حجرات
هجرت جي ڪجهه ڏينهن کانپوءِ آقا ﷺ پنهنجي سڀ کان پياري غلام زيد بن حارث کي مڪي موڪليو ته جيئن هو سندس ٻارڙين ۽ گهر واري سيده سودو کي وٺي اچي، سانئڻ خديجه جي چالاڻي کانپوءِ آقا ﷺ گهر ۾ ننڍڙين ٻارڙين جي سار سنڀال لاءِ سيده سوده سان نڪاح ڪيو هو. اها مڪي ۾ 11 نبوي جي ڳالهه آهي. آقاﷺ کي ته سفر ۾ رهڻو پوندو هو، ڇھن مهينن جي لاءِ طائف ويا. زخمن سان چور ٿي واپس وريا، اُن کانپوءِ به آقا ﷺ هر هنڌ، هر ميدان، ميڙي،بازار ۾ جتي به ٻُڌندڙ هوندا هئا، پنهنجو حق جو پيغام ٻڌائيندا هئا.
سيده سوده بن زمعه شاديءَ جي وقت آقا ﷺ کان به وڏي هئي.
آقا ﷺ جي عمر ايڪونجاھ سال ۽ سيده سودو سٺ سالن جي هئي.
بني عامر بن لوئي سان واسطو هئس. اسلام جي شيدائڻ هئي. حبشه جي ٻي هجرت ۾ پنهنجي خاوند سيدنا سڪران بن عمروءَ سان گڏ ويئي هئي. اُتي سندس مڙس گذاري ويو. سندس مڙس جو ڀاءُ اهو ئي مُشرڪ سهيل بن عمرو هو. بيوهه ٿي هوءَ ٿڪي ٽُٽي پنهنجن پنجن ڇھن ٻارڙن سميت مڪي آئي.
سيدنا خديجه جي ڀائيٽي خوله بنت حڪيم، جيڪا درويش راهب نما مسلمان سيدنا عثمان بن مظعون جي زال هئي، هُن آقا ﷺ کي سيده سوده سان پرڻجڻ جي رٿ ڏني.
آقا ﷺ کي پنهنجي ٻارڙين جي سار سنڀال لاءِ هڪ سُلڇڻي ۽ نيڪ فطرت عورت جي ضرورت هئي. ته جيئن پنهنجي گهر جون ذميداريون اُن جي حوالي ڪري آقا ﷺ پنهجو مشن جاري رکي سگهي.
آقا ﷺ هائوڪار ڪئي.
اُن دوران سيده خوله بنت حڪيم، آقا ﷺ جي سيدنا ابوبڪر جي ارڙهن سالن جي نياڻي سيده عائشه سان نسبت جي ڳالهه به ڪئي. سيده عائشه اڳ ۾ مطعم بن عدي، جنهن اُنهن ڏينهن آقا ﷺ کي پناھ ڏني هئي، جي پٽَ جبير بن معطم سان منسوب ٿيل هئي. انهن جي مڱڻي به ٿيل هئي. جبير بن مطعم جي عمر به چاليهن سالن کان مٿي هئي. ’دارلندوه‘ جو رڪن هو. سيدنا ابوبڪر ته سچو، امين ۽ وعدي جو پڪو هو. پهرين مطعم بن عدي جي گهر ويو.
شادي جي ڳالهه چوريائين.
خدا جي ڪرڻي جو مطعم بن عديءَ جي زال پاڻ ئي پٺتي هٽي ويئي.
چيائين، تون منهنجي پُٽ کي پاڻ جيان بي دين ”صابي“ بنائي ڇڏيندين، تنهنڪري هاڻ اُن ڳالهه کي ڇڏيو.
سيدنا ابوبڪر خوشيءَ سان سيده عائشه جي مڱڻي آقاﷺ سان ڪري ڇڏي. نڪاح هجرت کان لڳ ڀڳ اٺ مھينا پوءِ ٿيو، جڏهن سيده جي عمر لڳ ڀڳ ارڙهن يا اوڻيهه سال هئي. پراڻن ڪتابن ۾ سيده عائشه جي شاديءَ جي وقت عمر گهٽ لکڻ جي جيڪا انتهائي ڀوائتي ۽ اعتراضن جوڳي غلطي ڪئي وئي آهي، اهو منهنجي آقاﷺ تي هنيل سڀ کان گهٽيا الزام آهي.
