سيدنا ابو ايوب انصاريرضه
مڪي ۾ بيت الله جي پاڙي ۾، رسول الله ﷺ جي هجرت کان ايڪٽيھه سال اڳ جنم وٺندڙ خالد خزرجي، آقا ﷺ جي ڏاڏاڻن بنو نجار مان هو، هن جي شادي اُم حسن بنت زيد انصاريءَ سان ٿي. تاريخ ۾ اُن جو نالو سيدنا ابو ايوب انصاري آهي. کيس عقبه ۾ چنڊ واري رات جو ماھ ڪامل ﷺ جي دست مبارڪ تي بيعت جو شرف مليو هو. سندس گهر جي سامهون واري پَٽ کي خدا، آقا ﷺ جي رهائش ۽ مسجد نبويءَ جي اڏاوت لاءِ ڌڻيو هو. سڀني کان ويجهي گهر هئڻ جي ناتي هو آقا ﷺ کي ميزبانيءَ جي لاءِ پنهنجي گهر وٺي ويو.
سندس گهر ٻه ماڙ هو
گهر جي کاٻي پاسي سندس کجين جو باغ هو
آقا ﷺ سندس گهر هليا ويا.
سيدنا ابو ايوب انصاري ادب مان عرض ڪيو
آقا ﷺ اوهين مٿينءَ ماڙ تي رهو
اوهان جي پيرن جي هيٺان رهنداسين ته سعادت هوندي . آقا ﷺ جي اڳيان دين اسلام جو واڌارو هو. ماڻهن جو ميڙو مَتو رهندو هو.
آقا ﷺ فرمايو
”ايندڙ ويندڙ جي سهوليت خاطر هيٺ رهڻ ڏيو.
سيدنا ابو ايوب انصاري مٿي شفٽ ٿي ويو، اڃا قيام جي پهرين رات هئي جو سيدنا ابو ايوب انصاري هڪدم ڇرڪيو
زال کي سڏيائين
چيائين، اسان کان گستاخي ٿي ويئي.
جنهن ڇت جي هيٺان آقا ﷺ جو قيام هجي اُن تي اسين پيرن سان هلون.
هاءِ ..
ڪيڏي نه وڏي غلطي ڪري ويٺاسين
سڄي رات ڀتِ سان لڳا ويٺا رهيا.
صبح ٿيو ته آقا ﷺ جي خدمت ۾ حاضر ٿيو.
سڄي ڳالهه ۽ دل جي ڪيفيت ٻُڌايائين
هٿ جوڙي چيائين؛ آقا ﷺ اوهان مٿي رهو
آقا ﷺ جي ساڳئي ڳالهه هئي.
آقا ﷺ کي ايندڙ ويندڙن جي سهوليت گهربل هئي. هيٺ اڪثر صلاحون مشورا ۽ فيصلا پيا ٿيندا هئا.
آقا ﷺ سمجهائي سيدنا ابو ايوب انصاريءَ کي ٻيهر مٿي روانو ڪيو. اُن وقت ته سيپٽمبر جي مهيني جي شروعات هئي. گرميون هيون، حضرت ابو ايوب انصاري پنهنجي اندازي سان ڇت تي پنهنجي قيام ۽ هلڻ ڦرڻ لاءِ اهو هنڌ چوندي ورتو، جنهن جي هيٺان گمان هو ته آقا ﷺ اُت نه هوندا آهن.
رُت بدلي
سرديون آيون
مديني جون سرديون سخت ٿينديون آهن
هڪ رات جو مٿي کانئس پاڻي جو گهڙو ڀڄي پيو..
گهڙي جي ٽٽڻ سان پريشاني وڌي ويئي.
پاڻي ڇت جي هيٺان ٽميو ته پوءِ؟
ڪو ڇَنڊو آقا ﷺ تي ڪريو ته
بي چينيءَ جي اُن حالت ۾ گهر ۾ جيڪو هڪ ڪمبل هو، سو کڻي هاريل پاڻيءَ تي وڌائين ته جيئن ڪو هڪ ڦڙو به هيٺ نه ڪري.
