مذهب

آقا ﷺ

ابدال بيلا لکي ٿو ”هي ڪتاب هڪ ٻانھي پاران پنھنجي ۽ سڄي ڪائنات جي آقا ﷺ  جي لاءِ تبرڪ جو هڪ هديو آهي.  ٻيو تہ هن ڪتاب ۾ پنھنجي علميت، فوقيت، عظمت، خطابت يا پنھنجي ڪنھن مسلڪ جو حوالو ڪونھي. ڪٿي بہ بحث نہ ڇيڙيو اٿم. بنا سبب جي ڪو واقعو ٻيھر لکي پڙهندڙ کي ٿڪايو نہ اٿم، نہ مونجهاري جو شڪار ڪيو اٿم ، ڪوشش اها ئي ڪئي اٿم تہ پڙهڻ وارو جيڪو پڙهي رهيو آهي ، اهو زماني ترتيب سان، سڀني تفصيلن سان، ان منظر ۾ ايئن وڃي گڏجي، جو هو پاڻ کي ان جو شاهد سمجهي، ڄڻ هو سڀ ڪجهہ ڏسي رهيو هُجي ۽ اهو سڀ مٿس وهي واپري رهيو هُجي.“

  • 4.5/5.0
  • 25
  • 4
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • يوسف سنڌي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book آقا ﷺ

بني مصطلق

بني مصطلق

مڪي ۽ مديني جي وچ ۾ هڪ جاءِ آهي، ”قديد.“
قديد جي معنيٰ آهي ”ڦاڙڻ وارو“.
اُتي پراچين سمئه يمن جو بادشاهه تبع مديني مان واپس ورندي ٽڪيو هو. هوا ايتري ته تکي هلي هئي، جو اُن بياباني ريگستان ۾ هن جا تنبو ڦاٽي پيا هئا. هن ان هنڌ کي ”قديد“ جو نالو ڏنو.
پوءِ اُتي هڪ ڳوٺڙو آباد ٿيو، اهو به قديد سڏجڻ لڳو،
اُن ڳوٺ جي ڀرسان هڪ مِٺي پاڻيءَ جو چشمو هو،
جنهن جو نالو ”مرسيع“ هو.
جتي چشما هوندا آهن، اُتي وڻ ٻوٽا ڦُٽي ايندا آهن.
ماڻهن کجين جا وڻ هنيا
خود روگاهه ڦُٽڻ سبب ساوڪ ٿي ويئي
پوءِ اُتي هڪ قبيلو اچي آباد ٿيو
قبيلو بنو مصطلق هو.
اها بنو خزاعه جي هڪ شاخ هئي. جذيمه بن سعد بن عمرو بن ربيع بن حارثه جو لقب به اهوئي هو مصطلق- اولاد به اهو ئي سڏرائيندي هئي. اُن قبيلي جي سردار حارث بن ابي ضرار پنهنجن ماڻهن کي هٿياربند ڪرڻ شروع ڪيو. هن مسلمانن جي لاءِ پنهنجي مَن ۾ مير رکڻ شروع ڪيو. هڪ ته هو واپاري رستي ۾ رڪاوٽ هو، ٻيو هو مديني تي حملي جا پَهه پَچائڻ لڳو.
آقا صلي الله عليھ وسلم کي سُڻس پئي
پوءِ به جانچ جُونچ ضروري هئي.
آقا صلي الله عليھ وسلم سيدنا بريده بن بريد بن حصيب اسلميرضه کي صورتحال جو مڪمل جائزو وٺڻ جي لاءِ موڪليو.
هن حالتون ڏٺيون ۽ موٽي اچي تصديق ڪيائين ته هو حملي جون تياريون پيا ڪن. آقا صلي الله عليھ وسلم جو اصول هو. سرپرائز... دشمن کي سندن طئي ٿيل وقت کان اڳ پنهنجي پسند جي وقت ۽ ڌُڻيل جاءِ تي وڃي ڳاٽي مان جهلڻ.
سيدنا زيد بن حارث کي مديني ۾ پنهنجو نائب مقرر ڪيائون. هڪ روايت سيدنا ابوذر غفاريءَ کي نائب بنائڻ بابت به آهي. پاڻ سان ست سئو همراهه ۽ ٽيهه گهوڙا ساڻ ورتائون.
2 شعبان 5 هجري سومر جي ڏينهن روانا ٿيا. ]زرقاني[
مهاجرين جو جهنڊو سيدنا ابوبڪر جي هٿ ۾ ۽ انصارن جو جهنڊو سيدنا سعد بن عباده وٽ هو.
بنو مصطلق جو سردار حارث بن ابي ضرار به هوشيار هو.
هُن هڪ جاسوس موڪليو.
جيڪو مسلمانن جهلي ماري ڇڏيو.
بنو مصطلق تائين خبر پهچڻ نه ڏنائون ۽ اوچتو پهچي ويا.
هو اڃا اُٺن کي پاڻي پياري تيار ڪري رهيو هو. جو کين گهيريو ويو. مزاحمت نه هئڻ جي برابر هئي. ڏسندي ئي ڏسندي دشمن جا ڏهه سپاهي مارجي ويا. مسلمانن جو هڪ ڄڻو شهيد ٿيو، جيڪو به پنهنجن جي هٿان غلطي سان.
