مذهب

آقا ﷺ

ابدال بيلا لکي ٿو ”هي ڪتاب هڪ ٻانھي پاران پنھنجي ۽ سڄي ڪائنات جي آقا ﷺ  جي لاءِ تبرڪ جو هڪ هديو آهي.  ٻيو تہ هن ڪتاب ۾ پنھنجي علميت، فوقيت، عظمت، خطابت يا پنھنجي ڪنھن مسلڪ جو حوالو ڪونھي. ڪٿي بہ بحث نہ ڇيڙيو اٿم. بنا سبب جي ڪو واقعو ٻيھر لکي پڙهندڙ کي ٿڪايو نہ اٿم، نہ مونجهاري جو شڪار ڪيو اٿم ، ڪوشش اها ئي ڪئي اٿم تہ پڙهڻ وارو جيڪو پڙهي رهيو آهي ، اهو زماني ترتيب سان، سڀني تفصيلن سان، ان منظر ۾ ايئن وڃي گڏجي، جو هو پاڻ کي ان جو شاهد سمجهي، ڄڻ هو سڀ ڪجهہ ڏسي رهيو هُجي ۽ اهو سڀ مٿس وهي واپري رهيو هُجي.“

  • 4.5/5.0
  • 25
  • 4
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • يوسف سنڌي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آقا ﷺ

بنو قريظه

بنو قريظه

خندق جي ٻاهر اُجڙيل خالي ميدان جتي ابو سفيان جي فوج خيما کوڙيو ويٺي هئي، جڏهن صبح جي خنڪ ريشمي ريشمي سُهائي لٿي ۽ مسلمانن شڪراني جي نماز پڙهڻ سان گڏ فجر جي نماز پڙهي، ان مهل طوفان ٿمجي ويو. هوا ۾ ٿڌاڻ ۽ امن جي سُرهاڻ هئي. هڪ مهيني جي ٿڪل ٽٽل مسلمانن جي مُهانڊن تي فتحيابيءَ جي سُنهري اُس هئي.
ماڻهو پنهنجن پنهنجن گهرن ۾ آرام ڪرڻ جي لاءِ هليا ويا.
آقا صلي الله عليھ وسلم به جنگي لباس لاهي ڇڏيو.
اڳينءَ ڌاري اُم المومنين اُم سلمه جي گهران غسل ڪري نڪتا ته سامهون جبرائيل عليھ السلام مٿي تي اُمامه ٻڌيو بيٺا هئا. آقا صلي الله عليھ وسلم کي چيائون:
”اوهان هٿيار لاهي ڇڏيا آهن.
پر ملائڪن اڃا نه لاٿا آهن
آسمان جو حڪم آهي ته بنو قريظه کي سندس بد عهديءَ تي پڪڙيو وڃي.
پنهنجن ماڻهن کي اوڏانهن هَلان جو حڪم ڏيو.
آءٌ اوڏانهن وڃي سندس دلين ۾ ڊپ ٿو وجهان. ]ابن هشام، عيون الاثر، البدايه والنهايه[
آقا صلي الله عليھ وسلم پَڙو ڏياري ڇڏيو
وچينءَ جي نماز بنو قريظه جي قلعن جي ٻاهر ادا ڪئي ويندي.
هر ڪو هٿيار بند ٿي اُتي پهچي
پاڻ سڳورا به روانا ٿي ويا ۽ ٽن هزارن ماڻهن تي لشڪر ۽ ٽيهه گهوڙا ساڻ هئن.
بنو قريظه پهچي ويا.
اُنهن انا جي ماريل يهودين پنهنجي کوهه جو نالو به ”انا“ رکيو هو.
اُتي کوهه جي ڀرپاسي ساوڪ تي خيما کوڙيائون
بنو قريظه جي سڀني ڳڙهين ۽ قلعن کي گهيري ورتائون.
پهرين ته مهڙينءَ دستي ۾ سيدنا عليرضه سان گڏ پهتل ٿورن ماڻهن کي گڏ ڏسي بنو قريظه وارن پٿر هنيا، گاريون ڏنيون ۽ وڏا ٽُپ ڏنا، پر پوءِ جڏهن پنهنجن چئني طرفن ڪاوڙيل مسلمانن جي هٿن ۾ اگهاڙيون تراڙون ڏٺائون ته هَڄي ويا. پنهنجن گهرن جا دروازا بند ڪري ڇڏيائون. قلعن جي مٿان تيرانداز ويهاري ڇڏيائون ۽ قلعن جي اندر پنهنجن هئڊن مهانڊن سان ڏڪڻ لڳا.
