڪڻ لڳو. سندس مُنهن جو رنگ ئي بدلجي ويو، اکين ۾ نرمي اچي ويس ۽ هو ڪنڌ جهڪائي اٿيو ۽ هوريان هوريان پريان ويٺل پنهنجي قريشي ساٿين طرف اچڻ لڳو. ابو جهل، وليد بن مغيره جي چهري جا بدليل تاثرات ڏسي رهيو هو. سمجهي ويو ته هو لاجواب ٿي موٽي رهيو آهي. هو وٽن پهتو ته ابو جهل چٿر ڪيس ته چاچا تنهنجي لاءِ قوم مان ڦوڙي گڏ ڪريان، ڇو ته لڳي ايئن ٿو ته اوهين ابن عبدالله وٽ پنهنجي حاجت روي جي لاءِ ويا هئا. وليد بن مغيره چيس: ابو الحڪم! توکي خبر آهي ته قريشن مان سڀني کان وڌيڪ مال ۽ مَڏي مون وٽ آهي، پر مون جيڪو ڪلام اڄ ٻڌو آهي، اهو انساني ڪلام ڪونهي. اُن منهنجي حالت بدلائي ڇڏي آهي.
ابوجهل پُڇيس: ڇا هو ڀُوپو آهي؟
وليد بن مغيره چيو: مرن ڪيترائي ڀوپا ڏٺا آهن، هن جو ڪلام ڪا هن (ڀوپي) جي تڪ بندي ڪونهي، هو ڀوپو ڪونهي.
هڪه ٻي پڇيس: اسين کيس مجنون چئون يا ديوانو ؟
وليد بن مغيره چيو: مون جنون ۽ پاڳل پڻون ڏٺو آهي. کيس نه دم ڪشي آهي، نه ئي وري ڪا غير شعوري حرڪت ڪري ٿو ۽ نه وري هو وسوسن ۾ مبتلا آهي.
ڪنهن چيس: پاڻ کيس شاعر چئون؟
وليد بن مغيره چيو: هو شاعر ڪونهي آءٌ شعر جي سڀئي قسمن رجز، هزج، قريض، مقبوض ۽ مسبوط سڀني کان واقف آهيان. هن جو ڪلام شعر ڪونهي.
حاضرين مان ڪنهن پڇيو: اسين کيس ساحر سمجهون يا جادوگر؟
وليد بن مغيره چيو: هو ساحر به ڪونهي، پاڻ جادوگرن ۽ سندن جادو کي ڄاڻون ٿا.
پوءِ هي ڇا آهي؟
والله، وليد بن مغيره چيو: هن جو ڪلام مِٺو آهي، اُن جا بنياد سگهارا آهن ۽ هن جون شاخون سايون آهن. اوهانجون سڀ رٿون ڪوڙيون، ناڪام ۽ اجايون آهن. ها باقي اوهانکي کي ڪجهه چوڻون ئي آهي. عربستان جي صحرائن مان ايندڙ زائرين کي ڊيڄارڻون ئي آهي ته اهوئي چئو ته هو ساحر آهي، جادوگر آهي. اهڙو جادوگر جيڪو ماڻهوءَ جي اعتقادن ۾ ويڳاڻپ پيدا ڪري ٿو ڇڏي. پيءُ کي پُٽ کان پري ڪري ٿو ڇڏي. گهراڻن ۾ فڪري ڏڦيڙ وجهي ٿو ڇڏي. ڀاءُ کي ڀاءُ کان ڌار ڪري ٿو ڇڏي. ماڻهوءَ کي پنهنجي ڪٽنب ۽ هلندڙ ريتن ۽ رسمن کان بيزار ڪري ٿو ڇڏي.
مجلس برخواست ٿي ويئي.
پاڻ ۾ اهو طئي ڪيائون ته قريش جا ماڻهو مڪي ڏانهن ايندڙ زائرين جي هر رستي تي ويهندا، کين تنبيهه ڪندا رهندا ته هن شخص جي حرڪتن کان هوشيار رهن، جيڪو ماڻهن ۾ ويڇا وجهي رهيو آهي. الله آقاﷺ تي آيت نازل ڪري وليد بن مغيره جي اُن سازش جو ڦاٽ ڦاڙي ڇڏيو. هيڏانهن وري مڪي ايندڙ جنهن به زائر سان اهڙي ڳالهه ڪئي هئي ته کيس اُلٽو آقا ﷺ سان ملڻ جي شوق پيدا ٿي پوندو هو.