لڙائي شروع ڪرڻ کان اڳ آقا صلي الله عليھ وسلم سيدنا عمر بن خطاب جي ذريعي وڏي سڏ اعلان ڪرايو ته جيڪڏهن غير مشروط هٿيار ڦٽا ڪري امن ۽ سلامتيءَ جي رستي تي ايندا ته سڀني جي لاءِ معافي آهي.
پر هُنن نه مڃيو
وڙهڻ جي لاءِ تيار ٿي ويا
لڙائي شروع ٿي ته منٽن ۾ ڊهي پيا.
700 مسلمان سپاهين 660 ڄڻن کي قيدي بنائي ورتو.
اُنهن سان گڏ سئو کن عورتون به.
ٻه هزار اُٺ ۽ پنج هزار ٻڪريون به مسلمانن جي قبضي ۾ اچي ويون.
اُنهن عورتن ۾ بنو مصطلق جي سردار حارث بن ابي ضرار جي نياڻي جويريه به هئي، ورهاست ٿي ته هوءَ سيدنا ثابت بن قيس جي پتيءَ ۾ آئي. سيدنا قيس کيس چيو ته مون کي فديو ڏي ۽ تون آزاد ٿي. هوءَ ڊوڙندي آقا صلي الله عليھ وسلم جي تنبوءَ ۾ آئي. چيائين، ”آءٌ سردار جي ڌيءَ آهيان، مون کي سردار جي گهر رهڻ جي عادت آهي. منهنجي مدد ڪريو. فديو ادا ڪرڻون اٿم. آزاد ٿيڻ کان پوءِ اوهان جي غلامي.“
آقا صلي الله عليھ وسلم پنهنجي حصي مان فديو ادا ڪري ڇڏيو.
آسمان مان تصديق اچي ويئي ته جيڪا اوهان سان پرڻجڻ جي خواهشمند هُجي، اُن سان شاديءَ جي موڪل آهي. 58 سالن جي آقا صلي الله عليھ وسلم جي زندگيءَِ جا ڏينهن ۽ راتيون مهمن، دين، جي تبليغِ مدني رياست جي ڇيڙي نبيري ڪرڻ ۽ آسمان مان لهندڙ وحيءَ کي گڏ ڪرڻ ۽ ماڻهن ۾ الله جا احڪام پکيڙڻ ۽ اُنهن تي عمل ڪرڻ جي تلقين ۾ گذرندا هئا. کين هڪ مظلوم عورت جو فرياد ٻڌڻ ۽ مڃڻ ۾ ڪهڙو حرج هو، جنهن اسلام قبولي ورتو هو.
شادي ٿي ويئي.
مسلمانن کي خبر پيئي ته جن کي هو قيدي بنائي ويٺا آهن. اهي ته آقا صلي الله عليھ وسلم جو ساهراڻون قبيلو بنجي ويا آهن. مسلمانن هڪدم رضا خوشيءَ سان پنهنجا پنهنجا قيدي آزاد ڪري ڇڏيا. هڪئي ڏينهن ۾ قيد ٿيل هڪ سئو کان به وڌيڪ گهراڻن کي آزادي ملي ويئي.
سيده اُم سلميٰ ۽ سيده عائشه به گڏ هيون.
سيده عائشه اڪثر چوندي هئي.
”مون جويريه کان وڌيڪ ڪنهن به عورت کي پنهنجي قوم جي حق ۾ برڪت ڀريو نه ڏٺو، جنهن جي ڪري هڪ ئي ڏينهن ۾ سئو گهراڻا آزاد ٿيا. ]ابو دائود، ابن هشام، عيون الاثر، زادالمعاد[
سيده جويريه جو پيءُ تمام گهڻا اُٺ فديي طور ساڻ ڪري پنهنجي ڌيءَ کي ڇڏائڻ جي لاءِ مديني آيو، پر ايندي مهل رستي ۾ ٻه قيمتي اُٺ هڪ هنڌ کاهيءَ ۾ لڪائي آيو.
آقا صلي الله عليھ وسلم مُرڪيا ۽ فرمايائون
”اِهي اُٺ ڪٿي آهن، جيڪي تون فلاڻي کاهيءَ ۾ لڪائي آيو آهين.“
حارث بن ابي ضرار آيو ته ڌيءَ کي ڇڏرائڻ هو، پر آقا صلي الله عليھ وسلم جي واتان اهڙي ڳالهه سُڻي صفا وٺجي ويو. هو سمجهي ويو ته سندس سامهون جيڪا هستي آهي، اُن کي ٻُڌائڻ وارو ڪو ٻيو نه پر زمينن ۽ آسمانن جو واحد ڌڻي خود خدا آهي. ڌيءَِ کي غلاميءَ کان بچائي وٺي وڃڻ وارو آقا صلي الله عليھ وسلم جي سامهون گوڏن ڀَر ڪنڌ جهڪايو ويٺو هو.
غلام بنجي ويو.
شهادت جو ڪلمون پڙهيائين ۽ مسلمان ٿي ويو،
پوءِ کيس پنهنجي خوشنصيبيءَ تي روئڻ اچي ويو.