گهيرو جاري رهيو.
قلعي جي اندر يهودين وٽ راشن پاڻي جام هو
جيڪو هوريان هوريان کٽندو ويو
25 ڏينهن اندر اهو به ختم ٿي ويو.
سندن سردار ڪعب بن اسد پنهنجي قوم جي سامهون ٽي رٿون رکيون. پهرين اها ته ٻي ڪا واٽ نه بچي آهي، قلعي مان نڪري اسلام قبولي ٿا وٺون. اوهان ته ڏسي ورتو آهي ته هي اِهو ئي سچو رسول صلي الله عليھ وسلم آهي، جنهن جو توريت ۾ ذڪر آهي. عاقبت به بچندي ۽ اسانجي دنيا به بچيل رهندي.
سندس قوم چيو: نامنظور
ٻي تجويز ٻُڌائي
ڪعب بن اسد چيو:
پوءِ مقابلو ٿا ڪريون
پنهنجين زالن ۽ ٻارن کي هٿن سان ماري، مرڻ مارڻ جي لاءِ نڪري ٿا پئون.
سندس قوم چيو: نامنظور
ٻارن ۽ زالن کانسواءِ ڪهڙي زندگي گذرندي.
ٽي رٿ ڪهڙي اٿئي؟
سندن سردار چيو:
اڄ ڇنڇر آهي، هو سمجهندا ته اسين موڪل پيا ملهايون، ڪجهه نه ڪندا آهيون. شايد هو غفلت ۾ هُجن. اڄ ئي رات مٿن راتاهو ٿا هڻون.
پوءِ جيڪو ٿيندو، سو ڏٺو ويندو.
سندس اندر ڀڄي ڀُري چڪو هو.
کين ڪابه تجويز دل سان نه لڳي.
هاڻ هڪ ئي رستو وڃي بچيو هو، هٿيار ڦٽا ڪرڻ جو، پر هُنن سوچيو ته پهرين مديني جي پنهنجن پُراڻن حليفن ’بنو اوس‘ سان صلاح مصلحت ڪري وٺون. هنن آقا صلي الله عليھ وسلم وٽ درخواست موڪلي ته ڪو فيصلو ڪرڻ کان اڳ اسان کي اوس جي ڪجهه همراهن سان ملڻ جي موڪل ڏني وڃي. خاص طور تي سيدنا ابو لبابه بن عبدالمنذر سان، جيڪو اوس جي سردار سعد بن معاذ جو سئوٽ هو.
آقا صلي الله عليھ وسلم ابو لبابه کي هُنن ڏانهن روانو ڪيو.
بنو قريظه جا مرد کيس ڏسي تڙپندي هن ڏانهن وڌيا
گڏجي روئڻ لڳا.
عورتن ۽ ٻارن ڍڪون ڏيئي رانڀاڙ ڪري روئڻ شروع ڪيو.
سيدنا ابو لبابه جي دل ڀرجي آئي.
بنو قريظه وارا پُڇڻ لڳا.
ڇا ٿو سمجهين.... اسان جو ڇا ٿيندو؟
ابو لبابه ٿوري دير ته چُپ رهيو. سندس نرڙ تي پگهر آيو. چپ خشڪ ٿي ويس. هو بنو قريظه وارن جي عين جنگ ۾ بد عهدي، اعلانيه عهد ٽوڙڻ ۽ گهيري کي ڊيگهه ڏيڻ جي سڀني حقيقتن کان واقف هو، ڇا ٿي چئي سگهيو، چُپ رهيو. اُن جنوري جي هڪ شام جو غير معمولي حالت ۾ مٿي تي آيل پگهر اُگهيائين ۽ هنن جو سوال وراڻيائين ڇا ٿيندو؟ چوندي پنهنجي هڪ آڱر پنهنجي ڳچيءَ تي ڦيريائين ۽ موٽي آيو.
سندس پويان عورتون ۽ ٻارڙا صدمي سبب ڪري پيا
مرد اشارو سمجهي پنهنجن پيرن تي بيهي نه سگهيا
واپس ورندي ابو لبابه کي خيال آيو اها ته خيانت ٿي ويئي.
اندر ئي اندر احساس جُرم ايترو ته وڌيس جو مسجد نبويءَ ۾ وڃي زارو قطار روئندي پاڻ کي مسجد جي هڪ کجيءَ جي ٿڙ مان ٺهيل ٿنڀ ۾ ٻڌي ڇڏيائين. قسم کنيائين ته جيستائين خدا منهنجو تو به نٿو قبولي ۽ رسول الله پنهنجن هٿن سان مون کي نٿو کولي، تيستائين ٻُڌل رهندس، پاڻ کي نماز ۽ ضروري حاجتن لاءِ کولرائيندو هو. کاڌوپيتو بند ڪري ڇڏيائين. ڪمزور ٿيندو ويو ۽ ٻَڌل رهيو.