اُن وقت ڇتيون به ڪچيون هونديون هيون.
ڪک ڪانا ۽ کجيءَ جي ڦڙن سان ٺاهيون وينديون هيون.
صبح جو وري هٿ جوڙي هيٺ ويو.
عرض ڪيائين. منهنجا آقا ﷺ هلو! هاڻ مٿي رهڻ جي همت نه اٿم.
آقا ﷺ پنهنجي پرواني جي ڳالهه مڃي ورتي
گهرجي مٿينءَ ماڙ تي هليا ويا.
اُن گهر ۾ ئي مسجد نبوي ﷺ ۾ عمل ۾ ايندڙ ڪمن جي تڪميل ٿي، مواخات ۽ ڀائيچاري جا معاملا به گهڻو تڻو اُن ئي گهر ۾ طئي ٿيا.
اُتي ئي آقا ﷺ پنهنجي لاڏلي سفير، مبلغ ۽ سهڻي ساٿي سيدنا مصعب بن عمير کي سيدنا ابو ايوب انصاري جو ڀاءُ بنايو جنهن آقا ﷺ جي مديني آمد کان اڳ اوس ۽ خزرج جي وڏن کي اسلام ۾ آڻڻ جي ڪوشش ڪئي هئي ۽ ڪامياب رهيو هو.
اُن گهر ۾ رهڻ جي ڪجهه ڏينهن کانپوءِ آقا ﷺ پنهنجن ٻچڙن کي اُتي گهرائي ورتو هو. آقا ﷺ جا گهر وارا اُتي ئي آقا ﷺ سان گڏ رهندا هئا. ٻنهي وڏين صاحبزادين جون شاديون ٿي چڪيون هيون. سيده زينبرضه پنهنجي گهرواري، سيده خديجهرضه جي ڀائيٽي ابوالعاص سان اڃا تائين مڪي ۾ رهي پئي هئي.
سيده رقيه سيدنا عثمان بن عفان جي زوجه مديني ۾ هئي. گهر ۾ سيده اُم ڪلثوم ۽ خاتون جنت، آقا ﷺ جي سڀني کان لاڏلي نياڻي سيده فاطمه هئي، زيد بن حارث ۽ سندس گهر واري اُم ايمن هئي. انهن جو پُٽڙو اسامه هو ، اتي ئي آقا ﷺ سان سندس پياو ڀائيٽو، ڀاءُ ۽ ٽيويهن ورهين جوسيدنا عليرضه به هو.
سيدنا زيد بن حارث ۽ سيدنا علي آقا ﷺ جي لاءِ روزي روٽي ڪمائيندا هئا ۽ آقا ﷺ نئين جنم وٺندڙ سلطنت اسلام جي ڀلائيءَ جي رٿن کي عملي شڪل ڏيندا هئا.
انهن ئي ڏينهن آقا ﷺ جي امير ناٺي سيدنا عثمان بن عفان کي خبر پئي ته وادي عتيق ۾ هڪ مِٺي پاڻي جو کوھ آهي
کوھ جو مالڪ هڪ يهودي آهي.
يهودي ته هر وکر تان پئسا ڪمائيندا هئا.
اُنهن ڏينهن جڏهن پاڻيءَ جهڙي خدائي نعمت ڪٿي به وڪرو نه ٿيندي هئي. اهو يهودي اڄ جي نيسلي ۽ ان جي ديکاديکي، سندس نقش قدم تي هلندڙ مسلمانن وانگر، پاڻي وڪڻندو هو. وڪڻندو به وڏي اگهه تي هو. مسلمانن سان ته سندس اصل ڪاريءَ وارو وير هو. کين تنگ ڪندو هو، انتظار ڪرائيندو هو ۽ ڪڏهن ته وري ٽاري به ڇڏيندو هو.
اُن کوھ کي هو سونَ جي کاڻ وانگر هلائي رهيو هو.