جو هو هيڏي وڏي هستيءَ جو سُهرو بنجي ويو. ]الاصابه، خصائل ڪبريٰ، بيهقي[ بظاهر ته اُن غزوه جو داستان بس ايترو ئي آهي،
پر تاريخ جي ڪتابن ۾ ان مهم جي اهميت ٻن سببن جي ڪري ٿي:
پهريون سبب اهو هو ته اِها مسلمان جي پهرين فوجي ڪاروائي هئي، جنهن ۾ مديني جي منافقن جو ڳپل تعداد به شامل هو. انهن ۾ رئيس المنافقين عبدالله بن ابي سلول پاڻ به موجود هو. بظاهر ته هو سڀ مال غنيمت جي جوش ۾ آيا هئا، پر سندن ارادا گهڻا خطرناڪ هئا.
هو مسلمانن کي پاڻ ۾ ويڙهائڻ ۽ آقا صلي الله عليھ وسلم جي گهٽتائي ڪرڻ ۽ کين بدنام ڪرڻ جي ارادي سان آيا هئا. اُنهن منافقن جو خيبر جي يهودين ۽ مڪي جي قريشن سان اندروني ڳٺ جوڙ هو.
هن ڀيري هو اندران وار ڪرڻ آيا هئا.
پهريون وار هي ڪيائون جو مهاجرن ۽ انصارن ۾ جهيڙو ڪرائي وڌائون.
ڳالهه مان ڳالهوڙو ڪري ڇڏيائون.
ڳالهه بنهه ننڍڙي هئي.
مرسيع ۾ قيام جي دوران وهٽن کي پاڻي پيارڻ جي دوران مسلمانن جي ٻن علامن ۾ تڪرار پيدا ٿي پيو. هڪ مهاجر غلام جهجا بن سور غفاري هو، جيڪو سيدنا عمر جو ڪَمي هو، هُن پنهنجن گهوڙن کي پاڻي پيارڻ پي گهريو، ٻيو سنان بن دير جهني هو، جيڪو مديني جي بني عوف قبيلي خزرج جو حليف هو. ٻنهي جي پاڻ ۾ مُنهن ماري ٿي. جهجا، سنان کي لت وهائي ڪڍي.
اُتي بيٺل منافقن سنان انصاري کي ڀڙڪائي ڇڏيو.
پنهنجن همراهن کي سَڏي وٺ
پاڻ به واويلا ڪرڻ لڳا.
وٺي هُل ڪيائون، اي انصاريو... مدد ي لاءِ اچو..
هو گڏجي مهاجر غلام تي ڪاهي آيا.
کيس به برغلايائون... پنهنجن ماڻهن کي گهرائي نه ته مار کائيندين.
ٿوري ئي دير ۾ هنگامو کڙو ٿي ويو.
رئيس المنافقين عبدالله بن ابي سلول جون نانگ جهڙيون اکيون ڪنهن دٻيل خوشيءَ سبب چمڪڻ لڳيون.
آقا صلي الله عليھ وسلم کي خبر پئي.
جلدي اُتي پهتا ۽ فرمايائون
”هي جهاليت جا ڪهڙا آواز آهن.“
ماڻهن عرض ڪيو ته يار رسول الله هڪ مهاجر، هڪ انصاريءَ کي لت هنئي آهي.
آقا صلي الله عليھ وسلم جو چهرو مُبارڪ ڳاڙهو ٿي ويو.
فرمايائون، ”انهن بُڇڙين ۽ بدبودار ڳالهين کي ڇڏيو. ڪو ظالم هجي يا مظلوم اوهان جو ديني ڀاءُ آهي. ظالم آهي ته کيس جهليو... مظلوم آهي ته ان جي حمايت ڪريو.“
مهاجرين سعد بن عباده سان ڳالهائي معاملو ختم ڪرائي ڇڏيو.
عبدالله بن ابي سلول جي اندر ۾ جيڪو نانگ زهر سان ڀريو ويٺو هو، اُن جو وار خالي ويو.
هو ڇُپَ هڻي ويهي رهيو.
سندس سرڪرده همراهه به وٽس موجود هئا. اهي هئا: مالڪ، سويد، قاعيس، عبيدالله بنتل، معين بن قشر، زيد بن السيد وغيره. اتفاق سان زيد بن ارقم، به ڀرسان ئي موجود هو، جنهن عبدالله بن ابي سلول جون ڳالهيون ٻُڌي ورتيون.
عبدالله بن ابي سلول ڀَڙڪيو ويٺو هو.
هر هر پنهنجي جاءِ تان پاسو ٿي ورايائين.
ٿلهو ۽ ڊگهو همراهه هو.
چهري تي ڪاوڙ ۽ نفرت ڀَري حقارت سان تيز تيز ڳالهائڻ لڳو...
”مون اڄ کان وڌيڪ ذلت ڀريو ڏينهن زندگيءَ ۾ ڪڏهن به نه ڏٺو آهي. اڳ ۾ ئي ذلت محسوس ڪري رهيو هُئس. اڄ ته حد ٿي ويئي. اهو سڀ منهنجي قوم جي ڪري ٿيو.“
هو پنهنجن همراهن ڏانهن هٿ جون اُڇلون ڏيئي چوڻ لڳو:
اسان ۽ انهن ڪنگلن مهاجرن جو مثال ايئن آهي.