آقا صلي الله عليھ وسلم کي تفصيل ٻُڌايو ويو.
آقا صلي الله عليھ وسلم فرمايو: مون وٽ اچي ها ته آئون سندس لاءِ استغفار ڪريان ها. هاڻ هن معاملو رب تي ڇڏيو آهي. رب کي ئي فيصلو ڪرڻ ڏيو. ]ابن هشام، عيون الاثر، البدايه والنهايه[
هوڏانهن بنو قريظه وارن هٿيار ڦٽا ڪري پنهنجن قلعن مان ٻاهر نڪري قطار ٺاهي.
گُهر ڪيائون ته اسان جو فيصلو آقا صلي الله عليھ وسلم نه ڪري،
اسان جو پراڻو حليف قبيلي جو سردار سعد بن معاذ ڪري.
آقا صلي الله عليھ وسلم سندن اهو مطالبو مڃي ورتو.
سيدنا سعد بن معاذ کي زخمي حالت ۾ گهرايو ويو.
هو هڪ خچر تي ويهي آيو
هاڻ هو جنهن هنڌ پهتو اُتي عدالت لڳي چڪي هئي.
بنو قريظه جو سردار ۽ سندس همراهه پنهنجي مقدر جو فيصلو ٻُڌڻ جي لاءِ اُتي موجود هئا، فيصلو ڪندڙ جج جي سواري اچي ويئي.
آقا صلي الله عليھ وسلم آڌر ڀاءُ جي لاءِ خود اُٿيا
۽ فرمايائون: پنهنجي سردار جي احترام ۾ اُٿي بيهو
سڀ اُٿي بيٺا.
عدالت جي جج جو احترام سيکارڻ جو اهو پهريون موقعو هو.
نه ته آقا جي هوندي مديني ۾ ڪنهن ٻي کي اڳ ۾ فيصلي ڪرڻ جي حيثيت ڪڏهن به حاصل نه ٿي هئي. اِها سهولت به آقا صلي الله عليھ وسلم مملڪت جي خلاف جنگ ۾ بغاوت جي ڏوهارين کي سندن ئي مطالبي تي ڏني هئي
ماڻهن زخمي سيد سعد بن معاذ کي سواريءَ تان لاٿو.
آقا صلي الله عليھ وسلم فرمايو:
هي تنهنجي فيصلي تي راضي ٿيا آهن.
سيدنا سعد پڇيو:
ڇا منهنجو فيصلو مٿن لاڳو ٿيندو
يهودين وراڻيو: هائو.
سيدنا سعد وري پُڇيو ۽ مسلمانن تي به؟
جي هائو... مسلمانن وراڻيو.
۽ هُن تي به؟
سيدنا سعد جو اشارو آقا صلي الله عليھ وسلم ڏانهن هو، پر احترام ۾ اوڏانهن رخ نه ڪيو.
آقا سمجهي ويا ۽ فرمايائون
هائو، مون تي به .
اُن کانپوءِ سيدنا سعد بن معاذ، بنو قريظه تي الزامن جو تفصيل معلوم ڪيو. کين صفائيءَ جو موقعو ڏنو، وٽن بغاوت جي صفائيءَ جو ڪو ٺوس سبب نه هو، پوءِ سندن ڪتاب توريت گهرايائين. عهد ٽوڙڻ ۽ بغاوت جي سزا ڏانهن ڌيان ڏياريو ۽ فيصلو ٻُڌائي ڇڏيائين.
يهودي بيٺي بيٺي ڪري پيا.
هُنن جي پيرن سندس جسمن کي کڻڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو.
فيصلو اهو ئي هو، توريت موجب موت جي سزا
عورتن ۽ ٻارن کي ڇڏي ]استشنا باب 20- توريت[
فيصلو سُڻي آقا فرمايو:”تو اهو ئي فيصلو ڪيو آهي، جيڪو ستن آسمانن تي الله جو فيصلو آهي.“
فيصلي تي عمل ڪيو ويو.