صحيح بخاري ۾ سيده عائشه جي حوالي سان لکيل آهي ته جڏهن اسلام اسانجي گهر آيو ته مونکي مڪمل هوش هو. ڀلا ٻارڙيءَ کي چئن يا پنجن سالن کان اڳ جي ڳالهه ياد ڪٿي ٿي رهي. جيڪڏهن اُن وقت عمر چار يا پنج سال به لڳايو ته مڪي جي تيرهن سالن جي زندگيءَ ۾ سيده عائشه تيرهن سالن جي ٿي ويئي. پنجن سالن جي هئي ته اُن وقت عمر ارڙهن سال هوندي. پوءِ ست اٺ مھينا هجرت کانپوءِ ته شادي جي وقت ڪيتري عمر هوندي؟
ٻيو ته جڏهن سندس مڱڻي چاليهن سالن کان به وڏي جبير بن مطعم سان طئي ٿيل هئي ته ڇا ان جو مطلب اهو ڪونه ٿيو ته ان وقت سندس عمر ايتري هوندي، جنهن ۾ شادي ڪري سگهبي آهي. تنهن کان سواءِ ڪراس چيڪ ۾ به خبر پوي ٿي ته سيده عائشه پنهنجي وڏي ڀيڻ اسماءَ کان ڏھ سال ننڍي هئي ۽ اهاڳالهه به طئي آهي ۽ ڪتابن ۾ لکيل آهي ته هجرت وقت سيده اسماءَ ستاويهن يا اٺاويهن سالن جي هئي. هاڻ رڳو اهي ڪجهه روايتون رهن ٿيون ته سيده شادي کانپوءِ به رانديڪن سان کيڏندي هئي.
رانديڪن سان راند رهڻ جي عمر جي ته ڪا حد مقرر ڪونهي.
جنهن جي مرضي ڪهڙي به وهيءَ ۾ رانديڪن سان کيڏي .
پوءِ جن معصوم ۽ شفاف دلين جي اندر معصوم ٻارڙو مري نٿو، اِهي سدائين رانديڪن ۾ دلچسپي رکندا آهن.
بهرحال جتي مسجد نبوي تعمير ٿي رهي هئي.
اُن جي روبري ٻه ننڍيون ڪوٺيون ٺاهيون ويون. هر حجري جي سائيز ٻارهن فوٽ ڊگهي ۽ ۽ ڏھ فوٽ ويڪري هئي.
اُن جي اڳيان ايتروئي ننڍڙو ورانڊو به هو.
مسجد جون ڀتيون ته ڪچين سرن سان ٺهيون هيون، اُنهن جي حجرن جي ڀتين ۾ ته ڪچيون سرون به نه هيون.
کجين جا ڦڙا، ڪچي زمين ۾ اُڀا ڪري کوڙي، انهن جي مٿان مٽيءَ جو راڳو ڪيو ويو.
ڇت به کجيءَ جي ڦڙن جي
فرش اُگهاڙو ڪچي مٽيءَ جو
اندر سامان ۾ هر ڪوٺيءَ ۾ هڪ اٽي پيھڻ جو جنڊ
هڪ ٻه پيالا
چمڙي جي چَٽائي
اُٺ جي وارن مان ٺھيل اُن دور جو سڀ کان سستو خاڪي ڪمبل.
پائڻ لاءِ ٻه ڪپڙا
هڪ چَلھه، جيڪا شايد ئي ٻَرندي هجي.
اهو منهنجي آقا ﷺ جو گهر هو، اهو هو رسول الله جو حجرو.
اهڙو ئي هڪ ٻيو حجرو سيده عائشه جي لاءِ به ٺھرايو ويو.
ٻيئي حجرا اڳيان پويان مسجد نبويءَ سان لاڳاپيل .. اُترين پاسي، اُن قطار ۾، ساڳئي سائيز ۾ ٻيا حجرا به بنيا. جڏهن جڏهن انهن جي گهرج پيئي.
بهرحال پهريون حجرو سٺ سالن جي اُم المومنين سيده سوده جي لاءِ هو، جنهن سان گڏ آقا ﷺ جي نياڻين کي گڏ رهڻو هو.
جڏهن اهو ٺھي ويو.
ته آقا ﷺ پنهنجي گهر واري سيده سوده ۽ ٻارن سان گڏ اُن حجري ۾ هليا ويا. حضرت ابو ايوب انصاريرضه ميزبان رسول الله جو گهر ڇڏي ڏنائون، پر پنهنجي دل مان پنهنجي ميزبان جي محبت ڪڏهن به نه ڇڏيائون.