سمن ڪلبڪ يا ڪلڪ
]پنهنجي ڪُتي کي ٿلهو ڪريو ته جيئن هو اوهان کي کائي وڃي[
اوهان انهن مهاجرن کي مٿو ڍڪڻ جي لاءِ جاءِ ڏني.
کين پنهنجو مال ڏنو ۽ سانڍيو.
هاڻ هو اوهان کي لت ٿا هڻن... سو به انهن جو غلام
ڪاش، اڄوڪو ڏينهن ڏسڻ کان اڳ مري وڃان ها-
اڄ به هوش کان ڪم وٺو،
پنهنجو مال بچايو.
هنن تي خرچ نه ڪريو.
پاڻ ئي ٽڙي پکڙي ويندا.
اوهان ماڻهن هنن کي بچائيندي پنهنجا ٻارڙا يتيم ڪرايا.
پنهنجي عورتن کي رنڙ بنايو.
اوهين ڏينهون ڏينهن ڪمزور ۽ هو سگهارا ٿيندا پيا وڃن.
کين ماري ماري سِڌو ڪريو.
ته جيئن کين عقل اچي.
هاڻ کين واپس وري خبر پئجي ويندي ته اسين عزت وارا ماڻهو هنن ذليل ماڻهن کي مديني مان تڙي ٻاهر ڪڍنداسين.
اها زهر سان ڀريل پَٽاري هئي.
اُن ڏينهن هن پاڻ ئي سڄو زهر ڪڍي ڇڏيو.
سيدنا عبدالله بن ارقم عمر ۾ ته ننڍو هو، پر ايمان ۾ گهڻو سگهارو هو.
عبدالله بن ابي سلول جون اهي ڳالهيون سهي نه سگهيو ۽ وڃي آقا ﷺ کي ٻُڌايائين.
آقا صلي الله عليھ وسلم جو مُنهن مبارڪ ڳاڙهو ٿي ويو.
اِهي ڳالهيون جڏهن سيدنا عمر بن خطاب کي معلوم ٿيون ته هو تراڙ ڪڍي آقاﷺکان موڪل گهرڻ لڳو ته هينئر ئي وڃي ان گستاخ جو ڪنڌ ڪپيان.
آقا صلي الله عليھ وسلم فرمايو.
”عمر صبر کان ڪم وَٺ...
آءٌ توکي اهڙو حڪم نٿو ڏيئي سگهان... جو ماڻهو چون ته محمد (صلي الله عليھ وسلم) پنهنجن ساٿين کي قتل ٿو ڪري.“
جڏهن عبدالله بن ابي سلول کي خبر پئي ته ڳالهه ڪٿي وڃي پهتي آهي ته هو اندر ۾ ڊپَ سبب ڏڪڻ لڳو.
ڀڄندو اُتي آيو. آقا ﷺجي اڳيان الله جا قسم کڻڻ لڳو ته مون اهو سڀ ڪجهه نه چيو آهي. عبدالله بن ارقم اڃا ٻار آهي، کيس غلط فهمي ٿي آهي. هن منهنجي ڳالهين جو ابتڙ مطلب ورتو آهي. هو قسم کڻندو ۽ ڪوڙ مٿان ڪوڙ ڳالهائيندو پي ويو.
آقا ﷺکيس خاموشيءَ سان تڪيندا رهيا.
کيس ڪجهه به نه چيائون.
عبدالله بن ارقم سچ ڳالهائڻ تي ڏاڍو نادم ٿيو ۽ ڏاڍو صدمو رسيس. پر آسمان جو خدا ته ڪنهن مصلحت جو پابند ڪونهي.
الله آسمان مان سوره منافقون نازل فرمائي.
سيدنا عبدالله بن ارقم جيڪي ڪجهه چيو هو، اُن جي تائيد جبرائيل عليھ السلام آسمان مان وحيءَ جي صورت ۾ کڻي آيو.
جڏهن اها سوره لٿي ته آقا ﷺعبدالله بن ارقم کي گهرائي اُن سوره جون کيس آيتون پڙهي ٻڌايون ۽ فرمايو: الله تنهنجي ڳالهين جي تصديق ڪري ڇڏي آهي.