ڪن ڪتابن ۾ موت جي سزا ملندڙن جو تعددا چار سئو لکيو ويو آهي. ڪجهه ڪتابن ۾ انهن جو انگ ساڍا ڇهه سئو لکيو ويو آهي، انهن مان ڪيترا ته مسلمان ٿي ويا، جيڪي ڇڏيا ويا. ڪن کي مسلمانن پناهه ڏيئي رکي هئي، اِهي به ڇُٽي ويا. عورتن ۽ ٻارن مان فقط ”بنانه“ نالي عورت کي سزا ملي، جنهن هڪ قلعي جي ڀت تان پٿر جي ڪونڊي ڪيرائي هڪ مسلمان سيدنا خلاد بن سويد جي جان ورتي هئي. باقي عورتن ۽ ٻارن کي نجد ۾ لڳل غلام منڊيءَ ۾ وڪرو ڪري، اُن ئي منڊيءَ مان گهوڙا خريد ڪيا ويا.
ڏيڍ هزار تلوارون، ٻه هزار نيزا، ٽي سؤ زرهون ۽ پنج سئو ڍالون، جيڪي هُنن قريش جي لشڪر کي ڏيڻ لاءِ ڌار چونڊي رکيون هُيون، مسلمانن جي هٿ چڙهي ويون. بنو نضير جو سردار ’حئي بن اخطب‘ جنهن کين عهد ٽوڙڻ تي اُڀاريو هو، انهن سان گڏ جهليو ويو ۽ ماريو ويو.
الله ستن آسمان تي لکيل پنهنجو فيصلو لاڳو ڪري ڇڏيو.
آقا صلي الله عليھ وسلم جنهن کي زمين ۽ آسمان ۽ سڀني جهانن لاءِ رحمت ڪري موڪليو ويو هو، کيس اُن فيصلي ڪرڻ جي تڪليف نه ڏني ويئي.
رحمت ڪُل کي رحمت اللعالمين صلي الله عليھ وسلم بنائي رکيو ويو.
ابو لبابه رحمت العالمين جي بدران رب العالمين کان معافي ۽ درگذر جي لاءِ درخواست ڪندي پاڻ کي مسجد جي ٿنبي سان ٻڌي رکيو هو.
ڇهه ڏينهن گذري ويا
ابو لبابه سُڪي ڪنڊا ٿي ويو.
رُئندو ٿي رهيو
ڪجهه کاڌائين پيتائين به نه ٿي،
سَتين صبح آسمان توبه جي قبوليت کڻي آئي.
آقا صلي الله عليھ وسلم اُم سلمه جي حجري ۾ هئا.
سيده کي خوشيءَ مان ٻُڌايائين.
سيده ڊوڙندي ويئي، دروازو کوليائين ۽ زور سان چيائين
’ابو لبابه مبارڪ هُجئي.
الله تنهنجي توبه قبولي ورتي آهي.‘
ابو لبابه جون رڙيون نڪري ويون.
رُئندي وراڻيائين: قسم اهو به هئم ته آقا صلي الله عليھ وسلم پنهنجن هٿن سان کوليندا ته کُلندس.
آقا صلي الله عليھ وسلم تشريف وٺي آيا.
رُئندڙ بي سُڌ ابو لبابه کي پنهنجن مبارڪ هٿن سان کوليائون. ]زرقاني[جنگ خندق ۾ سيدنا سعد بن معاذ کي حبان بن عبد مناف نشانو وٺي تير هنيو هو. هُن ان وقت دعا گهري هئي ته، ”اي الله! مون کي تيستائين موت نه ڏجان، جيستائين بنو قريظه جي ذلت ۽ رسوائي سان منهنجون اکيون نٿيون ٺَرن.“
الله اِهو فيصلو کانئس ئي ڪرايو.
اُن دور ۾ مسجد نبوي نه رڳو اسلامي سلطنت جو مرڪز، پر اسپتال به هئي، غير مسلم عورت سندس سنڀال ڪري رهي هئي. ٺونٺ تي زخم ڀرجڻ به لڳو هو، پوءِ هڪ ڏينهن کَلي ويو. رت مسجد نبوي مان نڪري بني غفار جي خيمن تائين اچي ويو.
سيدنا سعد بن معاذ شهيد ٿي ويو.
آقا صلي الله عليھ وسلم فرمايو.
”سعد بن معاذ جي موت سان الله جو عرش لڏي ويو.“ (بخاري)
هڪ انصاريءَ شعر لکيو:
وما اهتر عرش الله من موت مالڪ
سمعنا به الاسعد ابي عمرو
]ڪنهن مرندڙ جي موت تي الله جو عرش نه لڏيو. سواءِ سعد بن ابي عمرو جي موت تي[ (عيون الاثر)
هُنَ جي قبر مان ڊگهي عرصي تائين مُشڪ جي خوشبو ايندي رهي.