هڪ ڏينهن سيدنا عثمان بن عفان اُن يهوديءَ وٽ لنگهي ويو. هو پنهنجي وقت جو سڀني کان ڪامياب واپاري هو. نفعي نقصان جي بحث ۾ سيدنا عثمان بن عفان يهوديءَ کي الائجي ڪيئن راضي ڪري ورتو ته هو اهو کوھ کيس وڪرو ڪري ڏي.
کوھ جو نالو ”بيئرروما“ هو
اڄ ڪلهه جتي مسجد قبلتين آهي، اُن جي اتر ڏکڻ ۾ هو.
ان کوھ جي تاريخ به پراڻي هئي.
چون ٿا ته گهڻا سال اڳ، آقا ﷺ جي ولادت کان ستر سال اڳ، اُتي يمن جو بادشاھ آيو هو، تبع يمني، پهرين ته هو پنهنجي پٽ جي هڪ شهريءَ جي هٿان اتفاقي موت تي سڄي مديني کي ڊاهي پَٽ ڪرڻ تي سندرو ٻڌي بيهي رهيو. پوءِ هڪ يهوديءَ هٿ ٻڌي چيس، هي هنڌ آخري رسول ﷺ جي هجرت جي جاءِ آهي. هن جي بي حرمتي نه ڪريو.
اها ڳالهه هُن مڃي ورتي.
نه رڳو مڃيائين، پر رسول جي محبت ۾ اُتي کوھ به کوٽرايائين ته جڏهن اهو آخري رسول بَرحق اچي ته هو ۽ سندس ساٿي اُڃيا نه رهن.
هوريان هوريان يهودين اُن کوھ تي قبضو ڪري ورتو ۽ جڏهن آقا ﷺ ۽ سندس ساٿي اُتي آيا ته مٿن اُن کوھ جو پاڻي بند ڪيو ويو.
سيدنا عثمان بن عفان کي سودو ڪرڻ آيو ٿي.
وٽس پئسي ڏوڪڙ جي ته ڪا کوٽ نه هئي.
يهوديءَ پنهنجي جُوف ۾ جيڏي وڏي ٻولي لڳائي سگهيو، سيدنا عثمان اها منظور ڪري ورتي.
يهوديءَ 35 هزار درهم گهريا، جن مان اٺ نوَ سفيد ڏاچيون خريد ڪري ٿي سگهجيون. سيدنا عثمان مُرڪي اِهي ادا ڪري ڇڏيا ۽ سڄو کوھ مسلمانن لاءِ وقف ڪري ڇڏيو.
نه رڳو مسلمانن لاءِ پر هر انسان حيوان پکي ۽ پکڻ لاءِ
پاڻي وڪڻڻ جي رسم ختم ڪري ڇڏيائين.
آقا ﷺ کي خبر پئي ته دعا ڪيائين.. ڏاڍا خوش ٿيا.
مديني ۾ ٻيا به کوھ هئا.
هڪ کوھ جو نالو ”بيئر اريس“ هو،
اهو مسجد قبا جي اُتر اولهه ۾ هو
هڪ باغ جي چوديواري جي اندر
هڪ ڀيري اتي عجيب واقعو ٿيو
جيڪو تاريخ ۾ اُن ئي ترتيب سان ظاهر ٿيو
هيئن ٿيو، جو باغ ۾ وڻن جي ڇانوَ ۾ آقا ﷺ ان کوھ جي ڪنڌيءَ تي ٿي ويٺا.. پير کوھَ ۾ لڙڪائي.
ساڻس گڏ سيدنا ابوبڪر ويٺل هو.
سيدنا ابوبڪر جي پاسي ۾ سيدنا عمر بن خطاب به اچي ويٺا. سند سامهون سيدنا عثمان بن عفان به ويٺل هئا.
اُن وقت آقا ﷺ کي مهر نبوي پاتل هئي.