دارالنده، جيڪو قريشي سردارن ۽ اسلام جي بدترين ويرين جي گڏ ٿيڻ جو هنڌ هو، اُتي روز مجلس ٿيندي هئي، هن ڀيري سڀ اهو چوڻ لڳا ته جادو، ٽوڻن، ڦيڻن، شعر ۽ شاعريءَ ۾ ڪو اهڙو ڀَڙ همراھ ڳولهيو، جيڪو هن نبوت جي دعويدار سان وڃي ڳالهائي. سڀني سهمتي راءِ سان قريشن جي سردار ابو سفيان بن حرب جي سهري عتبه بن ربيعه کي اُن مقصد جي لاءِ چونڊيو عتبه بن ربيعه اٿي وڃي آقا ﷺ وٽ حرم جي ديوار سان گڏ ويهي رهيو، چيائين: اسين قريش پاڻ ۾ منتشر ٿي ويا آهيون، جيڪڏهن اوهان تنگدست ۽ حاجتمند آهيو ۽ اوهان کي مال ۽ ملڪيت گهرجي ته اسين اوهان جي لاءِ ايترو مال گڏ ڪري ٿا ڇڏيون، جو اوهان سڀني قريشن ۾ سڀني کان وڌيڪ امير ۽ پئسي وارا ٿي ويندا. جيڪڏهن اوهانکي حڪومت جي خواهش آهي ته اسين توکي سڄي شهر جو بادشاھ تسليم ڪري ٿا وٺون. جيڪڏهن ڪا عورت پسند اٿئي ته اسين اهڙيون ڏھ عورتون تنهنجي نڪاح ۾ ڏيڻ لاءِ تيار آهيون. اوهان جي جيڪا به ۽ جهڙي به خواهش هجي ته اسين گڏجي اها پوري ڪريون ٿا. بس اوهين رڳو اسانجي دين تي نقطه چيني نه ڪريو. اوهين جنهن بي دينيءَ جو پيغام پکيڙي رهيا آهيو، اُن کان پاسو ڪريو.
آقا ﷺ پُڇيس، اڃا به ٻيو ڪجهه چوڻو اٿئي؟
عتبه بن ربيعه چيو: مون پنهنجي ڳالهه پوري ڪئي، هاڻ اوهين چئو.
پاڻ سڳورا ته فقط اهوئي چوندا هئا جيڪو کيس چيو ويندو هو.
پاڻ ﷺ الله جو نالو وٺي سوره حم سجده (13/14) ٻڌائڻ شروع ڪئي، عتبه پنهنجن ٻنهي هٿن کي چيلهه جي پويان رکي خاموشيءَ سان ٻڌندو رهيو. سندس منهن جو رنگ مَٽجڻ لڳو. سندس جسم سڪل پتن وانگر ڪنبڻ لڳو. جڏهن آقا پڙهجندڙ الله جو ڪلام نه مڃيندڙن تي بجلي جي ڪڙڪي سان عاد و ثمود جي قومن تائين پهتو ته عتبه بن ربيعه لُڏيو ۽ ڪنڌ نوائي ٻئي هٿ ٻڌي، آقا ﷺ جي وات تي هٿ رکندي چيائين: ڀائيٽا! توکي قرابت داريءَ جو واسطو پنهنجي قوم تي رحم ڪر. ۽ پوءِ جُهريل جسم سان ڪنڌ جهڪائي ماٺ مٺيءَ ۾ آقا ﷺ جي ڀرسان اٿي ويو. اُتان اٿي وري هو پنهنجي ساٿين وٽ به نه ويو.
ابوجهل مٿو جهلي ويهي رهيو. چيائين لڳي ايئن ٿو ته عتبه بن ربيعه، ابن عبدالله ڏانهن مائل ٿي ويو آهي. هو سڀ اٿي عتبه جي پويان ويا. ابوجهل عتبه کي تنگ ڪرڻ لاءِ چيو ته تون به ابن عبدالله جي هٿن ۾ هليو وين. عتبه قريشن جو امير ترين سردار هو، ڪاوڙ ۾ اچي چيائينس: تنهنجي سڄي ڪٽنب کان وڌيڪ دولت مون وٽ آهي. پر آئينده آءٌ ڪڏهن به محمد ﷺ سان نه ڳالهائيندس.
هو پُڇڻ لڳو: پڙهيو ڇا؟
وراڻيائين: هُن مونکي اهڙو ڪلام ٻڌايو آهي، جيڪو نه سحر آهي نه شعر نه ٻيو ڪجهه. اهو ته شڪر آهي ته جڏهن هن عاد ۽ ثمود تي آسماني بجلي (وِڄ) ڪرڻ جي ڳالهه ڪئي ته مون کيس قرابت داريءَ جو واسطو ڏئي چيو ته اڳتي ڪجهه به نه چئو. اوهان سڀني کي خبر آهي ته محمد ﷺ ڪوڙ نه ڳالهائيندو آهي. مون کي ته اوهان سڀني تي، اسان سڀني تي عذاب جو خطرو آهي.