وحيءَ ۾ چيو ويو:
”جڏهن منافق همراهه اوهان وٽ اچن ٿا ته چون ٿا ته اسين اقرار ٿا ڪريون ته اوهان بيشڪ خدا جا پيغمبر آهيو ۽ خدا ڄاڻي ٿو ته در حقيقت تون سندس پيغمبر آهين. پر خدا پڌرو ڪري ٿو ڇڏي ته منافق ڪوڙ ا آهن. هُنن پنهنجن قسمت کي ڍال بنائي رکيو آهي، اُن جي وسيلي ماڻهن کي خدا جي راهه کان روڪي رهيا آهن، ڪوبه شڪ ڪونهي ته اِهي جيڪي ڪم ڪن ٿا، سي بُڇڙا آهن. هنن ايمان آندو ۽ پوءِ ڪافر ٿي ويا ته انهن جي دلين تي مهر هنئي ويئي، سو هاڻ هي نٿا سمجهن. چون ٿا ته اسين واپس مديني پهتاسين ته عزت وارن کي اُتان تڙي ٻاهر ڪڍنداسين. حالانڪ عزت خدا جي آهي، اُن جي رسول جي ۽ مومنن جي، پر منافق نٿا ڄاڻن}سوره منافقون.{
عبدالله بن ابي سلول جو پُٽ عبدالله هڪ سچو مسلمان هو. جيتوڻيڪ هو پيءُ جو گستاخ نه هو، پر جڏهن هن پڻهس جون ڳالهيون ٻُڌيون ته مديني جي رستي ۾ مياڻ مان تراڙ ڪڍي بيهي رهيو. پيءُ کي چيائين: ”آءٌ تيستائين توکي مديني ۾ گهڙڻ ڪين ڏيندس، جيستائين تون اُن ڳالهه جو اقرار نه ڪندين ته ذليل تون پاڻ آهين ۽ آقا صلي الله عليھ وسلم عزت وارا آهن.“ پنهنجي ڪنڌ کان ڪجهه انچن تي اگهاڙي ترار ڏسي عبدالله بن ابي سلول جا هوش ڇڏائجي ويا. وٽس ڪوبه بهانو نه بچيو هو.
آسمان مان تصديق اچي چڪي هُئي.
هُن اقرار ڪيو ته ’هائو، آءٌ ذليل آهيان ۽ آقا صلي الله عليھ وسلم عزت وارا آهن.‘ ]ترمذي، فتح الباري[
پُٽ اهو به چيو هو ته جيستائين آقا صلي الله عليھ وسلم موڪل ڪين ڏيندو، تيستائين تون مديني ۾ داخل ٿي نه ٿو سگهين.
آقا صلي الله عليھ وسلم سندس اقرار ٻڌو ته کيس موڪل ڏيئي ڇڏيائين.
تڏهن ئي سندس پُٽ هُن جو رستو ڇڏيو.
اُن مهم ۾ منافقن کي هڪ ٻيو شوشو به هٿ چڙهي ويو.
اها بُهتان تراشيءَ جي حد هئي ۽ وري جنهن تيزي ۽ بدنيتيءَ سان منافقن اُن جي تشهير ڪئي، اُن سان سندس اندر جي غلاظت سندن وات مان اچي ويئي.
هتي هُنن نه رڳو ڳالهه مان ڳالهوڙو ڪيو، پر جبل کي ريتي ڪري اُن جا ذرا اُڏائڻ جي ڪوشش ڪئي. بهتان هنيائون به ته ڪنهن تي، اُم المومنين سانئڻ عائشه تي.
ڳالهه هيءَ هئي ته ان مهم تي روانو ٿيڻ وقت سيده عائشه پنهنجي ڀيڻ کان هڪ قيمتي هار اُڌارو وٺي ڪنڌ ۾ پاتو هو، هڪ هنڌ رات جو ترسڻ ٿيو. سيده ضروري حاجت لاءِ جهنگ ۾ ويئي ته اهو هار ڪٿي ڪِري پيو. واپس ترسڻ واري جاءِ تي آئي ته هار ڪنڌ ۾ نه هئس. اونداهي رات هئي، هار ڳولهيندي رهي. هار ته لڀجي ويو، پر جڏهن واپس پڙاءُ ۾ پهتي ته قافلو روانو ٿي ويو هو. سيده جي پالڪي ڪير ٿي کولي ڏسي سگهيو.
کڻندڙن احترام مان کنئي
اُٺ تي رکي ۽ روانا ٿي ويا.
هنن سمجهيو ته سانئڻرضه پنهنجي هودج ۾ هوندي
قافلو هليو ويو
ميدان خالي هو
سيده پريشان ٿي اُن ميدان ۾ سياري ۾ پنهنجي چادر ويڙهي ليٽي پئي ته جڏهن کين خبر پوندي ته قافلي مان ڪونه ڪو ضرور واپس ايندو. ليٽندي ئي سيده جي اک لڳي ويئي.
آقا ﷺ جو هر پڙاءُ تي هڪ انتظام هوندو هو.
پڙاءُ مان وڃڻ کان پوءِ ڪونه ڪو واپس وڃي پڙاءُ مان چڪر هڻي ايندو هو. اها ان جي ذميداري هوندي هئي ته:
جيڪڏهن ڪنهن جي ڪا شئي ڪريل يا اُتي پيل ملندي هئي ته هو اها کڻي ايندو هو.
اُن رات اها ڊيوٽي سيدنا صفوان بن معطل جي هئي.
سرد رات، تارن جي روشنيءَ ۾ سُهائي هئي.
ريگستاني ميدان ۾ تارا زمين ۽ آسمان جو رستو ٻُڌائيندا آهن.
هو آيو.
اڃا آقا ﷺ جي گهر وارين لاءِ آسمان مان پردي جو حُڪم نه لٿو هو.
هُن سيده کي سڃاڻي ورتو
ڏسندي ئي فقط هڪڙو ئي جملو چيو:
انا الله وانا اليھ راجعون.
رسول الله صلي الله عليھ وسلم جي زوجه جي اک کلي ويئي.
سيدنا صفوان بن معطل کيس اُٺ تي ويهاريو.