اُن وقت هنن جون ڪهڙيون ڳالهيون ٿيون، سي ته تاريخ جي ڪنهن ڪتاب ۾ لکيل ڪونهن پر تاريخ شاهد آهي ته آقا ﷺ جي اها مُنڊي آقا ﷺ کانپوءِ سيدنا ابوبڪر جي هٿ جي سونهن بَڻي، جڏهن پاڻ پهريان خليفا ٿيا. پوءِ اهائي مُنڊي سيدنا عمر بن خطاب کي پائڻ جي سعادت حاصل ٿي، جڏهن کان پاڻ ٻيو خليفو بڻيو، پوءِ اهائي منڊي سيدنا عثمان بن عفان جي آڱر ۾ آئي. سندس خلافت جو ڇهون سال هو، جو اها منڊي ان کوھ ”بيئر اريس“ ۾ ڪري پئي.
ڏاڍي ڳولها ڪئي ويئي
ٽي ڀيرا کوھ جو پاڻي ڪڍيو ويو.
پر مُنڊي نه ملي.
پوءِ مُنڊيءَ کانسواءِ سيدنا عثمان بن عفان جي هٿ ۾ چڱي خاشي ڪامياب حڪومت ۾ سورش برپا ٿي ويئي، ان وڳوڙ ۽ هنگامه آرائيءَ ۾ سيدنا عثمان جو رت وهيو ، جيڪو سدائين جي لاءِ قرآن پاڪ جي صفحن تي محفوظ ٿي ويو، جيڪو ان گهڙيءَ تلاوت فرمائي رهيا هئا.
آقا ﷺ سيدنا ابوبڪر ۽ سيدنا عمر جو گڏ ويهڻ به تاريخ بنجي ويو. ٽيئي ساٿي اڄ به گڏ سُتا پيا آهن ۽ سيدنا عثمان ٿورو پر ڀرو جنت البقيع ۾.
مديني ۾ هڪ ٻيو ۽ اهم کوھ به هو.
”بيئر غرس.“
مسجد قبا کان اڌ ميل جي فاصلي تي
اُن کوھ جي پاڻيءَ کي اهو اعزاز حاصل آهي ته اُن پاڻيءَ کي آقا ﷺ پيتو. ان جي پاڻيءَ مان آقا ﷺ ڪيترائي ڀيرا وضو ڪيو ۽ آقا ﷺ جي مبارڪ جسم کي ان ئي کوھ جي پاڻيءَ سان آخري غسل ڏنو ويو.
اڄ اهي ٽيئي کوھ وقت جي هٿان گم ڪيا ويا آهن.
سيدنا ابو ايوب انصاريءَ جو گهر به مسجد نبويءَ جي توسيع جو حصو بنجي چڪو آهي، ازواج مطهرات جا فقيراڻه حجرا به مسجد نبويءَ ۾ شامل آهن.
حضرت ابو ايوب انصاريءَ جو روضو اڄ به موجود آهي، قسطنطنيه، جنهن کي هينئر استنبول چيو ويندو آهي، اُتي ڇهاسي سالن جي ٻُڍڙي سيدنا ابو ايوب انصاريءَ کي ياد آيو ته آقا ﷺ ڇا فرمايو هو ، آقا ﷺ انهن فوجين جي لاءِ دعا ڪئي هئي، جيڪي سامونڊي سفر ڪري وڃي اسلام جي عظمت مٿاهين ڪندا. 55 هجري جو زمانو هو ، امير معاويه قسطنطنيه فتح ڪرڻ لاءِ هڪ بحري ٻيڙو موڪليو، سيدنا ابو ايوب انصاري اُن ۾ سپاهي بنجي ويو.
ڊگهي عرصي تائين قسطنطنيه جو گهيرو رهيو ، رومين جو قلعو ڏاڍو مضبوط هو، مسلمانن گهيرو ڪري رکيو، پر هو قلعي ۾ ڪو ڏار وجهي نه سگهيا.
سيدنا ابو ايوب انصاري ته اڳ ۾ ئي وڏي ڄمار سبب هيڻو ۽ ڪمزور هو، سو بيمار ٿي پيو، بَچڻ جي اميد نه رهي، اسلامي فوج جو سالار سندس خدمت ۾ حاضر ٿيو. سيدنا اُن دور ۾ شايد سڀني کان پراڻو صحابي هو ۽ سندس شرف به اعليٰ هو.
رسول الله ﷺ جو ميزبان
جنهن آقا ﷺ لاءِ سڀ کان پهرين پنهنجو دروازو اُپٽيو هو.
فوجي آفيسر ادب مان پنهنجي سپاهي سيدنا ابو ايوب انصاري کان پُڇڻ لڳو.
منهنجي لاءِ ڪهڙو حڪم آهي.؟
ڪا وصيت فرمايو،
سيدنا ابو ايوب انصاري چيو:
’جڏهن مري وڃان ته منهنجو جنازو دشمن جي علائقي ۾ جيترو به اندر کڻي وڃي سگهو کڻي وڃجو، پوءِ پنهنجي قوت جي آخري حد تائين مونکي دفنائجو.‘
سيدنارضه گذاري ويو.
اسلامي فوج جي سالارن اڇو جهنڊو کنيو. ’فليگ ٽيگ‘ سان سيدنا جو جنازو ڪُلهن تي رکيو ۽ قسطنطنيه جي سگهاري قلعي جي ديوار ڏانهن روانا ٿي ويا. قلعي جي دروازي تي بيٺا ۽ چيائون.
اڄ اسان پاڻ سان تلوارون نه آنديون آهن. پنهنجي هڪ بزرگ جو جنازو کڻي آيا آهيون ۽ سندس ئي وصيت موجب اوهانجي قلعي جي دروازي سان گڏ، ڀت جي هيٺان دفنائي رهيا آهيون. دفنائي اسين واپس پراڻي پوزيشن تي موٽي وينداسين.
پر هڪ ڳالهه ڪَن کولي ٻُڌو
جيڪڏهن اسانجي بزرگ، جيڪو اسانجي رسول ﷺ جو ميزبان به رهيو، اُن جي قبر جي اوهان ماڻهن ڪا بي حرمتي ڪئي ته ياد رکجو اسانجي وشال اسلامي مملڪت ۾ هزارين ديولون آهن، جيڪڏهن اوهان هِتي شرارت ڪئي ته پوءِ اسلامي رياست ۾ اسين ڪٿي به ناقوس وڄڻ نه ڏينداسين.
هو ڀلا ايترو رسڪ ڇو کڻن ها.
بلڪ اُبتي ڳالهه ٿي.
جڏهن به روم جي فوجين کي ڪا مُشڪل پيش آئي ٿي ته هو سِرڪندا اُن قبر تي اچي ويندا هئا.
دل ۾ جيڪا ڳالهه هوندي هُين.
جيڪا دعا گهرندا هئا.
اُهو، جنهن آقا ﷺ جي لاءِ پنهنجي گهر جو دروازو کوليو هو، کيس ڪنهن جي دعا کي الله جي چائنٺ تي منظور ڪرائڻ ۾ ڪهڙي تڪليف پيش اچي ٿي سگهي. رومين جون دعائون سندن دشمن سپاهيءَ جي قبر تي اچي پوريون ٿيڻ لڳيون. پهرين هُنن ئي سندس مزار کي ٺاهيو سينگاريو.
پوءِ وقت پاسو بدلايو
شايد رومين سوچيو، جنهن فوج جو ڪُراڙو سپاهي هتي دفن ٿي اسانکي برڪت ڏئي رهيو آهي، اُن سان ڪيئن وڙهون؟
ٿيو کڻي ڪجهه به
جنهن آقا ﷺ جي پذيرائيءَ ۾ پنهنجي گهر جو دروازو کوليو هو. الله ان جي جسم خاڪي جي صدقي، ان قلعي جو دروازو کولرائي ڇڏيو.
قسطنطنيه فتح ٿي ويو.
مسلمانن پنهنجي وقت جي سپر پاور سلطنت روم کي ڊاهي ڇڏيو.
مڃڻون ٿو پوي
دروازو کوليندڙ جي لاءِ ئي دروازا کلن ٿا. پوءِ سڀني کي چوڻون ٿو پئي.
”دروزو کُلي ٿو.“