سيده اُٺ تي ويٺي. صفوان واڳ جهلي ۽ ادب مان هلندو اڳينءَ منزل ڏانهن روانو ٿيو. سڄي رات هو ڪٿي به نه ترسيو. ڏينهن جو منجهند ڌاري هو لشڪر جي ترسڻ واري هنڌ پهتا.
عبدالله بن ابي سلول ۽ سندس ساٿين پهرين ته مهاجرن ۽ انصارن ۾ جهيڙو ڪرائڻ جي ڪوشش ڪئي. هاڻ کين بهتان بازيءَ جو هڪ نئون موقعو هٿ چڙهي ويو...
الله به پنهنجن ٻانهن کي ڪجهه سيکارڻ گُهرندو آهي.
شايد کين ٻُڌائڻ ٿي گهريائين ته بهتان بازي کان ڪيترو نه پري رهڻ گهرجي.
شايد خدا کي اهو به طئي ڪرڻو هو ته بهتان هڻندڙن کي ڪيتري سزا ملندي.
بهرحال منافقن جا جيترا هئا وات اوتريون هُيون ڳالهيون
ڳالهه آقا صلي الله عليھ وسلم تائين پهتي.
آقا صلي الله عليھ وسلم خاموش رهيا.
آقا صلي الله عليھ وسلم کي آسمان تان خبر جو اوسيئڙو هو.
۽ سيده بي خبر هئي.
نه آقا صلي الله عليھ وسلم ڪجهه پُڇيو، نه وري ڪنهن ٻي کي همت ٿي ته سيده کي ڪجهه چوي. مديني واپس وري سفر جي ٿڪاوٽ ۽ سرد موسم جي ڪري سيده بيمار ٿي پئي، کيس دل ۾ ٿورو کُٽڪو ٿيو ته آقا صلي الله عليھ وسلم اچي سندس خيريت به نه پُڇي.
ڪابه ڳالهه ٻولهه نه ڪئي.
سيده کي خبر ئي نه هئي ته ماڻهن ڪهڙيون ڪهڙيون کڻي ڳالهيون کڙيون ڪيون آهن. هڪ رات حاجت جي خيال کان پاڻ پنهنجي پڦي اُم مسطح سان گڏ نڪتي. اتفاق سان اُم مسطح جو پير پنهنجي ئي چادر ۾ اٽڪيو ۽ هوءَ ڪرندي ڪرندي بچي ۽ بي خياليءَ ۾ هُن پنهنجي ئي پُٽ کي پاراتو ڏنو.
سيده حيران ٿي ته پنهنجي ئي پُٽ کي ڇو پٽئي-
اُم مسطح حيرانيءَ مان سيده کي ڏٺو
پُڇيائينس: توکي خبر ڪانهي ڇا؟
سيده اڻ ڄاڻ...
کيس ڪابه خبر نه هئي
پوءِ اُم مسطح سڄي ڳالهه ڪري سُڻايس ته انهن شرارتي ماڻهن ۾ منهنجو پُٽ به شامل آهي، جن ڳالهه کي کڻي ڳالهوڙو بنايو آهي.
سيده جي دل ڪيتري ڏکي هوندي
اها سوچڻ جي ڳالهه آهي.
گهر اچي سيده، آقا صلي الله عليھ وسلم کان پنهنجن مائٽن وڃڻ جي موڪل گُهري.
موڪل ملي ويئي.
سيده ٻه راتيون ۽ هڪ ڏينهن روئندي گذاريو.
روئي روئي اکيون سُڄي ويس
نڙي ويهي رهيس...
دل اندران ڦاٽي پيس
ڏينهن گذرندا ويا.
هڪ ڏينهن آقا صلي الله عليھ وسلم سيده وٽ آيو
گهر ۾ خاموشي ڇانئجي ويئي.
سڀ ماڻهو چُپ هئا.
رسول الله صلي الله عليھ وسلم جي احترام ۾ سڀني جا ڪنڌ جُهڪي ويا.
آقا صلي الله عليھ وسلم سيده عائشه کي فرمايو:
”تو بابت هڪ ڳالهه جي خبر پئي آهي، جيڪڏهن تون بي ڏوهي آهين ته جلدي ئي الله تنهنجي بَريت ڪندو، پر جيڪڏهن توکان ڪا غلطي ٿي ويئي آهي ته تون الله کان توبه ڪر... ڇو ته الله توبه قبول ٿو ڪري.“
لڙڪ لاريندڙ ۽ سڏڪا ڀريندڙ سيده جا لڙڪ ٿمجي ويا.
هوءَ ڄڻ پٿرائجي ويئي.
هُن سڌو سنئون ورندي ڏيڻ جي بدران پنهنجي والدين طرف ڏٺو ۽ چيو ته اوهين جواب ڏيو.
سيدنا ابوبڪر ۽ اُم رومان جا مُنهن اڳ ۾ ئي هئڊا ٿيل هئا.
هٿن ۾ ڏڪڻي هئي.
ادب مان خاموش ويٺا رهيا.
پوءِ سيده پاڻ ئي ڳالهايو.
”مون کي خبر آهي ته ماڻهن جي واتان ڳالهيون ٻُڌي اها ڳالهه اوهان جي دل ۾ ويهي رهي هوندي ۽ اوهان اِها سچ مڃي ورتي هوندي. هاڻ جيڪڏهن آءٌ ان ڳالهه کان انڪار ٿي ڪريان ۽ الله چڱي طرح ڄاڻي ٿو ته آءٌ ان گناهه کان آجي آهيان ته اوهين اها صحيح نه سمجهندا، پر جيڪڏهن آءٌ اها ڳالهه مڃيان، جيڪا سچ ڪونهي ته اوهين سچ سمجهندا. تنهن ڪري آءٌ اها ئي ڳالهه چونديس جيڪا حضرت يوسف عليھ السلام جي محترم والد ڪئي هئي.“
فصبر جميل والله المستعان عليٰ ماتصفون (سوره يوسف: آيت 18)
”صبر ۾ ئي چڱائي آهي ۽ اوهين جيڪي ڪجهه چئو پيا ان معاملي ۾ الله جي مدد گُهران ٿي.“
اها ڳالهه چئي سيده وڃي بستري ڀيڙي ٿي.
ڪجهه گهڙين کان پوءِ آسمان مان جبرائيل عليھ السلام نازل ٿيو.
وحي لٿي...
آقا صلي الله عليھ وسلم جي مٿي جي هيٺان چمڙي جو وهاڻو رکيو ويو.
چادر مٿانئس وڌي ويئي.
سيده به آقا صلي الله عليھ وسلم کي وحي جي نزول وقت ڏٺو.
هوءَ بنهه نه ڊني...
کيس خبر هئي ته پاڻ بي گناهه آهي ۽ کيس خبر هئي ته الله به چڱي پَر ڄاڻي ٿو.
سيده جا والدين، آقا ﷺ تي وحيءَ کي لهندي ڏسي ڊپ سبب ڏڪڻ لڳا.
سندن چهرا پيلا پئجي ويا.
وحي اچي ۽ هلي ويئي.
آقا صلي الله عليھ وسلم اُٿي نرڙ تان پگهر اُگهيو.
سندس چهري مبارڪ تي مُسڪراهٽ هئي.
سندن اکيون ماهه ڪامل جي چانڊوڪيءَ جيان چمڪي رهيون هُيون.
فرمايائون:
”عائشه خوش ٿي
الله توکي آجو ڪري ڇڏيو.“
سيده چيو: الحمد الله-
سيده جي امڙ اُم رومان، سيده کي چيو: وڃ، وڃي رسول الله صلي الله عليھ وسلم جو ٿورو مڃ.
سيده چيو:
”خدا جو قسم آءٌ الله کانسواءِ ٻي ڪنهن جو به ٿورو نه مڃينديس، جنهن مون کي آجو قرار ڏنو.
اُن موقعي تي سوره نور جون ڏهه آيتون نازل ٿيون.
آيت نمبر 11- کان 20 تائين.
سوره نور ۾ فرمايو ويو:
”جن ماڻهن اهو طوفان کڙو ڪيو آهي، اهي به اوهان مان ئي هڪ گروهه آهن. تون اُن کي پاڻ لاءِ خراب نه سمجهه، پر اهو تنهنجي حق ۾ چڱو آهي. هائو، انهن مان هر شخص تي ايترو گناهه آهي، جيترو هن ڪمايو ۽ انهن مان، جنهن ان جي وڏي حصي کي سرانجام ڏنو، ان جي لاءِ وڏو عذاب آهي.“
”مسلمانو! جڏهن اوهان اهڙي ڳالهه ٻُڌي ته مومن مردن ۽ عورتن پنهنجي مومن ڀاءُ، ڀيڻن جي حق ۾ نيڪ گمان ڇو نه ڪيو.
اوهان اهڙي ڳالهه سُڻندي ئي اهو ڇو نه چيو ته اسين اهڙي ڳالهه وات مان ڪڍڻ جي لائق نه آهيون، يا الله تون پاڪ آهين، اهو ته وڏو بهتان آهي ۽ تهمت آهي.
جڏهن ته اوهان پنهنجي زبانن مان نقل در نقل ڪرڻ لڳا ۽ پنهنجي وات مان اهڙي ڳالهه چوڻ لڳا، جنهن جي اوهان کي خبر نه هئي ۽ اوهان اهڙي ڳالهه کي هَلڪو سمجهيو، حالانڪه الله جي نظر ۾ اها ڳالهه وڏي آهي.
جيڪي ماڻهو مسلمانن ۾ بُڇڙائي پکيڙڻ جا خواهشمند آهن، تن جي لاءِ دنيا ۽ آخرت ۾ درد ناڪ عذاب آهي.“ ]سوره النور[
جن ڏينهن مسطح بن اثاثه، حسان بن ثابت ۽ حمنه بنت حجش، اُم مومنين زينب بنت حجش جي ڀيڻ اهو افواهه اڏايو ته سيدنا ابوبڪر پنهنجي غريب مائٽ پُڦيءَ جي پُٽ مسطح جي جيڪا مالي سهائتا ڪندو هو، اها ڪاوڙ ۾ اچي بند ڪري ڇڏي هئي.
سيدنا ابوبڪر،سورة نور جي ايندڙ ٻن آيتن کي سمجهي ويو ته اهي سندس لاءِ تنبيهه آهن. قرآن جي وحي آئي.
”اوهان مان سرنديءَ وارن کي لاڳاپي وارن ۽ مسڪينن ۽ خداجي رستي ۾ هجرت ڪرڻ وارن سان سُٺو سلوڪ نه ڪرڻ جو قسم نه کڻڻ گهرجي، پر انهن کي معاف ۽ درگذر ڪرڻ گهرجي. اي مسلمانو! ڇا اوهين اها ڳالهه نٿا ڄاڻو ته خدا اوهان جي بخشش فرمائي ۽ خدا بخشڻ وارو مهربان آهي. (النور قرآن)
اهي آيتون ٻڌندي ئي سيدنا ابوبڪر ڪنن کي هٿ لڳايو ۽ روئندي چيو: ”بيشڪ آءٌ گهران ٿو ته الله منهنجي بخشش فرمائي ۽ آءٌ مسطح کي جيڪو ڪجهه ڏيندو هئس، اهو بند نه ڪندس ۽ ڏيندو رهندس. ]ابن هشام[
اُنهن آيتن جي روشنيءَ ۾ بهتان بازين جو ڏوهه چٽو ٿي پيو. مسطح بن اثاثه، حسان بن ثابت ۽ حمنه بنت حجش تي قذق جي حد جاري ڪئي ويئي ۽ اسي اسي درا هنيا ويا.
صفوان بن معطل پاڪ ۽ پارسا هو، پوءِ ڪنهن جنگ ۾ شهيد ٿيو، کيس جڏهن اُن تهمت بابت خبر پئي ته هو تلوار کڻي شاعر حسان بن ثابت تي حملي آور ٿيو، جنهن اُن تهمت جي اڏ ۾ شاعري ڪئي هئي. حسان بن ثابت کي ترار جو زوردار ڌڪ هنيو.
عبدالله بن رواحه مديني جو منتظم هو.
پُڇيائين: رسول الله صلي الله عليھ وسلم کي تلوار جي اُن ڌڪ جي خبر آهي؟
صفوان چيو: منهنجي ڄاڻ موجب ڪونهي.
عبدالله بن رواحه، صفوان کي ڇڏي ڏنو.
پاڻ وڃي آقا صلي الله عليھ وسلم کي سڄي ڳالهه ڪري ٻڌايائين.
آقا صلي الله عليھ وسلم صفوان ۽ حسان ٻنهي کي گهرايو.
صفوان چيو: ”آقا صلي الله عليھ وسلم... هن منهنجي هِجو ڪئي، مون کي ڪاوڙ اچي ويئي ۽ مون هن کي تلوار جو ڌڪ هنيو.
هُن وٽ زبان هئي ۽ مون وٽ تلوار.. ٻنهي هلائي. زبان جو گهاءُ گهرو ٿيندو آهي. هن شايد اهو ٿي چوڻ گهريو.
آقا صلي الله عليھ وسلم حسان بن ثابت کي چيو:
”اي حسان! توکي اهڙيون ڳالهيون چوڻ نه گهرجن ها.“
پوءِ حسان کي چيائين: توکي زخم لڳو. معاف ڪري ڇڏ.
حسان ليلايو... آقا صلي الله عليھ وسلم اوهان کي اختيار آهي.
آقا صلي الله عليھ وسلم کي اختيار ڏنائين ته آقا کي کٽي ورتائين.
زخم ته پنهنجي زبان سان حسان آقا صلي الله عليھ وسلم کي به هنيو هو، پر آقا صلي الله عليھ وسلم تلوار نه هنئي، جنهن تلوار هنئي، اُن طرفان حسان کي مديني ۾ ”بيرحا“ نالي هڪ محل بخشي ڏنو ويو، جيڪو ابي طلحه بنب سهل کيس نذر ڪيو هو، پاڻ سڄي عمر کجين جي ڦڙن، گپ ۽ گاري سان ٺهيل ڀتين واري ڪوٺڙيءَ ۾ ئي رهيا.
”قديه“ يعني ڦاڙڻ واري هنڌ جي ويجهو مرسع چشمي وٽ ويل ان مهم ۾ منافقن، مسلمانن کي پاڻ ۾ ڦاڙڻ ۽ آقا صلي الله عليھ وسلم جي ڪُٽنب تي ڪوڙي تهمت هڻي اُن سڳوري ڪُٽنب کي ڦاڙڻ جي جيڪا ڪِني ڪوشش ڪئي، خدا اها اونڌي ڪري ڇڏي.
سوره منافقين لاهي سندن ڪاريون دليون ۽ منافق مُهانڊا ظاهري ڪري ڇڏيا ۽ مسلمانن کي اهڙن معاملن ۾ سدائين جي لاءِ احتياط ڪرڻ ۽ زبان کي ذميداريءَ سان استعمال ڪرڻ سيکاريو ۽ ٻڌايو ته تهمت ڪيتري نه بُڇڙي بَلا آهي ۽ اُن جي سزا ڀُوائتي ۽ دوزخ جو عذاب آهي.
اِها سازش، جيڪا سازشين مسلمانن کي ڦاڙڻ (ٽوڙڻ) جي لاءِ شروع ڪئي هئي، مسلمانن کي پاڻ ۾ اڃا به وڌيڪ ڳنڍي ويئي.